1.GİRİŞ: Asli amacı ve kuruluş gayesi gemi-liman, liman-gemi arası yük elleçlenmesi ve yükün depolanması olan limanların etkin görev yapabilmesi, öncelikli olarak doğru, etkin ve modern elleçleme ekipmanlarına sahip olmasına bağlıdır. Bu ekipmanlar, limanın hizmet verdiği YÜK ve GEMİ tipine göre çeşitlilik gösterir.

Bir yük elleçleme ekipmanının verimliliği aşağıdaki faktörlere bağlıdır 1. Emniyet 2. Kapasite / Hız 3. Maliyet

Emniyet: Sadece yük elleçlemede değil, genel anlamda deniz taşımacılığında en önemli faktör emniyettir. Öncelikli amaç insana, yüke, gemiye ve kullanılan elleçleme ekipmanına hasar vermeden elleçlemeyi gerçekleştirmektir. Bu yaklaşımla emniyet faktörü diğer faktörlere göre önceliklidir. Örneğin, sustalı koçalar hem hızı düşürmekte hem de maliyeti arttırmaktadır. Bütün bu olumsuzluklarına rağmen sustalı koçaların kullanılması, emniyetli olmaları özellikleri sebebiyle, tercih edilmektedir.

Kapasite / Hız: Kapasite ve hız kavramları biri biri ile ilişki içerisinde iki kavramdır. Amaca göre en uygun ekipmanın seçimi bu iki fonksiyon incelenerek yapılır. Örneğin depolama alanına rulo saç yükü taşınması için seçilecek fork-liftin kaldırma kapasitesi ve yol alma hızı belirleyicidir. Uzun mesafe taşımalarında kapasitesi küçük, hızlı fork-liftler avantajlıyken, kısa mesafede bir seferde daha fazla yük kaldırabilen hantal fork-liftler daha avantajlı olacaktır. Ayni prensip kreyn ve diğer ekipmanların seçiminde de belirleyicidir.

Maliyet: Elleçleme elemanları “Elleçleme Maliyet Fonksiyonu” nun önemli bir değişkenidir. Ekipman seçiminde minimum maliyet-maksimum fayda dengesi kurularak maliyet açısından optimum çözüm oluşturulmalıdır.

2. YÜK ELLEÇLEME EKİPMANLARINA GENEL BAKIŞ

2.1 LİMAN SAHASI İÇERİSİNDE KULLANILAN YÜK ELLEÇLEME EKİPMANLARI Günümüzde liman sahası içerisinde yapılan işlerin her safhasında insan gücü yerini makine ve ekipmanlara bırakmaktadır ve teknolojik gelişime bağlı olarak; liman işletmeleri daha emniyetli, daha modern, daha hızlı ve daha ekonomik elleçleme ekipmanlarına kavuşmaktadır. Liman içerisinde kullanılan ekipmanlar; kreynler, forlift ve benzeri tekerlekli yada paletli aktarım araçları, vinç ve bumba sistemleri, konveyörler, pompa ve diğer sıvı yük elleçleme sistemleri, pinomatik sistemler ve çeşitli ataşmanlardır. Gemi ambarı içerisinde kullanılacak ekipman, gemi ambarı içerisinde kullanılacak aktarım makineleri (bob-cat, forklift vs.), ataşmanlar (sapan, grappler, bucket, magnet vs.) gemi kreyn ya da bumbaları kullanılacak dahi olsa liman tarafından temin edilir.

