JEOLOJİ VE İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ Prof. Dr. Süleyman PAMPAL

JEOLOJİNİN TANIMI (INRODUCTION) Ağırlıklı olarak Yer Kabuğunun yapısıyla ilgilenir. Jeoloji yer bilimi demektir; Üzerinde yaşamış olan bitki ve hayvanların ve yerkabuğunun tarihi ile ilgilenir. Dış ve iç kuvvetlerin etkisiyle, kabukta meydana gelen değişimleri araştırır. Astronomi, fizik, kimya ve biyoloji ile yakın ilişkisi vardır. Yaklaşık 5 milyar yıldır dünyanın başından geçen olayları araştırır. Geçmişte meydana gelen olayları anlamakta ise günümüzde yaşananları anahtar olarak kullanır. James HUTTON 1875 yılında ; «şimdiki zaman geçmişin anahtarıdır» şeklinde bir ifade kullanmıştır. Buna; Üniformitarizm Teorisi adını vermiştir.

JEOLOJİNİN TANIMI (INTRODUCTION) Yerkabuğu içinde bulunan, Her türlü maden; kömür, petrol, vb. doğal kaynaklarla, özellikle ilgilenirken,1945 li yıllardan itibaren irili ufaklı bütün mühendislik yapıları ile de ilgilenmeye başlamış ve «Mühendislik Jeolojisi» adıyla yeni bir dal oluşturmuştur. Burada; Kayaçların mühendislik özellikleri, Kitle hareketleri ve heyelanlar, Baraj Jeolojisi,

JEOLOJİNİN TANIMI (INTRODUCTION) Tünel Jeolojisi, Temel Jeolojisi, Kazılar ve kazıların güçlendirilmesi, Yapı endüstrisinde kullanılan mineral ve taşlar, Mermerler, Kil jeolojisi, Yer altı sularının mühendislik işlerine etkisi, Çevre Jeolojisi vb…

JEOLOJİNİN TARİHÇESİ (HISTORY OF GEOLOGY) İslam bilginleri El Biruni (973-1046) ve Ömer Hayyam (1123) Jeoloji konusunda çalışmalar yapmış, Leonardo Da Vinci (1452-1519) mühendislik işlerinde yerin yapısı ve fosiller hakkında bilgiler vermiştir. 18. yüzyıl jeolojinin kuruluş çağıdır. James HUTTON (1726-1797) «Üniformitarizm» teorisi ile jeoloji bilimini gözlem üzerine kurmuştur.

İBNİ SİNA

LEONARDO DA VINCI

JAMES HUTTON

JEOLOJİ VE İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ İNŞAAT MÜHENDİSİ İNŞAA EDER… FAKAT NEREYE??? İŞTE BÜTÜN MESELE BURDA…

JEOLOJİ VE İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ Özellikle büyük mühendislik yapıları bakımından JEOLOJİ son derecede önemlidir. Barajlar, Tüneller, Köprüler, Limanlar, Hava alanları, Yollar…

JEOLOJİ VE İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ Birkaç kötü örnek; Malpasset Barajı, Vaiont Barajı, Keban Barajı, Türkiye’nin hiç su tutmayan barajları, Peru And Dağları deprem ve heyelanlar, Kolombia’da yanardağ faaliyeti ve heyelan, Son Japonya Depremi ve tsunami …

JEOLOJİ VE İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ Daha yakın örnekler; Kınık Tüneli, Çankaya Mesa Blokları, Bolu Dağı Tüneli, Atatürk Barajı yer seçimi, Son büyük depremler…

DIŞ DİNAMİK OLAYLAR (EXTERNAL DYNAMIC PROCESSES) Yeryüzünün çehresini değiştiren, yerkabuğunu dışardan etkileyen olaylara dış dinamik olaylar denir. Atmosferin, Yağışların, Akarsuların, Buzulların, Rüzgarların,

DIŞ DİNAMİK OLAYLAR (EXTERNAL DYNAMİC PROCESSES) Göllerin, nehirlerin, buzulların, rüzgarların, Denizlerin etkisiyle; Aşındırma (erosion), Taşıma (tranportation), Çökelme (sedimentation) şeklindeki olaylar, sürekli ve belli bir ahenk içinde yeryüzünü şekillendirir. Dağoluşumu (orojenik) olaylar da aynı zamanda şekillenmeye katkı yapar.

