Her bir fotoğraf ya da resim size üniteyle ilgili neyi ifade ediyor? Konu başlıkları ile kapaktaki resimleri ve fotoğrafları eşleştiriniz. Bu eşleştirmeyi yaparken nelere dikkat ettiniz?

Sabah erkenden uyandım. Elimi, yüzümü yıkadım ve dişlerimi fırçaladım Sabah erkenden uyandım. Elimi, yüzümü yıkadım ve dişlerimi fırçaladım. Mutfağa girdiğimde bizimkiler kahvaltı için beni bekliyorlardı. Mutfak mis gibi kızarmış ekmek kokuyordu. Sütümü içmek için bardağı elime aldığımda bardağın çok sıcak olduğunu fark ettim ve elimi hızla geri çektim. Kahvaltımı tamamlayarak tuvalete gittim. Okula gitmek için hazırlandım ve evden çıktım. Bugün de her gün oynadığım sessizlik oyununa başladım. Annemin, babamın, kuşların, arabaların sesini duymadım. Kapıda beni bekleyen arkadaşıma işaret dilimizi kullanarak “Günaydın” dedim. Evet, ben bir işitme engelliyim. Sağlık sorunumla yaşamayı öğrendim. işitme engelliler okulunda eğitimime devam ediyorum. Ben de eğitimimi tamamlayarak herkes gibi bir meslek sahibi olmak istiyorum.

Yukarıda Özlem adlı bir arkadaşımızın güne başlarken yaşadıkları anlatılmaktadır. Aşağıdaki soruları metinden yararlanarak cevaplayalım. Cevaplarımızı arkadaşlarımızla tartışalım. — Özlem, evden çıkıncaya kadar gerçekleştirdiği olaylarda hangi organ veya sistemlerini kullanmıştır? — Özlem’in sağlık sorunu onun hayata bakış açısını nasıl etkilemiştir? Bunu metindeki hangi ifadelerden anlayabiliriz? — Toplumumuzda çeşitli sağlık sorunları yaşayan birçok insan vardır. Bu kişilerin yaşadıkları sağlık sorunlarından hangilerini biliyorsunuz? Örnekler verelim. — Sağlık sorunlarıyla birlikte toplumda görevlerini devam ettiren bireylere nasıl davranmamız gerekir?

BU ÜNİTEDE NELER ÖĞRENECEĞİZ? Sindirim, solunum, boşaltım, denetleyici ve düzenleyici sistemlerimiz ile duyu organlarımızın vücudumuzdaki görevlerini nasıl gerçekleştirdiklerini, Vücudumuzdaki sistemlerin sağlığını korumak için yapmamız gerekenleri ve sağlık sorunlarımızın giderilmesi için kullanılan teknolojik gelişmelerin neler olduğunu araştırıp öğreneceğiz.

Pınar iştahla sandviçinden kocaman bir parça ısırdı Pınar iştahla sandviçinden kocaman bir parça ısırdı.Öyle anlaşılıyordu ki Pınar’ ın en sevdiği yiyecek sandviç. Peki sizin en sevdiğiniz yiyecek hangisi? Acaba niçin yemek yeriz? Sadece acıktığımız için mi?

• Üçer ya da beşer kişilik gruplar oluşturalım. Yediğimiz bir bisküvi ancak on iki saat içerisinde tam olarak sindirilir. Isırdığımız bir parça bisküvi vücudumuzda nasıl bir değişimden geçer? Gelin bu değişimlerin neler olduğunu aşağıdaki etkinliği yaparak bulmaya çalışalım. Bunları Yapalım • Üçer ya da beşer kişilik gruplar oluşturalım. • Etkinliğimizi, sıramızın kirlenmesini önlemek için plastik leğenin içinde yapalım. • Aşağıda verilen her bir basamaktaki işlemleri gerçekleştirelim. Bu işlemleri gerçekleştirirken yaptığımız gözlemlere dayalı açıklamalarımızı Çalışma Kitabı’ mızdaki 4. etkinlikteki çizelgelere kaydedelim. 1. Ellerimizin kirlenmesini önlemek için plastik eldiven giyelim.

Araç-Gereçler üç-dört adet bisküvi,bir bardak su, plastik torba, makas, kâğıt havlu, ince çorap, kalın çorap, plastik leğen, plastik eldiven Bunları Yapalım • Üçer ya da beşer kişilik gruplar oluşturalım. • Etkinliğimizi, sıramızın kirlenmesini önlemek için plastik leğenin içinde yapalım. • Aşağıda verilen her bir basamaktaki işlemleri gerçekleştirelim. Bu işlemleri gerçekleştirirken yaptığımız gözlemlere dayalı açıklamalarımızı Çalışma Kitabı’ mızdaki 4. etkinlikteki çizelgelere kaydedelim.