2.2 GEMİ ÜZERİNDE KULLANILAN YÜK ELLEÇLEME EKİPMANLARI Ticaret gemilerinin bir kısmı “GEARLES” (yük elleçleme ekipmanı bulunmayan) olarak üretilir. Bu tip gemiler yükleme ve tahliyelerinde liman imkanlarını kullanmak durumundadırlar. Pek çok gemi ise inşa amacına uygun olarak yük elleçleme donanımları ile donatılır. Bu bakış açısıyla gemi türlerinde bulunan yük elleçleme ekipmanları aşağıdaki gibidir:

1- General kargo gemileri: Bumba sistemleri, kreynler, ağır donanım sistemleri 2- Dökme yük gemileri : Bumba sistemleri, kreynler 3- Konteyner gemileri : kreyn sistemleri 4- Tankerler : Pompalar(tulumbalar), hortum alma matafora/ kreyn sistemleri 5- Soğutma sistemli gemiler( reefer) : yükünün amacına uygun özel sistemler

cargo oil pumps

3. YÜK ELLEÇLEME EKİPMANLARI 3.1 KREYNLER Kreynler; nesneleri düşey yönde kaldırabilen ve yatay düzlem üzeride hareket ettirebilen çeşitli makine parçaları gurubudur. Buhar makinelerinin kullanılmaya başlandığı tarihten beri yük elleçlemede kullanılmaktadırlar. İçten patlarlı motorlar ve elektrik motorları kreyn sistemlerine uygulanmış 19. yüzyılın başlarından beri yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Gemi üzerinde, liman sahasında ve yüzer platformlar üzerinde çok çeşitli tipleri kullanılmaktadır. Birbiriyle kesişen çok çeşitli özellikleri bulunan kreynler, çeşitli guruplara ayırılabilir

Bumba yapılarına göre: a- Kafes bumbalı / kapalı bumbalı kreynler b- Teleskobik bumbalı kreynler c- Ray sistemli kreynler ( gentry cranes)

Konumlanış durumlarına göre: a- Sabit kreynler b- Mobil kreynler c- Yüzer kreynler

Kullanış amaçlarına göre: a- Genel maksatlı yük kreynleri b- Dökme yük kreynleri c- Yüksek performans kreynleri d- Servis kreynleri

3.1.1 KREYN TÜRLERİ, KARŞILAŞTIRMALAR VE UYGULAMA ALANLARI: Günümüzde uygulamalarda en fazla kullanımına rastladığımız kreyn tipi kafes bomlu kreynlerdir. Çok seri bir çalışma sağlayan bu kreynlerin kullanım alanları oldukça geniştir. Çeşitli ataşmanlar takılarak rulo saç, kağıt dökme yük, hurda gibi yüklerin elleçlenmesinde kullanılabilirler. Sabit kreynlerin büyük bir çoğunluğu bu tip kreynlerdir. Gemi üzerinde kullanılan kreynler de bu tip kreynlerdendir.

Bumbalarının düşey hareket tahrik sistemine göre 1-Mantilyalı Kreynler ve 2-Hidrolik Kreynler olarak ikiye ayırılabilir. Mantilyalı sistemde bumbanın düşey harketi (hoisting) tel donanımları kullanılarak gerçekleştirilir. Hidrolik sistemde ise bumbanın altında konumlandırılmış bir hidrolik piston bumbaya düşey hareket kazandırır. Belli başlı üretici firmalar MacGREGOR (Çok uluslu-isveç), Link-Belt (İtalya), Demag (Almanya), American Hoist (Amerika-Hollanda).

Hidrolik kreyn Mantilyalı kreyn

Teleskopik bumbalı kreynler, kafes bumbalı kreynlerle aynı sahalarda kullanılabilirler, ancak onlara kıyasla çok yavaş olduklarından tercih edilmezler. Getirdikleri en büyük avantaj bir yerden bir yere taşınmalarının kafes bomlu vinçlere göre çok daha kolay oluşlarıdır. Bu özellikleri sebebiyle çoğunlukla mobil vinçler olarak karşımıza çıkarlar. Liman içerisinde yük istiflemesinde etkin olarak kullanılmaktadırlar. Belli başlı üretici firmalar MacGREGOR (Çok uluslu-isveç), Terex Cranes (Amerika), Grove (Almanya)

Teleskobik bomlu kreyn

Ray sistemli kreynler (sabit bumbalı kreynler), limanlarda konteyner elleçlemede çok etkin olarak kullanılmakta, çok seri elleçlemeye imkan sağlamaktadır. Üretim maliyetleri yüksek olan bu tip kreynler ender olarak gemi üzerlerinde de görülmektedir. Sabit bumbalı kreynlerde, kreyn bumbalarının düşey ya da teleskobik hareket yetenekleri yoktur. Yükün yatay düzlemdeki hareketleri birbirine dik açı yapan iki ray sistemi ile sağlanmaktadır.