AYRIŞMA (WEATHERİNG) Kayaçlar atmosfere karşı zaman içinde ayrışıp bozuşurlar. Ayrışma; fiziksel ve kimyasal ayrışma olarak iki şekilde gerçekleşir. Bu ikisi aynı anda birlikte oluşurken farklı işlemler ve farklı sonuçlar ortaya çıkar. Ayrışma için elverişli ortamı; su, hava ve organizmalar oluşturur. Ayrışma ürünü malzemeye zemin (toprak) denir.

FİZİKSEL AYRIŞMA (PHYSICAL WEATHERING)

FİZİKSEL AYRIŞMA (PHYSICAL WEATHERING)

TAŞINMA (TRANSPORTATION) Hava ile taşımada rüzgar etkisi özellikle kuru iklim şartlarında görülür. Su ile taşımada ilk adım yağmur suyu tarafından atılır. Yerkürenin toplam su varlığı ; 1 385 000 000 km3 tür. Bunun %95’den fazlasını tuzlu sular, %5 ‘lik kısmını ise tatlı sular oluşturur. Tatlı suların da %76’lık kısmını buzullar teşkil eder. Dünya’daki su varlığı azalıp çoğalmaz ancak sürekli şekil değiştirir. Buna “Hidrolik Döngü” adı verilir.

HİDROLİK DÖNGÜ (HYDROLOGIC CYCLE)

Yeraltında devreden sular; Aşındırma, Taşıma, Biriktirme YEALTI SULARININ JEOLOJİK ETKİLERİ (THE GEOLOGICAL WORK OF UNDERGROUND WATERS) Yeryüzüne yağış olarak düşen suların bir kısmı yeraltına sızarak yer altı sularını meydana getirir. Yeraltında devreden sular; Aşındırma, Taşıma, Biriktirme İşlemlerini gerçekleştirir. Yer altı suları özellikle kimyasal ayrışmaya katkıları sonucu yeraltında ciddi boşlukların ortaya çıkmasına neden olur.

İÇ DİNAMİK OLAYLAR (INTERNAL DYNAMIC PROCESSES)

İÇ DİNAMİK OLAYLAR (INTERNAL DYNAMIC PROCESSES) Yerkabuğunun içinden kaynaklanan hareketlere iç dinamik olaylar denir. Bu olaylar; Karaların yükselme ve alçalması (Epirojenik hareketler), Dağoluş (Orojenik hareketler), Depremler, Metamorfizma (Başkalaşım), Mağmatik olaylar şeklinde beş grup halinde incelenir.

İÇ DİNAMİK OLAYLAR (INTERNAL DYNAMIC PROCESSES) Kırılma hareketleri, yanal kuvvetlerin dozunu artırması durumunda, yerkabuğunu meydana getiren tabakalı veya tabakasız kayaçlar kırılır. Kayacın kırılması demek; onu meydana getiren unsurların arasındaki bağın çözülmesi demektir. Kayaçlardaki deformasyona neden olan gerilmeler; Basınç gerilmesi, Çekme gerilmesi, Kayma (Kesme) gerilmesi, Burulma (Dönme) gerilmesidir.

İÇ DİNAMİK OLAYLAR (INTERNAL DYNAMIC PROCESSES) Gerilmelerin etkisiyle, kırık hattının her iki yanında kalan parçalar yer değiştirmeyecek olursa; meydana gelen kırığa çatlak adı verilir. Mikro boyuttaki çatlaklara fissür denir. Kırık hattının iki tarafında kalan parçalar (bloklar) yer değiştirirse; bu tür kırıklara Fay adı verilir. Fay düzleminin üzerinde bulunan parçaya tavan bloku, altında kalan parçaya ise taban bloku denir. Faylar, fay düzleminin iki yanında bulunan blokların hareket yönüne göre çeşitli isimler alır.

1999 Düzce 1995 Dinar 1999 İzmit