Sağlık Bilimleri Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü BİREYLERLE SOSYAL HİZMET BİREYLERLE SOSYAL HİZMET MÜDAHALESİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ Prof. Dr. Veli DUYAN Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü

Bireylerle sosyal hizmet müdahalesi bilimsel olarak Mary Richmond’un 1917 yılında yayınlamış olduğu “Sosyal Teşhis” kitabına dayanmaktadır ve temelde bireylere yardım etmenin bir yöntemidir. Richmond teşhis etmenin; sosyal hizmet uzmanının, müracaatçının sosyal durumu ve kişiliği hakkında karar varabilmesi için birçok adımdan oluşan bir süreç olduğunu belirtmektedir.

Bireylerle Sosyal Hizmet Müdahalesinin Tarihi Gelişimi İlk Evreler Hayırseverlik Organizasyonu Topluluğu ve Dost Ziyaretçiler Birinci Dünya Savaşının Etkisi Freudyen Teorinin Katkıları Ekonomik Kriz ve Sonrası İkinci Dünya Savaşının Etkisi Yakın Zamanlardaki Eğilimler

Türkiye’de Bireyle Sosyal Hizmetin Gelişimi Vakıflar Vakıfların “Avarız” ve “Müessesatı Hayriye” adlarını taşıyanları, muhtaç kişilere yönelik sosyal yardımları organize edici bir karaktere sahip olmuştur. 11 Haziran 1868 tarihinde “Mecruhin ve Mardayı Askeriyeye İmdat ve Muavenet Cemiyeti” adıyla bugünkü Kızılay kurulmuştur. 1868 yılında, Tuna Valisi Mithat Paşa tarafından çocuklar için ıslahhaneler açtırılmıştır. 1872 yılında, Darüşşafaka, çocuklara yönelik sosyal hizmetleri yürütmek üzere faaliyet göstermeye başlamıştır. 1895 yılında “Dilenciliğin Yasaklanmasına Dair Tüzük” kabul edilmiş ve 1896 yılında da Darülaceze açılmıştır. 1915 yılında Darüleytamlar kurulmuş 2 Mayıs 1920 tarihinde, icra vekilleri içinde Sıhhiye ve Muaveneti İçtimaiye Vekili’nin (Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı’nın) da bulunması kararlaştırılmıştır.

15 Haziran 1921 tarihinde, Büyük Millet Meclisi Sosyal Yardım Komisyonu oluşturulmuştur. 30 Haziran 1921’de, Ankara’da, Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu (Himayei Etfal Cemiyeti) kurulmuştur. 1928 yılında Yardım Sevenler Derneği faaliyet göstermeye başlamıştır. 1930 yılında 1580 sayılı Belediyeler Kanunu kabul edilmiş ve belediyelere sosyal hizmetlerle ilgili çeşitli görevler verilmiştir. 1930 yılında kabul edilen 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ile sosyal yardımlarla ilgili çeşitli konular düzenlenmiştir. 1936 yılında 3017 sayılı Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Kuruluş Kanunu kabul edilmiştir. 12.6.1959 tarihinde 7355 sayılı Sosyal Hizmetler Enstitüsü Kurulmasına Dair Kanun kabul edilmiştir. Sosyal Hizmetler Enstitüsü, “sosyal hizmet okulları açılarak” profesyonel meslek elemanı yetiştirmenin gerekliliği ilkesinden yola çıkılarak kurulmuştur. Kurulması öngörülen Sosyal Hizmetler Akademisi de 1961 yılında eğitim- öğretim faaliyetlerine başlamıştır.

1963 yılında 225 sayılı Kanun ile Sağlık Yardım Bakanlığı merkez teşkilatı bünyesinde Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü kurulmuştur 1.7.1976 tarihli ve 2022 sayılı Kanun ile bir kısım yaşlı ve özürlü vatandaşlara parasal sosyal yardımlar sağlanabilmesi mümkün olmuştur. 24.5.1983 tarihinde 2828 sayılı Kanunun kabul edilmesi ve katma bütçeli ve tüzel kişilikli bir kamu kuruluşu statüsünü taşıyan Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu’nun kurulması ile, sosyal hizmetler alanında, Sosyal Hizmetler Enstitüsü’nün kurulmasından sonraki ikinci büyük gelişme kaydedilmiştir

Sosyal Hizmetler Enstitüsü ve Sosyal Hizmetler Akademisi Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 29.4.1955 tarihinde, Bakanlar Kurulu’nca Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sevk edilen Sosyal Hizmetler Enstitüsü Kurulması’na Dair Kanun Tasarısı’na ait gerekçede; 1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu ve 1936 tarihli ve 3017 sayılı Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Kuruluş Kanunu (Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti Teşkilat ve Memurin Kanunu) ile; Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına sosyal yardım hizmetlerini yürütmek görevi verildiği halde, Türkiye’nin sosyal yardım zihniyetinin, 1920 yılından bu yana sadece parasız hastane bakımı ve tedavi tesisleri kurulması yönünde geliştiğine dikkat çekilmektedir.

Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü 1963 yılında, 225 sayılı Kanun ile; Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı merkez teşkilatı bünyesinde, “her türlü sosyal yardım ve sosyal güvenlik hizmetlerini düzenlemek, korunmaya muhtaç çocuklarla sakatların ve ihtiyarların bakım, yetiştirme ve rehabilitasyonu ve çalışma gücünden yoksun fakir kimselerin sosyal güvenliğini sağlamak ve Sosyal Hizmetler Enstitüsünün idari ve bilimsel işlerini kovalama ve denetimini yapmak” görevleri verilen Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğü kurulmuştur.

Sosyal Hizmet Çerçevesinde Bireyle Sosyal Hizmetin Önemi hastaneler, klinikler, mahkemeler, sanayi, ordu kurumları, özel ve kamu aile refahı kurumları, göçmen büroları, kreş ve okullar, evlatlık ajansları, çocuk rehberliği kurumları, hijyen organizasyonları, sağlık kurumları ve diğer bir çok alanda kullanılmaktadır.