Gentry crane

Sabit kreynler, donanım olarak yer değiştirme imkanları bulunmayan kreynlerdir. Hareket imkanları yoktur ya da ray sistemleri ile kısıtlıdır. Limanlarda gemi-liman, liman-gemi yük elleçlemesi genellikle bu tip kreynler ile yapılır. Rıhtım boyuna konuşlandırılırlar ve rıhtım boyunca yerleştirilmiş ray sistemi var ise ray hattı boyunca hareket edebilirler. Gemi üzerindeki kreynler de sabit kreynlerdir.

Mobil kreynler tekerlek veya paletler üzerinde hareket edebilen kreynlerdir. Liman sahası içerisinde hareket serbestisine sahip oldukları için her türlü elleçleme operasyonunda kullanılırlar ancak çoğu zaman sabit kreynler kadar verimli değillerdir.

Liman sahası içerisinde bir mobil kreyn

Yüzer kreynler özellikle nehir / kanal limanları çok olan ülkelerde yaygın olarak kullanılırlar. Özellikle yükleme veya tahliyenin yüzer yük aktarım araçlarına yapıldığı operasyonlarda çok etkindirler. Sabit kreynler kadar verimli çalışabilen yüzer kreylerin en büyük dezavantajları liman-gemi konumunun yüzer kreyn kullanımına uygun olma zorunluluğudur. Kendi makineleri olan ve kendi imkanları ile hareket eden kreynler olduğu gibi yedeklenerek taşınan tipleri vardır.

Çekit yedeğinde bir yüzer kreyn

Kullanılacağı maksatlara göre de kreynler farklılıklar gösterir. genel maksatlı bir kreyn eklenen bir ataşman yardımıyla dökme yük elleçleyebilir. Bu ataşman (grappler, bucket), dışsal (external) bir kumanda / tahrik sistemine ihtiyaç duyar. Dökme yük elleçleme maksatlı üretilmiş bir kreyn ise yapısında içsel (internal) bir “ataşman kontrol sistemi” bulundurur. Kreyn opratörü bu ataşmanları kontrol edebilir. Konteyner elleçlemesi için dizayn edilmiş bir keryn ise kapasite / hız ve bumba uzunluğu dengeleri konteyner elleçleneceği göz önünde bulundurularak üretilir.

Yüksek performans kreynleri (high performance crane) ise gene özel kullanım amacına göre üretilmiş, yüksek üretim maliyetli kreynlerdir. Tek tip dökme yük elleçleyen liman tesislerinde, örneğin kömür, maden cevheri terminallerinde ve “ağır yük” elleçlenen limanlarda kullanılır. Yüksek ağırlıkları yüksek hızlarda elleçleyebilen pahalı kreynlerdir.

Yüksek performans kreyni

İkiz kreyner(twin cranes), gemi ekipmanları ile yük elleçlemesi yapılırken, yüke uygun doğru ekipman seçilememesi sorununun, çözüm arayışı sebebiyle ortaya çıkan bir sistemdir. Limanlarda değişik özelliklerde, farklı amaçlar için kullanılabilecek, çeşitli kreynler bulunurken gemiler bu şansa sahip değildir. Bumba sistemleri kullanan gemiler hafif yükler elleçleyen seri donanımlarına ilaveten bir ya da iki ağır donanım bulundurarak bu sorunu çözmüşlerdir. Ancak kreynli gemiler, kreyn emniyetli çalışma limitlerini aşan yüklerin elleçlenmesinde liman ekipmanı talep temek zorundadırlar. İkiz kreynler ise ayni platform üzerine yerleştirilmiş, bağımsız ya da tümleşik çalışabilen çift kreynden oluşan bir sistemdir.

