PARA POLİTİKASI ARAÇLARI BÖLÜM 42 PARA POLİTİKASI ARAÇLARI

PARA POLİTİKASI Para politikası ekonomideki bir durgunluk veya enflasyon durumu olduğunda para arzında gerekli ayarlamaları yapmak suretiyle faiz oranını ve dolayısıyla toplam talebi (AD) değiştirmek suretiyle tam istihdam düzeyindeki üretim hedeflerini elde etmeye çalışmaktır. Para politikasının belirlenmesinde ve uygulanmasında yetkili kurumlar genellikle Merkez Bankalarıdır. Merkez Bankalarının para arzını değiştirmek için kullandığı belli para politikası araçları vardır.

PARA POLİTİKASI ARAÇLARI MB’sının kullandığı en önemli para poklitikası araçları: Karşılık İhtiyat oranı Reeskont Oranı Açık Piyasa İşlemleri

PARA POLİTİKASI ARAÇLARI 1. Karşılık (İhtiyat) Oranı: Bankalar mevduatlarının belli bir yüzdesini reserv olarak saklamaları gerekmektedir. Merkez Bankası karşılık oranını artırdığı zaman, banakalar daha fazla reserv tutmak durumda kalacaklar ve daha az kredi verebileceklarinden para arzı azalacaktır. Merkez Bankası karşılık oranını azalttığı zaman, banakalar daha az reserv tutmak durumda kalacaklar ve daha fazla kredi verebilecekler ve para arzı artacaktır.

PARA POLİTİKASI ARAÇLARI 2. Reeskont Oranı: Reeskont oranı ticari bankaların merkez bankasından aldıkları borç para için ödedikleri faiz oranıdır. Merkez bankası, bu borcu bankalara verirken, faizini vereceğe borçtan düşerek (iskonto ederek) vermektedir. Reeskont oranı düşükse, ticari bankalar daha fazla borçlanacak ve müşterilerine daha fazla kredi vereceklerdir. Dolayısı ile ekonomideki para arzı artacaktır. Reeskont oranı yüksek olursa bankalar merkez bankasından daha az borç para talep edecekler ve daha piyasaya az kredi sağlayacaklarından, ekonomideki para arzı azalacaktır. 5

PARA POLİTİKASI ARAÇLARI 3. Açık Piyasa İşlemleri Merkez bankasının para ve sermaye piyasalarında hazine bonosu, devlet tahvili gibi menkul kıymet alması veya satmasına açık piyasa işlemleri denir. Merkez bankası, para arzını artırmak istediğinde bu değerli kağıtlardan satın alır. Böylece, değerli kağıtları satanlar, daha fazla paraya sahip olurlar ve ekonomideki para arzı artar. Para arzını azaltmak istediğinde ise bu değerli kağıtlardan satar. Bu durumda, ekonomideki para arzı azalır. 6

PARA POLİTİKASI ARAÇLARI 4. Diğer Bazı Araçlar: Disponibilite oranı bankaların vadesiz mevduat gibi ödemekle yükümlü oldukları taahütlerine karşı bünyelerinde bulundurmaları gereken nakit veya kolaylıkla paraya çevrilebilecek değerlerin oranıdır. Merkez bankası disponibilite oranını azalttığında, ekonomideki para arzı artacak, bu oranı artırdığı zaman ise ekonomideki para arzı azalacaktır. 7

PARA POLİTİKASI ARAÇLARI İthalat Teminat Oranı: İthalatçıların, ithal edecekleri malın TL karşılığının belli bir oranını teminat olarak ticari bankalar aracılığı ile Merkez bankasına yatırmak zorundadırlar. Bu oranın artırılması para arzını azaltacak, düşürülmesi halinde para arzını arttırıcı etki yapacaktır. İkna Yolu: Merkez bankası, ticari bankaların açacağı kredilerin sektörel dağılımını ticari bankaları ikna yolu ile etkileyebilir. Merkez bankası, hangi sektörlere daha fazla, hangi sektörlere daha az kredi verilmesi konusunda ticari bankalara telkinlerde bulunur. 8