Vaaz 1.Tanım Güzel söz söyleme sanatıdır. Kulûb-i kasiyeyi telyin VAAZ / İRŞAT Güzel söz söyleme sanatıdır. Kulûb-i kasiyeyi telyin Vaaz Uyûn-i camideyi idma’ A’mal-i fasideyi islah

“İnsanoğlu dilinin altında gizlidir. Dil, can kapısının perdesidir. 1.Tanım VAAZ/İRŞAT Mevlana: “İnsanoğlu dilinin altında gizlidir. Dil, can kapısının perdesidir. Yel esip perde kalktı mı evin içindekiler görünüverir. O zaman bak evde inci mi var, buğday mı?’’ Ataman

Vaazlar 2.Vaaz Çeşitleri Ataman Konu Cemaat Merkezli Merkezli VAAZ/İRŞAT Vaazlar Konu Merkezli Cemaat Merkezli Hatip Merkezli Ataman

3.Temel İlkeler Vaazda Temel İlkeler Ataman VAAZ/İRŞAT 1.Sahih bilgi ve hikmetle bilgilendirmeyi ve bilinçlendirmeyi amaçlamak(Nahl 16/125) Vaazda Temel İlkeler 2.Konularda çeşitliliğe önem vermek (iman, ibadet, ahlâk ve sosyal ilişkiler vb.) 3.Toplumda birlik, beraberlik, şefkat ve merhamet duygularını güçlendirmeye çalışmak (Tevbe 9/128) Ataman

3.Temel İlkeler Vaazda Temel İlkeler 5.Kur’an ve sünnet ışığında VAAZ/İRŞAT 5.Kur’an ve sünnet ışığında günceli gözeterek değer üretmek Vaazda Temel İlkeler 6.Kolaylaştırıcı, yapıcı ve motive edici fikirlere öncelik vermek 7.Müjdeleme ve uyarma arasındaki dengeyi gözetmek

3.Temel İlkeler Vaazda Temel İlkeler Ataman VAAZ/İRŞAT 8.Konuyla ilgili kaynaklarda seçiciliğe ve çeşitliliğe önem vermek Vaazda Temel İlkeler 9.Toplumun dinî ve sosyo-kültürel yapısını gözetmek 10.Süreye riayet etmek Ataman

Vaaz Hazırlama Aşamaları 4.Hazırlık Aşamaları VAAZ/İRŞAT Vaaz Hazırlama Aşamaları 1.Konu seçimi 2.Plan 3.Bilgi toplama 4.Harmanlama 5.Hazırlama 6.Kontrol etme Ataman

5.Vaaz Planı / Uygulama Ataman Dua Takdim Giriş Hamdele Konunun VAAZ/İRŞAT Dua Takdim Giriş Hamdele Salvele Konunun takdimi Konuyla ilgili ayet, hadis, güncel bir olay, kıssa vb.) Ataman

5.Vaaz Planı / Uygulama Ataman Gelişme Sonuç Bitiriş VAAZ/İRŞAT Gelişme Sonuç Bitiriş Kısa özet, ana mesaj, önemli noktaların vurgusu Dua, temenniler ve Fatiha Açıklayıcı bilgiler, ayet ve hadis yorumları, şiirler, hikayeler, şahsi yorumlar, örnek olaylar, cemaate soru ve cevaplar, hatıra ve gözlemler, vs. Ataman

6.Konu Seçiminde Gözetilecek Unsurlar 1 Mekan: Cami Mescit Ev, Salon Kır 2 Zaman: Cuma, Bayram Kandil günleri Hafta sonu Nişan, düğün, taziye vb. anlar, İlçe pazarı günü 3 Cemaatin İlgi - ihtiyacı: İtikadi Ameli Ahlaki Sosyal konular Ataman

6.Konu Seçiminde Gözetilecek Unsurlar 4 Gündeme Uygunluk: Yerel Ülke Dünya 5 Cemaatin sosyo ekonomik ve kültürel durumu: Eğitim düzeyi, Irk , örf, adet ve gelenekler, Mezhep, tarikat ve dini cemaat, 6 Süre: (10-60 dakika) Cuma (20-40) Bayram (30-60) Kandil (30-50) Ataman

7.Vaazın Hazırlanışı Ataman 3.Kompozisyon 2.Kaynaklardan not alma VAAZ/İRŞAT 4.Kontrol ve egzersiz yapma 3.Kompozisyon 2.Kaynaklardan not alma 1.Kaynakları belirleme Ayet ve Hadis’ler, süre ,konu bütünlüğü vb. açılardan Vaazı metin haline getirme Fiş veya ilgili dosyalara işleme (Arşiv) Mu’cemler ınternet arama siteleri Ataman