İkiz kreyner(twin cranes),

Bu iki kreyn, birbirinden bağımsız, her biri ayrı ambarlara çalışabilir ya da tümleşik sistem oluşturarak, tek operatör tarafından, tek bir bağımsız kreynmiş gibi kullanılabilir.

Servis kreynleri yüksek kapasitede yük elleçleme maksatlı olamayan gemilerde kumanya, yedek parça ve benzeri nesnelerin taşınması maksatlı üretilmiş kreynlerdir. servis kreyni

3.2 BUMBALI YÜK ELLEÇLEME DONANIMLARI: Kreyn tanımına baktığımız zaman bumba sistemlerinin de aslında birer kreyn oldukları görülür. Ancak gerek bugüne kadar yayınlanmış kaynaklarda gerekse konuşma dilinde iki kavram birbirinden ayrı incelenmektedir. Bumba sistemleri artık teknolojik kreynlerin üretilmesiyle kullanımdan kalkmak üzeredir. Kullanım güçlüğü, hassas çalışmaya izin vermemesi, sık arıza yapması, donatımının vakit alması artık yok olmaya yüz tutmasının sebeplerindendir. Uzun yıllar kullanılmış olan bumba sistemleri zaman içerisinde gelişmiş, tıpkı kreynler gibi kullanım maksatlarına göre özel tipleri üretilmiştir.

Belli başlı 3 tipi vardır: 3.2.1 Alavera donanımı (Amerikan donanım) İki bumba kullanılarak donatılan bir sistemdir. Çalışma prensibi sabit bumbalı (ray sistemli) kreynlere benzer. Bumbalardan birinin cundası ambar üzerinde diğeri ise rıhtım üzerine olacak şekilde donatılır. Her iki cundadan da geçirilen kargo halatı yükün gemi-liman arasında kolaylıkla abranmasını sağlar. İlk kurulum aşaması ve donanım toplanma aşaması çok uzundur. Büyük ağırlıkların taşınmasına izin vermez. Emniyetli çalışma limitleri (S.W.L.) genellikle 1 ton -3 ton arasıdır. Sistem kurulduktan sonra çok hızlı elleçlemeye izin verir.

3.2.2 Tek bumba donanımı (Swinging boom) Tek bumba kullanılarak donatılan bir sistemdir. Çalışma prensibi kafes bomlu kreynlere benzer. Tek bumba bir mantilya halatı ile düşey hareket (hoisting), iki abli halatı ile yatay hareket (sleewing) kazanır. Yük ise ayrıca bir kargo halatı ile kaldırılır. Alavera donanımına göre daha yavaş çalışan bir sistemdir. Daha yüksek ağırlıkların elleçlenmesine izin verir. Emniyetli çalışma limitleri (S.W.L.) 5 ton 15 ton arasıdır. İlk kurulum aşaması ve donanım toplama aşaması kısadır.

3.2.3 Ağır donanım (Heavy derricks) Ağır donam gemilerde tek başına bulunmaz. Yük elleçlemek için bulunan sisteme ilave bir sistemdir, gemilerde bir veya iki tane ağır donam bulunur. Mevcut bumbaların kaldıramadığı yüklerin kaldırılması için kullanılır. Çok yavaş olmakla beraber 30 tondan 200 tona kadar yük kaldırabilirler. Günümüzde limitleri 1000 tonun üzerine çıkmış olanları vardır.

3.3 KONVEYÖRLER Konveyörler dökme yük yüklemek veya tahliye edilen dökme yükün taşınması maksatlı üretilmiş bant iletim ya da boru hattı sistemleridir. Buğday, kömür, maden cevheri, her türlü hububat ve bakliyat, gübre, hurda ve her türlü kuru-dökme yük konveyörlerle yüklenebilmektedir. Konveyörler sadece dökme yük elleçlemede kullanılmazlar. Çuvallı yük ve diğer ünitize yükler elleçleyebilen konveyörler de vardır.