1. Ellerimizin kirlenmesini önlemek için plastik eldiven giyelim. 2. Bisküvileri, plastik torbaya koyalım ve ellerimizle ezelim. 3. Aynı plastik torbaya su ekleyelim. 4. Torbanın içindeki havayı boşaltarak torbanın ağzını kapatalım. Torbayı, ellerimizle be dakika boyunca ovuşturalım. 5. Leğenin üzerinde, torbanın alt ucunu keselim. Kesilen kısmın ağzına ince çorabı yerleştirelim. Plastik torbayı sıkarak içindekileri çoraba aktaralım. 6. İnce çorabı alt kısmından keselim. Kalın çorabı, ince çorabın kesilen kısmı ile birleştirelim. ince çorabın ve kalın çorabın etrafını kâğıt havlu ile saralım. ince çorabı sıkarak içindekileri kalın çoraba aktaralım. 7. Kalın çorabı da sıkalım ve içindekileri leğene boşaltalım.

Sonuca Varalım • Çalışma Kitabı’ mızdaki 4. etkinlikte yer alan çizelgeden yararlanarak yediğimiz besinlerin vücudumuzda nasıl bir değişim geçirdiğini açıklayalım. • Bu etkinlikteki gözlemlerimize dayanarak yediğimiz besinlerin bu şekilde değişime uğramasının sebebini açıklayalım.

Vücudumuz besin maddelerini yediğimiz şekilde kullanabilir mi? Besinlerin vücudumuza yararlı hâle gelebilmesi için değişime uğraması gerekir. Yaptığımız etkinlikten yararlanarak yediğimiz besinleri vücudumuzda nasıl bir değişim geçirdiğini söyleyebilir misiniz? Besin maddelerinin içeriklerine göre karbonhidrat, yağ, protein, vitamin, su ve mineraller olarak gruplandırıldığını biliyoruz. Besin içerikleri büyük moleküllerdir. Büyük moleküllü besin içeriklerinin hücrelerimizin kullanabileceği kadar küçük moleküllere parçalanması gerekir.

Yediğimiz besinler hücrelerimize geçebilecek duruma sindirim işlemi sonucunda gelir. Sindirim büyük moleküllü besin içeriklerinin hücrelerimizin kullanabileceği kadar küçük moleküllere dönüştürülmesidir. Öyleyse vücudumuzda sindirim nasıl gerçekleşir? Besinlerin hücrelerimiz tarafından kullanılabilecek kadar küçük parçalar bölerek kana geçişini sağlamak sindirim sisteminin görevidir.

Sindirim çiğnemeyle başlar Sindirim çiğnemeyle başlar. Besinlerin çiğneme ve kas hareketleriyle küçük parçalara ayrılması mekanik sindirimdir. Besinlerin enzim adı verilen bazı salgılar yardımıyla parçalanmasına ise kimyasal sindirim denir. Peki, besinlerin sindirim sistemimizin hangi bölümlerinde mekanik, hangi bölümlerinde kimyasal sindirime uğradığını söyleyebiliriz?

X X X X X

Peki, hücrelerimize kadar taşınan bu besin içeriklerinin vücudumuzda hangi olaylar için kullanıldığını biliyor musunuz? Vücudumuz milyonlarca hücreden oluşmuştur ve her bir hücrenin besine ihtiyacı vardır. Sindirilen besin içerikleri hücrelerimiz tarafından vücudumuza gerekli olan enerjiyi üretmek için, yapım-onarım için ve düzenleyici olarak kullanılır.

Sindirimde Enzimlerin Besin İçeriklerine Etkisi Aşağıdaki şemaları inceleyerek enzimlerin kimyasal sindirimdeki işlevini açıklayabilir misiniz?

Sindirimde Enzimlerin Besin İçeriklerine Etkisi

Aşağıdaki şemada sindirime uğrayan besinlerin bağırsaklardan kana, kandan da vücut hücrelerine geçişi görülmektedir. Besin içeriklerinin hangilerinin ince bağırsak hangilerinin kalın bağırsaktan kana geçtiğini söyleyebilir misiniz?

Sindirim sistemimizin sağlığını korumak büyümemiz ve gelişmemiz için çok önemlidir. Peki, sindirim sistemimizin sağlığını korumak için neler yapmamız gerekir?

