BOĞULAYAZMA ve BOĞULMA Uz. Dr. Ülkümen Rodoplu

Boğulma Tanımlar BOĞULMA - SU ALTINDA KALMA SONRASINDA ÖLME (HASTA BATMANIN 24 SAATİ İÇİNDE ÖLMEKTEDİR) - BOĞULAYAZMA - SU ALTINDA KALMA İLE OLUŞAN (KISA VE UZUN DÖNEM) ASFİKSİNİN SONRASINDA HAYATTA KALMA - SEKONDER BOĞULMA (GECİKMİŞ BOĞULMA VEYA POSTİMMERSİYON SENDROMU)- ÖLÜM SIKLIKLA BATMADAN 24 SAT SONRA BATMAYA BAĞLI KOMPLİKASYONLARDAN (PULMONER HASAR, SEPSİS, BÖBREK YETMEZLİĞİ, VS) OLMAKTADIR.

Boğulma Epidemiyoloji • ABD’de kaza sonucu ölümlerin 3. sırada gelen sebebidir (çocuklarda 2. sırada). • 8000 ölüm / yıl • Çoğunluğu genç erkek ve emekleme dönemindeki çocuklardır (erkek/kadın = 5/1) • Şehirdeki boğulmaların çoğunluğu özel havuzlarda olmaktadır • Şehir dışındaki boğulmaların çoğunluğu nehirler, kanallarda olur (nadiren okyanuslarda)

Boğulma Tipleri ve Yeri Tuzlu su %1-2 Tatlı su % 98 Yüzme havuzları özel % 50 genel % 3 Göller, nehirler, dereler, akıntılar % 20 Banyo küvetleri % 15 Su kovaları % 4 Balık tank ve havuzları % 4 Tuvaletler % 1 Çamaşır makineleri % 1

İnsanda Boğulayazma Süreci 1- Yüzeye ulaşmak için çabalama 2- Durgun ve apneli bir dönem 3- Büyük miktarlarda su yutma ve sonrasında kusma 4- Gasping ve aspirasyon 5- Konvulsiyon, koma ve ölüm

Beklenmedik Batmalara Tipik Tepki ISLAK BOĞULMA (%85-90) LARİNGOSPAZM SONLANIR SU ASPİRASYONU BEKLENMEDİK ASPİRASYON VE SU YUTMA SUYA BATMA LARİNGOSPAZM KURU BOĞULMA (%10-15) LARİNGOSPAZMI KALIR – ANOKSİ, NÖBET VE ASPİRASYON EVRE 1 (0-2 DAK) EVRE 2 (1-2 DAK) EVRE 3 (DEĞİŞKEN)

Boğulma Hikayenin Önemli Safhaları • TAHMİNİ BATMA ZAMANI • SUYUN TİPİ VE SICAKLIĞI • SU KONTAMİNASYONUNUN TİPİ VE MİKTARI • MAĞDUR NE ZAMAN VE NASIL KURTARILMIŞ ? • KUSMA OLMUŞ MU ? • KURTARILDIKTAN SONRA İLK NE ZAMAN NEFES ALMIŞ ? • İLK NE ZAMAN VE NASIL RESÜSİTASYON UYGULANMIŞ ? • NE KADAR ZAMANDA TRANSPORT EDİLMİŞ ? • EPİLEPSİ, ALKOL, İLAÇ HİKAYESİ VAR MI ? • ÇOCUK İSTİSMARI İHTİMALİ (BANYO KÜVETİ BOĞULMALARINDA ÖZELLİKLE)

Boğulma İlkyardım • Eğer mümkünse Sellick manevrası ile birlikte hasta suda iken ağızdan ağıza solunumu başlatın • Eğer çakılmış bir hasta ise boynu erken immobilize edin • Hava yolunu temizle • ? Heimlich manevrası • Batma zamanı tahminine itimat etmeyin • Sahilde: hasta pozisyonu dalgalara paralel olmalıdır (böylece baş kalbin üstünde veya altında kalmayacaktır) • Eğer mümkünse her zaman O2

Boğulma Tuzlu Suyla Tatlı Suyun Karşılaştırması Her ikisinin görünümü ortaktır • SURFAKTAN KAYBI (YIKANMA VEYA BOZULMA İLE) • PULMONER ÖDEM • FOKAL AKCİĞER HEMORAJİSİ • KAN VOLÜMÜNDE BÜYÜK DEĞİŞİKLİK OLMAZ • SERUM ELEKTROLİTLERİNDE BÜYÜK DEĞİŞİKLİK OLMAZ • DİSRİTMİ OLMAZ (ANCAK HİPOKSİ VEYA HİPOTERMİYE BAĞLI V. FİBRİLASYON OLUŞABİLİR)

Boğulma Hasta Sınıflandırılması • GRUP A (UYANIK) • GRUP B (KÜNT) BİLİNCİ AÇIK AMA BULANIK • GRUP C (KOMATÖZ) - C1 - AĞRIYA FLEKSİYON YANITI - C2 - AĞRIYA EKSTANSİYON YANITI - C3 - FLASK • A DAN C3 E DOĞRU PROGNOZ KÖTÜLEŞİR

Boğulayazma Kurbanında “ABC” Klasifikasyon Sistemi KATEGORİ PROGNOZ A HASTA UYANIK, ALERT VE ORYANTE NORMAL BEYİN FONKSİYONLARINA KAVUŞMA VE YAŞAMA %100 B LETARJİK, SEMİKOMATÖZ, SALDIRGAN, ERİŞKİNLERİN %89, ÇOCUKLARIN %92’İ AJİTE VEYA DEZORYANTE HASTA NORMAL BEYİN FONKSİYONLARI İLE YAŞAR C KOMATÖZ HASTA ERİŞKİNLERİN %72,ÇOCUKLARIN %44’Ü NORMAL BEYİN FONKSİYONU İLE YAŞAR ÇOCUKLARIN %17 Sİ İSE YETERSİZ BEYİN FONKSİYONU İLE YAŞAR