Free flowing (serbest akışkan) kuru yükler için (coal,grain,bauxite sulphur, phosphate salt, limestone,iron pellets vb.) kesintisiz hareketli (continous movement) ekipmanlar(coveryor belts ve bucket wheels gibi), kesintili hareketli (discontinous movement) ekipmanlara göre (clamshell grab buckets) daha verimlidir.

A-Continous unloaders daha az döküntü, toz ve ses kirliliği yaratmaları sebebiyle son yıllarda çok popüler olmuşlardır. 1- digging elevator 2-elevator with separate digging elements 3-elevetors with bucket wheels B-Disontinous unloaders; Daha az komplike olmaları ve kolay tamir edilebilmeler ve gemi ambarlarında daha iyi temizleme yapabilmeleri nedeniyle daha güvenilirdirler.

Dökme yük elleçleme ekipmanları seçilirken çevre kirliliği dikkate alınmalıdır. Kuru dökme yük rıhtımlarında gemiye yükleme hızı ortalama saatte 500-1000 ton arasındadır.Boşaltma hızları ise 200-300 ton arasındadır.

Iron ore

chromium ore, magnesite, ilmenite, lead and zinc concentrate, bauxite, mineral sands, vermiculite and kaoline.

Tahıl yükleyen bir konveyör

Agribulk

Konveyörler, dökme yükler için en hızlı, en efektif yük elleçleme sistemleridir. Günümüzde bilgisayar kontrollü konveyörler yükleme operasyonu insansız sistemlerle gerçekleştirmektedirler. Kurulum aşamasında pahalı bir sistem olan konveyörlere yönelim artmaktadır.

Konveyörlerin kullanımında gözlenen zorluk Konveyorun rıhtım boyunca hareket yeteneğinin kısıtlı olması, buna bağlı olarak da, özellikle boyları uzun olan gemilerde tüm ambarlara ulaşmasının ilave işlemler gerektiriyor olmasıdır. Bir saatte yükleme değerlerinin (TPH) yüksek olmasına rağmen her ambar değişiminde, hatta ayni ambar içerisinde yükün yığılma yerinin değiştirilmesi için, yüklemenin kesilmesi, geminin bulunduğu yerin kaydırılması (shifting) gerekmektedir. Bu da zaman kayıplarına sebep olmaktadır.

Günümüz konveyör sistemleri bu soruna alternetif çözümler üretmektedirler. Kimi konveyörler yükleyici bantını / nozullarını bir kreyn bumbası gibi hareket ettirebilmektedir. Bazı sistemlerde ise konveyör raylı bir sistem üzerinde rıhtım boyunca kısıtlı bir hareket yetisine sahiptir. Hareket yetisi olmayan konveyorlar ise uzun rıhtımlarda hizmet vermekte ve ambar değiştirme işlemleri için gemi rıhtım boyunca kendi imkanları ile hareket etmektedir.

Bu soruna başka alternatif çözümler üreten tesisler de vardır Bu soruna başka alternatif çözümler üreten tesisler de vardır. Örneğin Tampa dökme yük yükleme iskelesi şöyle alternatif bir sistem geliştirmiştir: Tampa dökme yük iskelesinde yükleme işlemi yapan gemiler, altı adet dayanıklı tel halat ile rıhtıma bağlandıktan ve emniyete alındıktan sonra kendi halatlarını sahilden alırlar. Tamamen bilgisayar otomasyonu ile işletilen sistemde, gemi bu tel halatlar sayesinde bütün sistemin bir parçası haline getirilir, konveyörün gemi üzerindeki yeri değiştirileceği zaman bilgisayar sistemine bağlı bu altı tel halat gemiyi rıhtım boyunca ileri ve geriye hareket ettirir. Gemi personeli kullanılmadan ve operasyon durdurulmadan gerçekleştirilen bu işlem, zaman kaybının da önüne geçer.

Tampa limanı dökme yük iskelesi A.B.D. Yukarıda resmi görülen Tampa limanı dökme yük iskelesi konveyör sistemi ile saatte 1300 ton fosfat veya gübre elleçleyebilmektedir.

