Neo – Klasik Yönetim Teorisi B Yönetim ve Organizasyon Yrd.Doç. Dr. Özlem BALABAN İşletme Fakültesi| İşletme

Klasik yönetim teorisini oluşturan yaklaşımların ortak yönleri; İleri derecede uzmanlaşmış personel Yoğun bir iş bölümü İşi standartlaştırma İnsanı makinenin bir parçası olarak gören anlayış Tek tip, duygulardan yoksun, ekonomik insan anlayışı Verimliliğin kaynakların iyi kullanımıyla artacağı inancı Örgütün kapalı bir sistem oluşu Yönetim fonksiyonlarının evrenselliği Yoğun hiyerarşi Merkezi yönetimdir.

NEOKLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI 1930-1960 Elton Mayo “Hawthorne Araştırmaları” D. McGregor “X ve Y Teorisi” R. Likert “Sistem 4 Modeli” K. Lewin “Liderlik tipleri” C. Argyris “Olgunlaşma Kuramı”

NEOKLASİK YÖNETİM ANLAYIŞININ ORTAYA ÇIKIŞ NEDENLERİ 1929 Dünya Ekonomik Krizi; İşletmelerin organizasyon sorunlarının artması Klasik yönetim teorisinin eksikliklerinin hissedilmesi Hawthorne Araştırmalarının sonuçları Taylor’a karşı sendikalar kurulmuş ve Neo-Klasik dönem başlamış ve insan kavramı önem kazanmıştır. İktisat ve teknoloji gibi kavramlar ihmal edilmeye başlanmıştır. Üretimin kalitesinin azalması, verimliliğin de azalmasıyla kalitede ve sendika kurumlarında sorunlar ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu nedenle insan kavramı önem kazanmıştır.

NEOKLASİK YÖNETİM ANLAYIŞININ TEMEL ÖZELLİKLERİ Klasik yönetim teorisinin eksik bıraktığı insan unsurunu inceleme konusu yaptı. Klasik teoriyi daha açık hale getirip yeni kavramlar ekledi. Bir organizasyon yapısının etkinliğini belirleyen unsurun insan olduğunu göstermiştir. Sosyo-teknik yapı ile ekonomik rasyonellikle birlikte insan unsurunun tatmin olması boyutunu getirmiş. Beşeri-sosyal organizasyon ile insanın çeşitli ihtiyaçlara sahip olması ile oluşan birimleri ele almış

NEOKLASİK YÖNETİM TEORİSİNİN KONULARI İnsan davranışı Beşeri ilişkiler Grup oluşumu Grup davranışları Liderlik İnformal organizasyon Algı ve tutumlar Motivasyon Değişim ve gelişim Yöneticilerin argümanları artmıştır.

NEOKLASİK YÖNETİM ANLAYIŞININ TEMEL ÖZELLİKLERİ Gruplar arası ilişkiler ele alınır. Bir ast birden fazla alt gruba üye olduğundan bunları diğer üst gruba bağlar. Haberleşme, koordinasyon, amaç birliği vurgulanır. Yönetici ortak üyelerle bağlı etkin çalışma grupları geliştirmelidir. Neoklasik yönetimde 3 tarz yönetim vardır. -Otokratik -Demokratik -Liberal

*Elton Mayo “Hawthorne Araştırmaları” Mayo ve arkadaşları Hawthorne isimli fabrikada çeşitli deneyler yapmışlardır. Sebep: Her şeye rağmen verimliliğin düşmesi Amaç: Ne yapılmalı ki verimlilik artsın? H1: Fiziksel iyileştirme arttıkça verimlilik artar. H2: Verimlilik artışı, sosyal faktörlerle sağlanır. Öncelikle çalışma ortamının fiziksel şartlarının değişiminin üretimi nasıl etkileyeceğini araştırmışlardır. Çalışma ortamındaki ışık, nem, sıcaklık gibi şartlardaki değişikliklerin üretimi nasıl etkilediğini belirlemek için deneyler yapmışlardır. Örneğin röle-montaj odası deneyinde ışık şiddetini attırdıklarında birim zamandaki üretim miktarı da artmış, ışık şiddeti azaltıldığında üretim miktarının azalmadığı görülmüştür. Buna benzer çeşitli deneylerin sonunda üretimi sadece fiziksel şartların değil aynı zamanda “grup ve insan psikolojisi”nin de etkilediği sonucuna varmışlardır.

