TARTIŞMA NASIL YAZILIR Prof. Dr. Tekin AKPOLAT Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Bilim Dalı 25 Mart 2012 SAMSUN

PLAN Temel bilgiler Makale şablonu Örnekler Hatalar

Bir makalenin ana hatları Giriş Materyel ve Metod (Gereç ve Yöntem...) Bulgular Tartışma

Dört temel soru Çalışma niye yapıldı? Giriş ve Amaç Nasıl yapıldı? Yöntem Ne bulundu? Bulgular Ne anlama geliyor? Tartışma ve Sonuç

Tartışma Bulgular ne anlama geliyor? Tartışma girişin tekrarı niteliği taşımamalı

Tartışmanın amacı Ana bulguları ortaya koymak Metottaki noksanlıkların altını çizmek Bulguları, yayınlanmış diğer bilimsel yazılarla karşılaştırmak Bulguların ne anlama geldiğini tartışmak

Tartışma Makalenin en zor yazılan kısmıdır. Genelde ret edilen makalelerin büyük bir kısmı, tartışma yeterli bulunmadığı için ret edilmiştir. Bu kısım aynı zamanda yazım hatalarının en fazla görüldüğü bölümdür.

Temel bilgiler Sonuç(ların) yorumlandığı bölümdür. Kişisel kanaatlerin yapıldığı yerdir. Dikkatli olunması gereklidir. Makale taslağı bittiğinde, ulaşılan sonuç ile baştaki soru tekrar düşünülüp, karşılaştırılmalı

Temel bilgiler Dil sade ve basit olmalıdır, hakemi ve okuyucuyu yormamalıdır Anadilde yazmıyorsanız destek almakta fayda vardır Gereksiz kısaltmalardan kaçınmak lazım, hakemin tartışmayı okurken kısaltmanın açıklandığı önceki kısımlara dönmesi iyi değildir Yazım kurallarına mutlaka uyulmalıdır

Temel bilgiler Bir tartışmanın değerini uzunluğundan ziyade içeriği belirler. Tartışmada çalışmanın ana bulguları (tekrar etmeden) ortaya konularak, benzer çalışmaların sonuçlarıyla birlikte karşılaştırmalı bir değerlendirme yapılır.

Temel bilgiler Bulguların ne anlama geldiği, ileri araştırmalar için sağlanan ipuçları vurgulanmalıdır. Varılan sonuçların, çalışma amaçlarıyla bağlantısı kurularak, eldeki verilerin tam olarak desteklemediği sonuç ve yargılardan kaçınılmalıdır. Gerektiğinde varsayımlar ileri sürülebilir. Uygun olursa öneriler de bu bölüme eklenebilir.

Temel bilgiler Eğer bir tarışmanın sonuçlar bölümü uzunsa, tartışma bölümünün kısa olarak sunulan verilerin araştırmaya konu olan soruya ne yönde yanıt sağladığını açıklayan bir özetle başlaması yararlı olabilir. Ancak tartışma bölümünün temel fonksiyonları daha önemlidir. Öncelikle yazar görünen yanıtı destekleyen başka delilleri de sunmalıdır Bu deliller yazarın daha önce bildirdiği araştırmalardan veya başkalarının çalışmalarından gelebilir.

Temel bilgiler Fakat dürüst ve entelektüel bakımdan tarafsız bir yazar, görünen, muhtemelen de doğru olan, yanıt hakkında sorulabilecek zıt delilleri de sunmalıdır. Bu zıt deliller aynı soru üzerinde çalışan başkalarının araştırmalarından elde edilmiş olabilir. Eğer böyle zıt deliller varsa, yazar delillerin gerçekten zıt mı olduğunu yoksa araştırma protokolleri, deneklerin cinsiyet farkları veya başka değişkenlere bağlı mı olduğunu tartışmalıdır.

Temel bilgiler Delillerin güçlülüğü konusunda başka sorular da akla gelebilir. Örneğin, acaba kullanılan ölçüm yöntemleri, gerçekten de ölçtüklerine inanılan parametreleri ölçmemekte midir? gibi Tartışmanın ikinci temel fonksiyonu, özellikle klinik araştırma raporlarında, bulguların genelleştirilmesinin değerlendirilmesidir. Eğer araştırma denekleri erkeklerse, sonuçlar kadınlara uygulanabilir mi?