8.Vaizin Kendisini Hazırlaması VAAZ/İRŞAT 1.Zihnen ve bedenen 2.Vaaz kürsüsünü (ses vb.) 3.Muhatap kitleye uygun dil ve uslup 6.Sade, anlaşılır, özlü, kolaylaştırıcı bir dil 5.Enfüsî / Kalbî olarak Kendisini Hazırlamalı Vaiz/İrşat Yapan Ataman

9.İyi Bir Vaaz Ataman Güncel Eğitici Dil , üslup İrticali VAAZ/İRŞAT Güncel Eğitici Dil , üslup İrticali Dil ve üslup yönünden akıcı, anlaşılabilir ve nefret ettirici değildir Konu; günceldir, ihtiyaca cevap verir niteliktedir Eğitici mesajlar içerir Sunuş irticalidir Ataman

9.İyi Bir Vaaz Ataman Mütevazi Müdellel Beden Dili Metin VAAZ/İRŞAT Mütevazi Müdellel Beden Dili Metin Ayet ve hadisler, mealleriyle birlikte düzgün okunur Hatip gösterişten uzak ve mütevazidir Hatip güvenilirdir ve konuşma delillere dayalıdır Göz iletişimi ve cemaat hakimiyeti vardır Ataman

9.İyi Bir Vaaz Ataman Örnekler Konu Cemaat Süre VAAZ/İRŞAT Örnekler Konu Cemaat Süre Seçilen örnekler uygulanabilir ve günceldir Konu bütünlüğü korunmuştur Cemaatin eğitim ve kültür düzeyine uygundur Süreye riayet edilir Ataman

AYETLERDEN YARARLANMA Ayetleri Seçmek Ayet merkezli vaaz iki şekilde yapılabilir: a) Bir ayet seçilir ve bu ayetin içerdiği konu ve hükümler anlatılabilir. b) Seçilen konuyla ilgili ayetler toplanır. Ayetlerin konuya ilişkin cümleleri anlatılır. Yaygın yöntem budur.

Ayetleri Bulmak İçin Bazı Kaynaklar el-Mu’cemü’l-Müfehres, Konularına Göre Kur’an, Kur’ân meallerinin fihristleri, İnternet ortamındaki çeşitli siteler (DİB, Kur’an Kerim Portalı…) Dijital ortamda hazırlanmış programlar

Ayetleri Anlamak Ayetlerin "ne dediğini" ve "ne demek istediğini" anlamak gerekir. Sözlük, meal ve tefsir kitaplarından yararlanılır, Ayetleri Anlatmak Ayetler iyice anlaşılmalı, mümkünse ezberlenmeli, Arapça metni hatasız okunmalı, anlamı/tefsiri verilmeli ve hükümleri açıklamalıdır.

HADİSLERDEN YARARLANMA Makbul (Sahih/Hasen) olmalıdır, Cemaatin Seviyesine Uygun olmalıdır, Vaiz,hadis, hadis usulü, muteber hadis kaynakları ve bunlardan yararlanma usulü hakkında yeterli sahip olmalıdır.

KISSALARDAN YARARLANMA Kıssalar; Konunun/mesajın iyi anlaşılmasını sağlar. Sözü güçlendirir, vaaza ilgiyi artırır. Ancak; Sahih rivayetlerden seçilmelidir. Konuyla doğrudan ilgili olmalıdır. Yanlış anlaşılabilecek nitelikte olmamalıdır. Yerinde ve ölçülü kullanılmalıdır.

HİKMETLİ SÖZ VE ŞİİRLERDEN YARARLANMA Güç bir konunun dahi kolayca anlaşılmasını sağlar. Vaazın içeriğine zenginlik katar. Vaiz hakkında olumlu bir intiba oluşturmasına yardımcı olur. Ancak; Yerinde ve ölçülü kullanılmalıdır.

ÖRNEK VAAZ PROJESİ PLANI TEVBE

GİRİŞ Vaaza başlangıç dualarının ardından tevbe kelimesinin terim anlamı açıklanır ve kısaca tevbenin önemine değinilir. İnsanın beşer olduğu, bazı zayıf yönlerinin bulunduğu, unutkanlığı ve hissiyatı sebebiyle her insanın hatalı davranışlarda bulunabileceği, bilerek ya da bilmeyerek günah işleyebileceği belirtilir. Günahlardan kurtulmanın en kısa yolunun tövbe etmek olduğu anlatılır.

GELİŞME Tevbe ile ilgili ana konular sistematik bir şekilde başlıklar halinde yazılır ve bu başlıkların altında kullanılacak olan malzemeye yer verilir. Örneğin;

1. Tevbe pişmanlıktır. Bu başlık altında tevbenin sadece ağızdan çıkan bir söz olmadığı, gerçek tevbenin günahları işleme karşısında duyulan derin bir pişmanlık ve gönülden bir nedamet olduğu anlatılır. Bu başlığın altı, konuyla ilgili hadis ve kıssalarla doldurulur.