Dengeli ve yeterli beslenmemiz gerektiğini uzmanlardan ve büyüklerimizden sıkça duyarız. Dengeli ve yeterli beslenmek niçin bu kadar önemlidir? Vücudumuzun günlük enerji gereksinimini karşılamak, büyümemiz ve gelişmemizin sağlıklı olabilmesi için dengeli ve yeterli beslenmemiz gerekir. Yemek yemek temel ihtiyaçlarımızdandır. Ancak vücudumuz besinlerin ihtiyacımızdan fazla olan kısmını harcayamaz ve bunları yağa dönüştürerek depolar. Depolanan yağlar ise zamanla şişmanlığa sebep olur.

Dengeli ve yeterli beslenme besin içerikleri olan protein, karbonhidrat, yağ, vitamin, mineral ve suyun, ihtiyacımızı karşılayacak oranda ve birlikte alınmasıdır. Stres ile dengesiz ve yetersiz beslenme sindirim sistemi sağlığını olumsuz etkileyen faktörlerdendir. Lifli besinleri tüketmek ve dengeli ve yeterli beslenmek ise sindirim sisteminin sağlığını olumlu etkiler.

• Çok sıcak ve çok soğuk şeyler yiyip içmemeliyiz. • Lokmaları iyice çiğnemeli ve yavaş yemeliyiz. • Sofradan tam olarak doymadan kalkmalıyız. • Yemek sırasında ve yemekten sonra fazla su içmemeliyiz. • Yemekten sonra bir saat kadar istirahat etmeliyiz. • Yemeğe çiğ salata veya taze meyve ile başlamalıyız. • Kafeinli ve asitli içeceklerden uzak durmalıyız.

Alkol, midenin iç yüzeyini örten tabakayı tahriş ederek gastrite ve kusmaya yol açabilir. Midenin üst bölümüyle yemek borusunun alt bölümünde küçük yırtıklara sebep olabilir. Alkolün uzun süre kullanılması özellikle B vitaminlerinin ve diğer besinlerin emilimini engelleyebilir. Ayrıca yüksek miktarda tüketilen alkol, karaciğer için önemli bir tehdit oluşturur. Sigara içme alışkanlığı da benzer sorunlara yol açar.

Sindirim sistemimiz yediğimiz besinlerin sindirilmesini ve bu besinlerin ince bağırsak tarafından emilerek kanımıza geçmesini sağlar. Sindirim sonucu oluşan küçük moleküller dolaşım sistemimiz aracılığıyla hücrelerimize kadar taşınır. Vücudumuz besin içeriklerini enerji üretmek, yapım ve onarımını gerçekleştirmek ve faaliyetlerini düzenlemek için kullanır. Vücudumuz bu önemli görevlerini gerçekleştirmek için ihtiyaç duyduğu besin içeriklerini besin gruplarından sağlar.

Aşağıdaki metni okuyarak besin gruplarının yeterli ve dengeli bir şekilde tüketilmesinin vücudumuz ve sindirim sistemimizin sağlığı için önemini kavrayalım.

Süt yoğurt, peynir ve süt tozu gibi sütten yapılan besinlerdir. Bu besinler kalsiyum minerali ve yağ içerir. Yetişkinlerin günde iki, çocukların ve gençlerin ise üç-dört porsiyon süt ve süt ürünü tüketmeleri gerekir. (Bir orta boy su bardağı süt veya yoğurt ile iki kibrit kutusu büyüklüğündeki peynir bir porsiyondur.)

Vücudumuz için Önemi Süt ürünlerinde bulunan kalsiyum, kemiklerimizin ve dişlerimizin sağlıklı gelişmesini sağlar. Hücrelerimizin çalışmasında önemli rol oynar. Yoğurt yemek ve tuzlu ayran içmek, ishal tedavisinde hayati önem taşır.

Et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye, nohut, mercimek, ceviz, fındık, fıstık gibi yağlı tohumlu besinler bu grupta yer alır. Bu besinler protein, mineral, vitamin, yağ ve karbonhidrat içerir. Et, yumurta ve kuru baklagil grubundan günde iki porsiyon alınmalıdır. Bu besinlerin her gün tüketilmesi gereken miktarları şöyledir: Et, tavuk, balık vb. 50-60 g (iki ızgara köfte kadar) Kuru baklagiller 90 g (bir çay bardağının alabileceği kadar) - Yumurta haftada üç-dört adet

Vücudumuz için Önemi Büyümeyi ve gelişmeyi sağlar. Hücrelerimizin yenilenmesini ve dokularımızın onarımını sağlar. Kan yapımında görevli önemli besin içeriklerini sağlar. Sinir ve sindirim sistemlerimiz ile derimizin sağlığında görev alan besin içerikleri en çok bu grupta bulunur. Hastalıklara karşı direncimizi artıran besin içeriklerini sağlar. Özellikle protein ihtiyacının arttığı bebeklik ve çocukluk dönemlerinde, bu gruptaki besin içeriklerinin alınması önemlidir.