Temel bilgiler Eğer gözlenen sonuçlar çok uyumlu deneklerden elde edilmişse, daha az uyumlu deneklerde de aynı bulgular saptanabilir mi? Bu ve benzeri sorular aynı konuda ek araştırmalar gerektiği önerisine temel oluşturabilir.

Temel bilgiler Genel bilgiler ve sonuçlar tekrarlanmamalıdır. Çalışmada karşılaşılan istisna bulgular, ya da ilgi kurulamayanlar ile, uzlaşma olmayan noktalar belirtilmelidir. Elde edilen bulguları, kendi aralarında da tartışmalıdır.

Temel bilgiler Bulguların literatürle uyumlu ya da uyumsuz olduğu gösterilmelidir. Çalışmanın teorik yönleri yanında pratik yönleri de tartışılır. Tartışma sonunda varılan sonuçlar, olabildiğince açık olarak anlatılmalıdır.

Temel bilgiler Mutlaka “Limitation of this study” ile başlayan bir paragraf yapılmalı ve reviewer’ların eleştirmesine bırakmadan yazarın yazı ile ilgili kısıtlayıcı veya “şöyle olsa idi daha iyi olurdu” şeklinde, çalışmanın açıklarının vurgulanması yapılmalı Bu çalışma son bilgilere ne katıyor, ileride buradan hareketle neler yapılabilir

Temel bilgiler Göndereceğiniz yazı içinize sinmeli, eksik nokta olduğunu düşünüyorsanız o sorun yazı yollanmadan halledilmeli Yazı yollanmadan okuyacağından emin olduğunuz kişilere okutmakta yarar var (terzi kendi söküğünü dikemez)

Temel bilgiler Varılan kararın kanıtları her sonuç için özetlenmelidir. Tartışmanın ana amacı: Gözlenen gerçekler arasındaki ilişkiyi göstermekdir. Tartışma, çalışmanın önemini belirten kısa bir özet, sonuç cümlesi, ya da paragraf ile bitirilmelidir.

Temel bilgiler Literatürdeki diğer çalışmalar ele alınmalı Spekülatif olmamalı Sonuçlar’da yazılmamış yeni bilgi olmamalı Çalışmada her bulgu ayrı tartışılmalı

Conclusions/Sonuçlar paragrafı Sonuç kısmı makalenin en son yazılması gereken kısımlarındandır. Tipik bir conclusion ana metnin %5-10 kadar olmalı ve tartışma kısmında verilenleri özetlemelidir. Özetten farkı: Özet makaleyi okumamış kişiye hitap etmeli, conclusions ise makaleyi okumuş olana.

Sonuç paragrafının oluşturulması iki amaca yöneliktir: Okuyucuya çalışmanın amacını hatırlatır. Varılan noktadaki durum kritiği ile çıkarımların sunulmasına olanak sağlar.

Sonuç paragrafında bir yargıya varılır 1- Bu araştırma yapılmasa idi eksik kalan ne olurdu? 2- Bu araştırmanın yapılması ile elde edilen, yenilikler nedir?

Tartışma şu sorulara yanıt vermelidir Elde edilen bulguların ne anlama geldiği yeni varsayımlarla yeterince açıklandı mı? Çalışma sonucu elde edilen istisnalara ve ilgi kurulamayan noktalara işaret edildi mi? Sonuçlar benzerlik ve farklılık açısından daha önce yayınlanmış çalışmalarla kıyaslandı mı?

Tartışma şu sorulara yanıt vermelidir Çalışmanın orjinalliği ve pratikte uygulama alanı hakkında bilgi verildi mi? Sonuçlarla ilgisi olmayan gereksiz teorik bilgi ve literatür tekrarından kaçınıldı mı? Son paragraf kısa ve özlü sonuç cümlesi ile bitirildi mi?