Shore unloaders for bulk cargoes

Shore loaders for bulk cargoes

Grain terminal

Bucket unloader for bulk cargoes http://www.marinet.gr/home/frame.htm

3.4 ATAŞMANLAR Birçok yük elleçleme sistemi ataşmanlar yardımıyla birden fazla yük tipini elleçleyebilir hale modifiye edilirler. 3.4.1 Sapanlar, Kancalar, Zincir ve Şeritler Kreyn ya da bumba sistemlerinin koçalarında bulunan kancalar kendi başlarına, sapanlı yükler gibi doğrudan kancaya asılabilen yükleri ataşmansız elleçleyebilir. Ancak pek çok general kargo yükü elleçlenebilmesi için ataşmanlara ihtiyaç duyar.

Sapanlar tel yada halat kullanılarak yapılmış kapalı eğri şeklinde ya da iki ucu kasalı hazırlanmış, yükün etrafına sarılarak, yükü koçaya asılabilir hale getiren ataşmanlardır. Kancalar sapan ya da zincirlerle beraber kullanılan yüke özel ataşmanlardır. Örneğin variller elleçlenirken, elleçlenecek verile uygun üretilmiş kancalar zincirler ile beraber kullanılır. Zincir ve Şeritler Sapanların kullanımına benzer maksatla zincirler ve şeritler de yükün özelliğine uygun şekilde kullanılırlar. Örneğin rulo saç elleçlerken rulo saçın keskin kenarları tel ya da halat sapanları keser. Bu sebeple hem dayanıklı hem de yük bindikten sonra kaymayan zincirler kullanılır. Elleçlenen yükün hasar görmesi, kesilmesi ihtimali olan durumlarda ise geniş enli şeritler kullanılır

3.4.2. Dökme Yük Ataşmanları Bu dökme yük elleçleme maksatlı maksatlı üretilmemiş kreynler de bazı ataşmanlar yardımıyla dökme yük elleçleyebilirler. Bu ataşmanlar Grappler, Bucket ve Magnet lerdir. Grappler ve Bucket ataşamanları iki ayrı ataşman olmasına rağmen ayni çalışma prensibiyle iş yaparlar.

BUCKETS GRAPPLES

her ikisine de “KAPMA” adı verilen bu ataşmanların çok değişik tiplerde ve kapasitede olanları vardır. Bucket’ler 1 ton’dan 40 tona kadar kapasiteli (kapasiteler litre cinsinden de ifade edilir), mekanik, hidrolik, pinomatik yada elektrikli olan tipleri vardır. Mekanik sistemlerde kapanma işlemini kendi ağırlığını kullanarak, açılma işlemini ise açma mekanizmasına bağlı bir halat tahrikiyle yapar. Grapple’lar ise mekanik sistemle kullanılamazlar. Genellikle hurda elleçlemesinde kullanılırlar. Kumanda sistemleri ise çeşitlidir. Kreyn operatörüne, kreyn bumbası üzerinden uzatılmış bir kablo ya da serdümenin elinde bulunan bir elektronik uzaktan kumandaya bağlı hidrolik tahrik sistemi gibi sistemlerle kontrol edilirler.

el ile açılan bucket

Magnetler magnetik özellikleri bulunan ataşmanlardır Magnetler magnetik özellikleri bulunan ataşmanlardır. Hurda, demir cevheri ve benzeri, magnetik çekiyle elleçlenebilir dökme yüklerde kullanılır.

3.4.3. Pinomatik Ataşmanlar Hava basıncı / vakum kullanılarak yük elleçlemeye yarayan özel ataşmanlardır. Özel yükler için özel olarak üretilirler. Örneğin, rulo kağıt hassasiyeti sebebiyle sapan kullanılarak yüklenmeye uygun geğildir. Geniş enli şeritler dahi bu yükü hasarlandırmaktadır. Bu sebeple, geliştirilmiş bir pinomatik ataşman genel maksatlı kreynlere monte edilerek bu yük elleçlenir. Vakum yaratarak ruloyu yakalayan ataşman taşıma gerçekleştikten sonra vakumu keserek kağıt rulosunu bırakır ve yüke hasar vermeden elleçler.

