PROSTAT KANSERİ TANISI KONMUŞ HASTALARDA KEMİK SİNTİGRAFİSİNİN SAĞ KALIM SÜRESİNİ ÖNGÖRMEDEKİ DEĞERİ Elif Marangoz, Doğangün Yüksel, Olga Yaylalı, Suna Kıraç, Saadettin Eskiçorapçı Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Nükleer Tıp Anabilim Dalı, Üroloji Anabilim Dalı, Denizli, TÜRKİYE GİRİŞ VE AMAÇ Kemiğe en sık metastaz yapan kanserlerden biri olan prostat kanseri, erkeklerde en sık görülen ve akciğer kanserinden sonra en çok ölüme neden olan kanserdir. Prostat kanserinin doğal seyri hastalar arasında çok değişkenlik gösterdiği için tedavi yanıtını ve sağ kalım süresini etkileyen prognostik faktörler, hastanın yönlendirilmesinde klinisyene yardımcıdır. Çalışmamızda prostat kanserli hastalarda kemik sintigrafisinin, yaş, serum PSA düzeyi ve Gleason skoru ile karşılaştırmalı olarak sağ kalım süresini öngörmedeki değerini araştırdık. GEREÇ ve YÖNTEM Bölümümüzde 2002–2010 tarihleri arasında Tc-99m MDP tüm vücut kemik sintigrafisi çekilen 313 hastanın dosyaları retrospektif olarak incelendi. Hastaların yaşı, Gleason skoru ve sintigrafi öncesi total PSA değerleri kaydedildi. Hastalar yaşlarına göre <70, ≥70; kemik sintigrafisi bulgularına göre metastaz saptanan, şüpheli metastaz saptanan, metastaz saptanmayan; PSA düzeylerine göre <10,10-20, >20-50, >50 ng/ml ve Gleason skoruna göre <7, 7, >7 olmak üzere gruplara ayrıldı. Hastaların yaşam süreleri ölüm son nokta kabul edilerek ay cinsinden hesaplandı. Ölen hastalardan ek malignitesi olanlar veya malignite dışı nedenlerle ölenler çalışmadan çıkarıldı. Çalışmaya 313 hastadan 265’i alındı. Sağ kalım analizi için Kaplan-Meier yöntemi, sağ kalımı etkileyen potansiyel prognostik değişkenleri değerlendirmek için çok değişkenli Cox regresyon analizi kullanıldı. BULGULAR Kemik metastazı saptanan, saptanmayan ve şüpheli metastaz saptanan olgularda öngörülen ortalama yaşam süresi sırası ile 47.4±5.4 ay, 159.1±8.6 ay ve 71.1±14.4 ay idi. Aralarında anlamlı fark saptandı (p=0.0001). Yetmiş yaşın altındaki hastalarda öngörülen ortalama yaşam süresi 137.1±9.4 ay iken 70 yaş ve üzerindeki hastalarda 78.2±5.0 aydı. Sağ kalım analizinde aralarında anlamlı fark saptandı (p=0.031). PSA değeri bilinen 243 hastadan, PSA düzeyi <10 ng/ml, 10-20 ng/ml, >20-50 ng/ml, >50 ng/ml olan hastalarda öngörülen ortalama sağ kalım süreleri sırası ile 106.9±4.2 ay, 118.1±14.8 ay, 87.6±7.4 ay, 51.7±6.2 ay olup aralarında anlamlı fark saptandı (p=0.0001). Gleason skoru <7, 7 ve >7 olan hastaların öngörülen sağ kalım süreleri sırası ile 167.5±10.8 ay, 86.8±5.5 ay ve 61.0±5.4 ay olup üç grup arasında anlamlı fark vardı (p=0.0001). Çok değişkenli Cox regresyon analizinde, sağ kalımı bağımsız olarak etkileyen en önemli faktörün kemik sintigrafisi bulguları olduğu görüldü (Tablo 1). Çalışmamızda kemik metastazı olan, yüksek serum PSA düzeyi olan, yüksek Gleason skoru olan ve 70 yaşın üzerindeki hastalarda öngörülen sağ kalım süresinin kısaldığını saptadık. Tablo 1.Cox regresyon analizi ile prognostik faktörlerin değerlendirilmesi   HR için %95 CI*** Değişken SE* Wald p-değeri HR** Alt sınır Üst sınır Yaş 0.317 0.332 0.564 0.833 0.447 1.551 Gleason skoru 13.247 0.001 =7 0.754 11.534 0.077 0.018 0.339 >7 0.392 3.679 0.055 0.471 0.218 1.017 PSA 9.053 0.029 10-20 ng/ml 0.422 7.231 0.007 0.322 0.141 0.735 >20-50 ng/ml 0.475 2.307 0.129 0.486 0.192 1.233 >50 ng/ml 0.507 3.056 0.08 0.412 0.153 1.113 Kemik sintigrafisi 19.7 0.0001 Metastaz şüpheli 0.363 18.924 0.206 0.101 0.42 Metastaz pozitif 0.48 0.088 0.767 0.867 2.22 *: Standard error, **: Hazard ratio, ***: Confidence interval Şekil 1. Kemik metastazı için Kaplan-Meier Sağ kalım analizi TARTIŞMA: Figure 1 TARTIŞMA Çalışmamızda hastaların %26’sında kemik metastazı saptadık. Literatürde bu oran oldukça geniş bir aralıkta sunulmuş olup bizim oranlarımız bu aralıkta yer almaktadır. Çalışmamızda literatürden farklı olarak metastaz açısından şüpheli bulgular saptanan hastalar ayrı bir grup olarak değerlendirilmiştir. Bu gruptaki hastaların %30’u çalışma için belirlenen süre içinde prostat kanserine bağlı hayatını kaybetmiştir. Öngörülen ortalama sağ kalım süresi kemik metastazı olan hastalarda şüpheli metastaz saptanan hastalardan, şüpheli metastaz saptanan hastalarda da metastaz saptanmayan hastalardan daha kısa olarak saptanmıştır (Şekil 1). K-M analizinde <70 yaş ve ≥70 yaş hastaların öngörülen ortalama sağ kalım süreleri arasında anlamlı fark saptanmasına karşılık, Cox analizinde Gleason skoru, PSA ve kemik sintigrafisi bulguları ile beraber değerlendirildiğinde, yaşın prostat kanserli hastalarda bağımsız prognostik faktör olmadığı sonucuna varılmıştır. PSA düzeyi esas alınarak kemik sintigrafisi endikasyonunun belirlendiği yaklaşımlarda PSA sınır değeri genellikle 20ng/ml veya 10ng/ml olarak kabul edilmektedir. Genel yaklaşımın aksine bizim çalışmamızda hastaların %38’inin PSA düzeyi <10 ng/ml ve % 20’sinin PSA düzeyi 10-20 ng/ml’dir. Hastaların serum PSA düzeyi ve Gleason Skoru arttıkça öngörülen ortalama sağ kalım sürelerinin kısaldığını saptadık. Figure 2 SONUÇ Çalışmamızda kemik sintigrafisinde iskelet sistemine metastaz olan olguların öngörülen ortalama sağ kalım süresi metastaz olmayanlara göre anlamlı düzeyde daha kısaydı. Kemik sintigrafisinde saptanan kemik metastazının hastaların sağ kalım süresini ön görmede en önemli prognostik faktör olduğu bunu Gleason skoru, serum PSA düzeyi ve yaşın izlediği sonucuna vardık.