Örnekler

ŞABLON (KURGU) Amacınızı ne olduğunu anlatır Nasıl yaptığınızı anlatır Çalışmanızın farkını anlatır Ne bulduğunuzu ve bulgunuzun önemini, yorumunuzu vurgular

ÖRNEK MAKALE YAZIMI Romatoid artritli (RA) hastalarda glomerülonefrit (GN) prevalansını ve bu hastaların klinik özelliklerini araştıran bir çalışma yaptınız, bunu beraber yazalım.

GİRİŞ RA hakkında genel bir bilgi RA’te tutulan organlar hakkında genel bilgi RA’te karşılaşılan böbrek sorunları nelerdir Bu çalışmanın amacı RA’li hastalarda GN sıklığını ve GN’li hastaların klinik özelliklerini araştırmaktır

GEREÇ VE YÖNTEM (1) Çalışmaya alınan hastaların özellikleri (yaş, cins, RA süresi....) Çalışmanın yapıldığı zaman dilimi? Çalışmaya alınma kriterleri Çalışmaya alınmama kriterleri

GEREÇ VE YÖNTEM (2) Tanımlar (Romatoid artrit, glomerülonefrit) Kullanılan laboratuvar incelemeleri (varsa) hakkında bilgi (yöntem, ticari kitin-cihazın adı, üretici firma, üretildiği ülke) İstatistik

SONUÇLAR (1) 1000 romatoid artrit hastasının 148 tanesinde (% 15) glomerülonefrit saptanmıştır. Glomerülonefrit tipleri Tablo 1’de gösterilmiştir. Glomerülonefriti olan ve olmayan hastaların klinik özellikleri Tablo 2’de gösterilmiştir.

SONUÇLAR (2) Tablo 1 ve 2’yi aynen tekrarlamamak gerekir, sadece önemli ve çarpıcı olanlar yeniden vurgulanabilir. Erkek hastalarda glomerülonefrit sıklığı kadın hastalara kıyasla daha fazladır (x2=30, p=000)

SONUÇLAR (3) Glomerülonefriti olan 148 hastanın 85 tanesinde (% 58) akciğer tutulumu saptanırken, glomerülonefriti olmayan hastaların 22 tanesinde (% 3) akciğer tutulumu saptanmıştır (x2=391, p=0.000)

TARTIŞMA (1) Romatoid artritte glomerülonefritin önemi Romatoid artrit-glomerülonefrit ilişkisi inceleyen çalışmaların dökümü (Tablo işi basitleştirebilir) Sizin çalışmanızın farkı, bu çalışmayı neden yaptınız?

TARTIŞMA (2) Çalışmanızın farkı (1) Bu konuda yapılmış en çok RA’li hasta içeren çalışma? RA’li hastalarda GN olan veya olmayan hastalar arasındaki klinik özellikler daha önce araştırılmamış olabilir? Bölgenizde yapılan ilk çalışma (o zaman bölgenizde yayınlanan bir dergide yayınlanması daha uygun olabilir)

TARTIŞMA (3) Çalışmanızın farkı (2) Bulduğunuz sonucun daha önceki çalışmalardan farkları Çalışmanızın literatürle uyumlu olması gerekmez (o zaman bu çalışmayı neden yazıyorsunuz, literatürle uyumlu olmayan çalışmalar daha değerlidir, tabi veri toplanması doğru ise)

TARTIŞMA (4) Çalışmanızın farkı (3) Çalışmanızı planlarken mutlaka daha önceki çalışmalardan bir farkı olmasına dikkat etmek gerekir Yapılmayanı yapmak çalışmanızda fark yaratır

TARTIŞMA 5 Bulduğunuz sonucun yeniden vurgulanması ve önemi Romatoid artritte glomerülonefrit nadir olmayan bir durumdur Erkek cinsiyet glomerülonefrit için bir risk faktörüdür

TARTIŞMA 6 Daha önce akciğer tutulumu ve GN ilişkisi araştırılmamıştır (yine çalışmanızın farkı) Romatoid artritte akciğer tutulumu ve GN sıklıkla birlikte bulunur, bunun önemi ne olabilir Romatoid artritte GN ve akciğer tutulumu aynı mekanizma ile gelişebilir

TARTIŞMA 7 Sonuç olarak, romatoid artritli hastalarda erkek cinsiyet ve akciğer tutulumu GN için bir risk faktörüdür, akciğer tutulumu ve GN gelişiminde ortak nedenler rol oynayabilir.