Tahıl elleçleme maksatlı bir ataşman

3.5 PİNOMATİK YÜK ELLEÇLEME SİSTEMLERİ Hem yüklemede hem de tahliyede kullanılan pinomatik sistemler elleçleme verimliliğini arttırmaktadır. Yük elleçlemede, hava basıncı kullanarak elleçleme yapan ekipmanlara pinomatik yük elleçleme ekipmanları denir. Hem yüklemede hem tahliyede etkin bir şekilde kullanılan bu sistemler, yük özelliklerine göre çeşitlilik gösterir. Son yıllarda, özellikle tahıl elleçlenmesinde kullanımı yaygınlaşan pinomatik ekipmanlar, artık mobil sistemler olarak da karşımıza çıkmaktadır.

Tahıl tahliyesinde kullanılan tipik bir pinomatik sistem

Dökme yük elleçlemede kullanılan pinomatik sistemler yükün özelliğine uygun ataşmanlar kullanırlar. Örneğin kendi ağırlığı ile katılaşan yüklerin tahliyesinde kullanılan pinomatik sistemler, katılaşmış yükü parçalayıcı ataşmanlar kullanarak çalışırlar. Bu ataşmanlar matkap ucu benzeri dönen bıçaklar şeklinde ya da nozulun etrafında dönen dişli çarkları gibi parçalayıcı mekanizmalardan oluşur. Pinomatik elleçleme sistemleri, tehlikeli yükler elleçlenirken, diğer sistemlerle bütünleşik olarak kullanılırlar. Elektrik ve patlarlı motorlar, yanıcı ve patlayıcı yüklerin elleçlenmesinde risk taşıdıkları için pinomatik tahrikli karma elleçleme sistemleri geliştirilmiştir.

3.6 SIVI DÖKME YÜK ELLEÇLEME EKİPMANLARI Sıvı dökme yükler, ham petrol, petrol ürünleri, sıvılaştırılmış tabii gaz, sıvı gıda ürünleri, sıvı kimyasal maddeler ve benzeri yüklerdir. Sıvı yüklerin elleçlenmesi, genel olarak tulumbalar (pompalar) ve boru hatları kullanılarak yapılır. Bu ekipmanlar da yükün özelliğine (transfer sıcaklığı, basınç, akışkanlık parametreleri vs.) göre seçilir. Örneğin ham petrol, transfer sırasında belirli bir sıcaklığa çıkartılmalı ve akışkanlığı düşük olan bu yükün uygun tulumbayla, yüksek sıcaklığa uygun sistemlerle elleçlenmesi gerekmektedir. Ham petrol elleçleyen tesislerde yardımcı buhar (istim) devreleri ile sürekli bir sıcaklık kontrolü yapılmaktadır.

Özel yükler için özel maksatlı, spesifik elleçleme ekipmanları geliştirilmiştir. Dökme diş macunu nakleden küçük tonajlı gemilerde, hava yalıtımlı, özel tulumba sistemleri, tutkal taşıyan kimyasal gemilerde yüke özel elleçleme sistemleri kullanılmaktadır.

4. AKTARMA / YIĞMA ARAÇLARI ve YARDIMCI İŞ MAKİNELERİ Liman içerisinde ve gemi içerisine istifleme, yığma ve aktarma maksatlı pek çok özel iş makinesi kullanılmaktadır. Paletli ya da tekerlekli bu iş makinaları, yük hacimlerini ekonomik kullanmada ve elleçleme süresini kısaltmada çok önemli rol oynar. Konteyner, general kargo ve ünitize yüklerin elleçlenmesinde fork-lift’ler, dökme yüklerin yığma ve aktarma işlerinde kepçe ve bu maksatla üretilmiş çeşitli iş makineleri kullanılmaktadır.

Bob Cat Paletli kepçe Hidrolik pistonlu forklift