Boğulma Tedavisi Grup A • AKG, PA Akciğer grafisi, Hemogram • O2 - NG tüp, 12 saat oral almasın - Bir gece izleyin • Bir gün sonra stabil ise eksterne edin

Boğulma Tedavisi Grup B • AKG, PA Akciğer grafisi, Hemogram, Elektrolitler • O2 – entübasyon ihtiyacı olabilir - NG tüp - Yoğun Bakıma yatır - Seri AKG ve AC grafileri - Serebral ödemden korumak için sıvıları kısıtlayın • Sekonder dezoryantasyon olmaz ise eksterne et – genellikle en az 2 gün yatış gerekir.

Boğulma Tedavisi Grup C • AKG, PA Akciğer grafisi, Hemogram, Elektrolitler • O2, entübasyon, hiperventilasyon, PEEP • Yoğun Bakıma yatır • Sıvı kısıtlaması, diüretikler • Vücut ısısı kontrolü • Paralize edilir - Barbitürat - Antibiyotik

Boğulma Direkt Komplikasyonlar • Şunlara dikkat edilir - Atelektazi - Pnömoni - Pnömotoraks / Pnömomediastinum - Pulmoner ödem - Progresif serebral ödem

Boğulma Solunum Dışı Komplikasyonlar • Şunlara dikkat edilir: - Metabolik asidoz - Böbrek yetmezliği - Barsak mukoza nekrozu (GI Kanama) - DIC - Kardiyak output azalması - Karaciğer yetmezliği (nadir)

Boğulma Hatırlanması Gereken Ek Grafiler Dalma kazası ise servikal grafi Banyo küveti boğulması ise iskelet sistemi muayenesi Eğer normotermik, ? dalma travması ve bilinç durumunda ilerleyen bozulma varsa BT çekilmeli

Boğulma Hastaneye Yatış İçin Kriter Özeti Hikaye - Apne veya siyanoz - Bilinç kaybı - CPR uygulaması (çok kısa olsa bile) • Fizik muayene - Hipoksemi - Asidoz - Anormal akciğer grafisi - Anormal fizik muayene • Yoğun bakım izlemi gerekir - Uzamış resüsitasyon veya respiratör ihtiyacı - Bilincinde bozulma varsa

BOĞULMA GLASGOW KOMA SKALASININ PROGNOZLA İLİŞKİSİ GCS Prognoz 5 > %90 normal 4-5 %25-50 normal 3* %0-39 normal 3 ve arrest %0-8 normal * Flask koma

Boğulayazmanın Prognozu Kurtarılma Sonrası İlk Spontan Soluk Alma Zamanı KURTARILMA 15-30 DAKİKA İÇERİSİNDE İSE %10’DAN AZINDA MENTAL RETARDASYON VE SPASTİK QUADRİPLEJİ GELİŞİR. KURTARILMA 60-120 DAKİKA İÇERİSİNDE İSE %50-80’DE CİDDİ NÖROLOJİK SEKEL GELİŞİR.

Boğulayazan Kurbanların Prognostik Bulguları İYİ KÖTÜ • HASTANEYE YATARKEN ALERT OLMASI • YAŞ < 3 • HİPOTERMİK • AS’TE FİKS, DİLATE PUPİL • BÜYÜK ÇOCUK VEYA ERİŞKİN • BATMA > 5 DAKİKA • BATMA ZAMANININ KISA OLMASI • CPR BAŞLAMASI > 10 DAKİKA • OLAY YERİNDE TYD VE İLERİ YAŞAM DESTEĞİ • MEVCUT KRONİK HASTALIK • BAŞLANGIÇ RESÜSÜTASYONUNA İYİ YANIT • ARTERYAL PH<7.10 • HASTANEYE YATIŞINDA KOMADA

Boğulayazmanın Prognozu Orlowski Skalası Şu 5 faktörü dikkate alın: - Yaş < 3 - Batma > 5 dakika - Kurtarıldıktan sonra ilk 10 dakikada resüssitasyon uygulanması - Hastaneye yatışında komada olması - Yatışında pH < 7.10 • 1 veya 2 faktör varsa % 90 düzelme şansı vardır. • 3 veya fazla faktör varsa yalnız % 5 düzelir

Boğulayazma Yaşayanlarda Uzun Dönem Problemleri İyi motor koordinasyon Kronik akciğer hastalığı - Büyük hava yolu disfonksiyonu - Küçük hava yolu disfonksiyonu • Suya girmekten korkma

Boğulmanın Önlenmesi Evdeki yüzme havuzları - Etrafı çevrili ve kilitli olmalı - Havuz suyu havuz yüzeyine kadar olmalı - Duba ve tutunacak sopa bulunmalı - Su sıçrama alanı olmalı • Genel havuzlar - Yüzme eğitimi olmalı - Can kurtaran yeleği giyilmeli - Alkol / ilaçtan kaçınılmalı - Senkop geçirenler / epileptikler dikkat - Cankurtaran bulunmalı

Hipotermi ve Boğulma Soğuk su yutma ve aspirasyonda vücut ısısı hızla düşer 28°C’de bazal metabolizma hızı %50’ye düşer Çocuklar çabuk soğur (yüzey/ağırlık oranı fazla) Alkol soğumayı artırır Dalma refleksinin etkisi (dakika ventilasyonu ne kadar fazla ise nefes tutabilme yetisi o kadar azalır, çocuklarda nefes tutabilme yetisi azdır)