TARTIŞILABİLECEK KONULAR Akciğer tutulumunda kullanılan tedavi GN tedavisinde de başarılı olabilir Akciğer tutulumunda kullanılan ilaçlar GN’e neden olabilir Akciğer tutulumu ve GN için östrojen uygulaması tedavi edici veya koruyucu olabilir Kalıpların dışına çıkmak? (yazarken hayır, düşünürken evet)

ÖRNEK VAKA TAKDİMİ YAZIMI 10 yıldır kronik karaciğer hastalığı olan bir hastaya interferon tedavisi veriyorsunuz. Hastada tedavi esnasında interferona bağlı olduğunu düşündüğünüz hemolitik anemi ortaya çıkıyor.

GİRİŞ Kronik karaciğer hastalığı tedavisi hakkında genel bir bilgi İnterferon tedavisinin yan etkileri Bu çalışmanın amacı kronik karaciğer hastalığı olan bir hastada interferon tedavisine bağlı gelişmiş hemolitik anemisini sunmaktır

VAKA RAPORU 35 yaşında kronik karaciğer hastalığı nedeni ile interferon tedavisi alan erkek hasta halsizlik yakınması ile hastaneye başvurdu. Hastanın geçmiş hikayesi Hastanın hastaneye başvurduğu dönemdeki fizik muayene ve laboratuvar bulguları, hemolitik anemi tanısını destekleyen incelemeler

VAKA RAPORU (2) Hastanede uygulanan tedavi Hastanın takip süresi ve sonuç

TARTIŞMA (1) Hastada hemolitik anemi tanısını destekleyen bulgular Hemolitik anemi ayırıcı tanısı Hemolitik anemi interferona mı bağlı başka bir nedene mi Sizin çalışmanızın farkı, bu vakayı neden sunuyorsunuz?

TARTIŞMA (2) Çalışmanızın farkı (1) İnterferon kullanımına bağlı ilk hemolitik anemi vakası olabilir Daha önce interferon tedavisine bağlı hemolitik anemiler hipernefroması olan hastalardan bildirilmiş, bu vaka kronik karaciğer hastalığı ile ilişkili interferon kullanımına bağlı ilk hemolitik anemi

TARTIŞMA (3) Çalışmanızın farkı (2) Bölgenizden tanımlanmış ilk vaka (o zaman bölgenizde yayınlanan bir dergide yayınlanması daha uygun olabilir) Vakanızın daha önce bildirilmiş vakalardan farkları (yaş, cinsiyet, ilk dozdan sonra, steroid tedavisine hızlı yanıt vermesi....)

TARTIŞMA (4) Çalışmanızın farkı (3) Vaka raporunuzun literatürle uyumlu olması gerekmez (o zaman bu vakayı neden yazıyorsunuz, literatürle uyumlu olmayan vaka raporları daha değerlidir)

TARTIŞMA 5 Vakanızın özelliğinin yeniden vurgulanması ve önemi İnterferon tedavisine bağlı hemolitik anemi olabilir Erkek cinsiyet hemolitik anemi için bir risk faktörüdür

TARTIŞMA 6 Sonuç olarak, hemolitik anemi ayırıcı tanısında interferon düşünülmelidir ve interferon kullanan erkek hastalarda haptoglobülin bakılmalıdır.

Bir başka örnek Araştırma varsayımı Akatizi tedavisinde biperiden plaseboya üstün Kaynak: Prof. Dr. Aylin Uluşahin Kaynak: http://iys.inonu.edu.tr/webpanel/dosyalar/477/.../bilim/Bilimsel-makale.ppt Bilimsel Makale Nasıl Yazılır? Prof. Dr Aylin Uluşahin HÜTF, Psikiyatri AD

Tartışma 1.Bulguların açıklaması örn: Akatizi tedavisinde plasebo alanlarla biperiden alanların yanıt oranları farklı değildi. 2.Araştırma sorusuna bu bulgularla verilen yanıt örn: Biperiden, akatizi tedavisinde plaseboya üstün görünmüyor.