2. Tevbe ibadettir. Allah’ın tevbe etmeyi emretmesi sebebiyle tevbenin bir ibadet olduğu, Yüce Allah’ın, günahsız olduğu halde Hz. Peygamber’e istiğfarda bulunmasını emrettiği, Hz. Peygamber’in de her gün tevbe ve istiğfarda bulunduğu, dolayısıyla herkesin tevbe etmesi gerektiği anlatılır.

3. Mü’min kulunun tevbesinden dolayı Allah sevinir. (Buhârî, Da‘avât 4; Müslim, Tevbe 3; Tirmizî, Kıyâmet 50.)

4. Tevbe kapısı kıyamete kadar açıktır. (Tirmizî, Daa‘vât, 102; Müslim, Zikr 43.)

5. Tevbenin faydaları. Bu başlık altında şu alt başlıklara yer verilebilir: a. Allah’ın sevgisini kazanmak. b. Tevbe ile günahlardan kurtulmak ve affedilmek. c. Temiz bir hayata yeniden başlama imkanı bulmak. d. Tevbe dünya hayatını güzelleştirir.

6. Tevbe etmeyi geciktirmemek.

Sonuç ve Değerlendirme Yukarıda anlatılanlar 3-4 dakika içinde özetlenir ve tevbe kavramı zihinlere iyice yerleştirilmeye çalışılır. Son olarak günahların affı ve tevbelerin kabulünü ihtiva eden kısa bir dua yapılır ve vaaz bitirilir.

Özetle; - Giriş (dua ve kavramsal izah) - Gelişme (alt başlıklar) 1 Özetle; - Giriş (dua ve kavramsal izah) - Gelişme (alt başlıklar) 1. tevbe pişmanlıktır 2. tevbe ibadettir 3. tevbe Allah’ı sevindirir 4. tevbe kapısı her zaman açıktır 5. tevbenin faydaları a. Allah’ın sevgisini kazanmak. b.Tövbe ile günahlardan kurtulmak ve affedilmek. c.Temiz bir hayata yeniden başlama imkanı bulmak. d.Tövbe dünya hayatını güzelleştirir. 6. tevbe etmeyi geciktirmemek - Sonuç ve değerlendirme

VAAZ KISA BİR DUA İLE BİTİRİLİR “Ya Rabbi! Bizlere kardeşliği anlayıp yaşayabilmeyi, hukuk ve ahlakına riayet edebilmeyi, Peygamberimizin “kardeşlerim” diyerek övdüğü ve özlemini dile getirdiği kardeşler topluluğu olabilmeyi nasip eyle” AMİN!

VAAZ SUNUMUNDA İLKELER Vaiz Bugün bir meclise vardım oturmuş pend ider vaiz Okur açmış kitabını bu halkı ağlatır vaiz İki bölmüş cihan halkın, birini cennete salmış Eliyle kürsüden birin tamuya sarkıtır vaiz Çıkar ağzından ateşler, yakar şeytan-ı melunu Sanırsın yedi tamunun azabı kendidir vaiz Tamuya şöyle doldurmuş içinde yok duracak yer Ana yerleştirir halkı acep hizmettedir vaiz Yaraşır va'z ana hakkı ki yanar yakılır her dem Niyazi'nin hemen ancak cihanda adıdır vaiz Niyâzî Mısrî

VAAZ SUNMADA İLKELER Gülşen-i Pend Hemân sen va’zını rast eyle takrîr, (bu pend vaizlere hak güfte-hâdur) Seni gûş iden ekser cühelâdur, Eğer vaiz isen nakl-i Hadîs it, Ola cümle kelâmun sâde, rûşen, Uyûb-u nâsı dahl itme, hatâdur, Musanna’ güfte va’za nâsezâdur, Bu vechile nasihat kıl, zarif ol, Taazzub eyleme nâsa, ezâdur, Sözün ger ıstılâh üzre olursa, Biri fehmeylemez,va’zun hevâdur, Gerekdur vaize sermaye üç şey, Amel kıl ibtidâ pendün ile sen, Utanmaz yüz,bitmeyen söz,bükâdur, Ki sonra nâs ola ahzına kâdir, Sakın dûzahla virme halka haşyet, Amel ile müessirdür nasihat, Gehî vir müjde-i cennet,safâdur, Sırâtı yâd idüp korkutma halkı, Ki va’z-ı bî amel cümle hebâdur Ki yokdur korkuluk, bî ittikâdur, Şeyh Sâfî Mustafa Efendi Görüp bir fi’l-i münker, itme tahkîr, Ki bab-ı tevbe meftûh u güşâdur,

SON SÖZ sesini değil sözünü yükselt, zira gök gürültüsü değil yağmur damlalarıdır yaprakları yeşerten…

SAYGILAR SUNUYORUM BENİ SABIRLA DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDİYOR Muhammed COŞKUN Bursa Eğitim Merkezi Müdürü