Söz konusu araştırmalar altı kısımdan oluşmuştur; Işıklandırma deneyleri : Işık şiddeti-performans I. Role montaj odası deneyi : çalışma süresi, dinlenme arası-performans II. Role montaj odası deneyi : ücret- performans Mika yarma test odası deneyi : dinlenme araları- verimlilik Mülakat programı Seri bağlama gözlem odası deneyi

NEOKLASİK YÖNETİM TEORİSİNİN TESPİTLERİ Fiziksel faktörler verimliliği artırır görüşü başarısız olunca insana eğilmişlerdir (gruplaşma, insan ilişkileri gibi) Liderlik biçimi üretimi etkiler. İnsanların gruplar halinde çalıştığını tespit eden yönetici daha etkili olur. Maddi ödül kadar sosyal ve manevi ödül de verilir.

Mc Gregor “X ve Y Kuramları” Liderlik vasfı, insanlar ve yönetim sürecinde etkilidir. Liderler bu teoriye göre davranırlar. X teorisine göre çalışanlar çalışmayı sevmez. İşten kaçar. İnsanlar sorumluluktan kaçar ve güvenliği her şeyin üstünde tutar. Onları harekete geçirmek için onları korkutmak ve emir vermek gerekir. Y teorisine göre de insanlar çalışmayı sever, oyun ve dinlenme kadar doğal karşılar. Gerekli ortamda üretmekten zevk alır. Tembellik bit tecrübe sonucunda oluşur. Gerekli ortamda insan öğrenmek ve sorumluluk almak ister. Önemli olan, onlara uygun iş ve iş ortamı sunabilmektir. Otokontrolle organizasyon amaçlarına katkıda bulunur. X’ten Y’ye doğru tam katılım ve ilgiyle başarı artar.

Likert: Sistem (4) Modeli Sistem 1: klasik yönetim, istismarcı otokratik, emir ve kontrol yoğun , astlara güven yok Sistem 2: Astlara sınırlı güven, yardımsever otokratik Sistem 3: Katılımcı, kısmi güven, çok önemli olmayan konularda yetki devri Sistem 4: *Demokratik ve katılımcı, astlara karar verme sürecinde ye verilir, güven artar, grup kararı alınır. İdeal yönetim sistemi: SİSTEM 4’ tür. «İnsani organizasyon» oluşmak için ; 1. Yatay iletişim 2. Katılımcı yönetim 3. Takdir ve ödüllendirmeye dayalı motivasyon 4. Güven unsuruna vurgu yapar.

C. Argyris “Olgun olan ve olmayan Kişi Modeli” Bu teoriye göre kişinin sorumluluk alanının artması onu daha da olgunlaştırır. 7 aşamalı, iki ucu temsil eder. Olgun olmayan kişi: pasif, bağımlı, sınırlı davranış, yüzeysel ilgi, Kısa vadeli bakış açısı, astlık, duyarlılıktan yoksunluk Olgun olan???? Merkeziyetçi ve hiyerarşik yapılarda kişiler başkalarına bağımlı ve pasif olarak çalışırlar . Y teorisi doğrultusunda astlar sorumluluğa teşvik edilip geliştirici ortam hazırlanmalı ve çatışmaların ortaya çıkması engellenmelidir.

K.Lewin “Liderlik Tipleri” Örgütlerde insan ilişkileri ve davranışlarını etkilemede liderlik tipinin belirleyici olduğunu açıklamaktadır. Otokratik: Kararları lider alır, dayanışma yok, düşük işbirliği, az başarı, tartışma ve bağımlılık, baskı sonucu çok ama düşük kaliteli üretim. Demokratik: kararları danışma, rehberlik, grup içi iyi iletişim, az ama kaliteli üretim, daha başarılı sonuçlar Liberal: üretim miktarı ve kalitesi düşük, rehberlik- emir ve katılım yok. Bir örgütte en yüksek performans için demokratik (katılımcı) liderlik anlayışının gerekliliğine dikkat çekmektedir.

NEOKLASİK YÖNETİM ANLAYIŞININ KATKILARI Klasik anlayışın eksiklerini gidermiş olması İnsan unsurunun özellikleri, davranışları, gruplar, motivasyon, iş tatmini gibi unsurlar üzerinde durmuştur. Sorunların çözümünde kavram ve araçlar artmıştır. Yönetimle ilgili görüşlere farklılık getirmiştir.

NEOKLASİK YÖNETİM ANLAYIŞININ ELEŞTİRİLERİ Yapı yerine sadece insan üzerinde durmuş. İşbölümünün aşırılığından kaçmış. Duygusallıkla insanı fazla önceliklemiş. Kararlara katılma mekanizması tam olarak uygulanamamıştır. Neo-klasik dönemde insana fazla önem verilmiş olmasından dolayı bilimsel gelişmeler takip edilememiş, örgütler için çok önemli olan iktisat ve teknoloji arka plana itilmiştir.

İyi çalışmalar…