Tartışma 3.Benzer araştırma bulguları örn: Daha önce yapılmış tek biperiden çalışması var; olumlu sonuç bildirmiş. Diğer antikolinerjiklerle yapılmış çalışmaların birinde sonuç olumlu, diğer ikisinde ilaç plasebodan üstün değil. 4.Söz konusu çalışmanın bulgularının benzer araştırma bulgularıyla karşılaştırması örn: Bir çalışmadakiyle benzer, üç çalışmadakinden farklı.

Tartışma 5.O çalışmaların ayrıntısı; bulguların benzer araştırmalarla benzerliği ya da farkının yorumlanması örn: İlaçlar farklıydı ya da yöntem farklıydı ya da “sonlanış” ölçütü farklıydı vb.. 6.Bulguların ne kadar genellenebilir olduğu ve bu çalışmayla yanıtlanamayan sorular örn: Başka antikolinerjik verseydik cevap farklı olur muydu? Dozu farklı tutsaydık cevap farklı olur muydu?

Tartışma: Niye yayınlanmalı? Tartışmada çalışmanın önemi, diğer çalışmalara üstünlüğü, niye yayınlanmaya değer olduğu birkaç cümleyle belirtilmeli yeni – özgün bir araştırma sorusu az çalışılmış bir konu güçlü yöntem geniş örneklem yaratıcı deney deseni vb.

Tartışma: Sınırlılıklar Ayrıca, çalışmanın sınırlılıkları ve anlaşılır gerekçeleri açıklanmalı Örn: Bu kabul / dışta bırakma ölçütleriyle ve yüksek plasebo cevabıyla, yeterli örneklem oluşturmak zor.

Sonuç Ayrı tutulacaksa, bulguların anlamı ve öneriler kısaca tekrarlanmalı. Aşırı yorumdan kaçınmalı, bulguların gösterdiğinden fazlası iddia edilmemeli

Hatalar Klasik kitap bilgilerinin aşırıya kaçması (Kitap bölümü yazmıyorsunuz) Giriş-tartışma karışıklığı Gereç-yöntem ve sonuçlar karışıklığı

Hatalar Sonuçlar bölümünde belirtilmeyen bir bulgunun tartışılması Çalışmayı planlarken hazır vakaları topluyoruz düşüncesi ile amaca uygun olmayan veri toplanması (dağılabilirsiniz)

Hatalar Yazının kısa olmaması için klasik bilgileri şişirmek Başka yazılardan cümleleri aynen almak Uzun cümleler kurmak?

Sık yapılan hatalar: tartışma sonuç /bulguların ötesinde yorum Anne babası ayrı olan ergenlerle, birlikte yaşayan ergenlerde depresyon sıklığı karşılaştırması Arada fark yok Tartışma sonuç cümlesi “Biz de okullarda depresyon taramaları yapılması gerektiğini; adölesanlara ve ailelerine yönelik koruyucu ruh sağlığı hizmetlerinin, rehber öğretmenler, psikologlar v.d. sağlık çalışanlarının katkılarıyla verilebileceğini düşünüyoruz.”

Hatalar Çalışmayı tamamen değersiz kılacak, yayınlanmasına gerek olmadığını düşündürecek ifadelerden kaçınılmalı “Bu çalışmanın verileri Panik Bozuklukta görülen sosyo-demografik ve klinik özellikler, komorbidite ve klinik gidişin öngördürücüleri açılarından daha önce yapılan çalışmalara benzerlik göstermektedir.” “Bu konuda daha geniş kapsamlı, kontrollü ve daha iyi düzenlenmiş çalışmalara gerek vardır.”

MAKALE YAZMAK BİR SANATTIR Ama yazınızı bir dergiye basıma kabul ettirmek için sanatçı olmanız gerekmez

www.tekinakpolat.net