Bitkilerin yenebilen her türlü kısmı, sebze ve meyve grubu altında toplanır. Sebze ve meyvelerin içeriklerinin önemli bir kısmını su oluşturmaktadır. Bunun yanında mineral ve vitamin bakımından zengindir. Sebze ve meyve günde en az beş porsiyon (Bir orta boy elma, muz, portakal veya iki fincan pişmiş sebze bir porsiyondur.) sebze ve meyve tüketmemiz gerekir.

Vücudumuz İçin Önemi Hücrelerimizin yenilenmesini ve dokularımızın onarımını sağlar. Büyümemize ve gelişmemize yardım eder. Deri ve göz sağlığımız için önemlidir. Diş ve diş eti sağlığımızı korur. Hastalıklara karşı direncimizi artırır. Kalp-damar hastalıklarının ve bazı kanser türlerinin oluşma ihtimalini azaltır. Bağırsaklarımızın düzenli çalışmasına yardımcı olur. Vücuda zararlı maddelerin vücuttan atılmasına yardımcı olur.

Yeterli ve dengeli beslenebilmek için dört farklı besin grubundaki bu yiyeceklerden her gün yeteri kadar tüketmeliyiz. Besin gruplarında yer alan herhangi bir besin içeriğinin yetersiz alınması durumunda, vücutta o besin içeriğinin görevi yerine getirilemez. Bunun sonucunda da vücudun çalışması aksar ve bazı hastalıklar ortaya çıkar. Sağlığımızı korumanın ve hastalıkları önlemenin temel şartı yeterli ve dengeli beslenmektir. T.C. Sağlık Bakanlığı (Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü) - Hacettepe Üniversitesi (Beslenme ve Diyetetik Bölümü) “Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi”10 20. s

“Kendimizi Değerlendirelim” Sorularının Cevapları 1. a- ağız b- yutak c- yemek borusu ç- karaciğer d- mide e- pankreas f- ince bağırsak g- kalın bağırsak h- anüs 2. Mekanik sindirimin gerçekleştiği yapı ve organlar: ağız ve mide. Kimyasal sindirimin gerçekleştiği yapı ve organlar: ağız, mide ve ince bağırsak. 3.Besinlerin vücudumuza yararlı hâle gelebilmeleri için değişime uğramaları gerekmektedir. Bunu sağlayan ise sindirim sistemimizdir. Sindirim sistemimiz olmasaydı besinler sindirilemez ve vücudumuz için gerekli olan besin içerikleri hücrelerimiz tarafından kullanılamazdı.

5. Sindirime yardımcı organlar karaciğer ve pankreastır 5. Sindirime yardımcı organlar karaciğer ve pankreastır. Karaciğerin görevi: Ürettiği safra salgısı yağların kimyasal sindirimini gerçekleştirmek üzere ince bağırsağa gönderilir. Pankreasın görevi: Ürettiği pankreas öz suyu içerisinde proteinlerin, karbonhidratların ve yağların kimyasal sindirimini gerçekleştiren enzimler bulunur. 6. Sindirime uğrayan besin içeriklerinin kana geçişi ince ve kalın bağırsakta gerçekleşir. Bu organlarda emilim gerçekleştiği için sindirilen besin içeriklerinin kana geçişi kolaylaşır. 7. Sindirim sisteminin sağlığını olumlu etkileyen etkenler: yeterli ve dengeli beslenmek, alkol ve sigaradan uzak durmak, lokmaları iyice çiğnemek, sofradan tam olarak doymadan kalkmak, yemekten sonra bir saat kadar istirahat etmek, yemeğe çiğ salata veya taze meyve ile başlamak. Sindirim sisteminin sağlığını olumsuz etkileyen etkenler: yetersiz ve dengesiz beslenmek, sigara ve alkol kullanmak, çok sıcak ve çok soğuk şeyler yemek veya içmek, yemek sırasında ve yemekten sonra fazla miktarda su içmek.