Özel Körfez Marmara Hastanesi Eğitim Komitesi BEBEK DOSTU HASTANE, ANNE SÜTÜNÜN ÖNEMİ, EMZİRME VE SAKLAMA KOŞULLARI EĞİTİMİ Özel Körfez Marmara Hastanesi Eğitim Komitesi
BEBEK DOSTU HASTANE NE DEMEK? Anne sütünün özendirilmesine ve annelere emzirme konusunda bilgi ve doğru alışkanlıkları kazandırılmasına yönelik Sağlık Bakanlığı’nın çalışmaları kapsamında, doğum hizmeti veren hastanelerde emzirmenin başarılı ve yerleşik bir uygulama haline gelmesini sağlamak üzere 1991 yılında Anne Sütünün Teşviki ve Bebek Dostu Hastaneler Programı başlatıldı.
Doğum hizmeti veren hastanelerden; gebeliklerinden itibaren anne adaylarını anne sütü ve emzirme konusunda bilgilendiren, doğumdan hemen sonra annelerin bebeklerini emzirmesini sağlayan, güncel bilgilerle eğitilmiş sağlık personeli ile annelere bebeklerini nasıl emzirecekleri konusunda yardımcı olan hastaneler ‘Bebek Dostu Hastane’ unvanını alıyorlar
BEBEK DOSTU HASTANELER NE YAPAR? Bebek Dostu Hastaneler Anne sütü, anne sağlığı hizmetleri, bebek bakımı ve Anne Sütü ile Beslenmenin On Adımını yaygınlaştırmaya çalışır.
Anne sütü Bebekler için paha biçilemez değerdedir.
Çünkü; Bebeğin ruh ve vücut sağlığı için en uygun besindir. Her zaman hazır, temiz, uygun ısıdadır, ekonomiktir. Sindirimi en kolay besin maddesidir. Her annenin sütü kendi bebeği için en uygun özelliktedir. Prematüre bebeği olan annenin sütü, prematüre bebeğe,1 aylık bebeği olan annenin sütü 1 aylık bebeğe,3 aylık bebeği olan annenin sütü 3 aylık bebeğe göredir.
Organ ve sistemlerin gelişmesini düzenleyen büyüme faktörlerini içerdiğinden bebeğin büyümesini ve gelişmesini hızlandırır. Anne sütü bebeğin ilk 6 ayda ihtiyacı olan protein, yağ vb. her türlü besin değerine sahiptir. Bu nedenle D vitamini ve flor dışında hiçbir ek besine, ek sıvıya, vitamine gereksinim duymaz.
Aşırı şişmanlama riski daha azdır. Annenin ilk gelen sütü(ağız sütü) bebek için çok önemlidir. Bebeğin ilk aşısıdır. İçerdiği akyuvarlar ve koruyucu maddeler sayesinde bebeğinizi enfeksiyonlara karşı korur. Anne sütü ishale yol açan mikroorganizmaların oluşmasını engeller.
Anne sütü ile beslenen bebeklerde kansızlık daha az görülür. İleri yaşlarda gelişebilecek hastalıkların olasılığını da azaltır. Örneğin; alerjik hastalıklar, şeker hastalığı, astım, kanser vb. İçerdiği A vitamini ile göz hastalıklarına karşı korur. Anne sütü alan bebeklerde pişik, karın ağrısı ve kabızlık daha az görülür. Ani bebek ölümü riskini(beşik ölümü) azaltır.
Emzirmenin anneye yararları: Emzirmeye erken başlamayla doğum sonu kanamalar daha çabuk kesilir. Memelerde şişme, iltihaplanma olmaz. Anne loğusalık dönemini daha rahat ve sorunsuz geçirir. Rahmin ve vücudun daha kısa sürede normale dönmesini sağlar.
Emmeyle anneden salgılanan hormonlar sayesinde kısa sürede dinlenme ihtiyacını karşılar, huzurlu olur. Emziren annelerde meme, rahim kanseri riski daha düşüktür. Doğum sonrasında kemiklerin yeniden mineral kazanmasını sağladığı için, menopoz sonrası kalça kemiği kırığı riskini azaltır.
Öneriler: Doğumdan sonraki ilk yarım saat veya 1 saat içinde emzirmeye başlayın Ağız sütünü mutlaka verin. İlk 6 ayda sadece anne sütü verin 6 aydan itibaren ek besinlerle birlikte emzirmeyi 2 yaşına kadar sürdürün
“Emmek ve anne sütüyle beslenmek her bebeğin en doğal hakkıdır.” “Bebeklerinizi bu haktan mahrum bırakmayın”
YAPAY BESLENMENİN TEHLİKELERİ
Süt üretimini arttıran faktörler Bebek için sevgi dolu düşünceler Bebeğin sesi Bebeğin görüntüsü Bebeğe dokunma Bebek için sevgi
Süt üretimini azaltan faktörler Saygı Stres Ağrı Üzüntü Şüphe
Anne sütünün salgılanmasını gösteren belirtiler Emzirmeden hemen önce veya emzirirken memelerde ezilme, karıncalanma hissi Bebeğini düşününce ya da ağladığını duyunca memeden süt akması Bebek meme emerken diğer memeden süt akması
Emzirme sırasında bebek memeden ayrıldığında memelerden ince ince süt akması İlk haftalar emzirme esnasında rahmin kasılmasıyla ağrı ve bazen kan gelmesi Süt emdiğini gösterir şekilde bebeğin yavaş ve derin emmesi, yutkunması
MEMEYE İYİ YERLEŞME VE ETKİLİ EMME
Emme esnasında bebek; meme ucu ile birlikte çevresindeki koyu kısmı da(areola)ağzına alır. Ağıza alınan bu kısımlar dil ve damak arasında emme hareketiyle sütün ağza akmasını sağlar. Oysa memeyi ucundan emen bebekler; meme ucunu sıkıştırdıkları, ısırdıkları için sütün akışını engellerler. süt kanalları sıkıştığı için süt gelmeyince de sinirlenerek memeyi daha çok ısırırlar, bu da meme ucunun tahrişine neden olur. Yeterli süt akışı olmayınca da memelerde gerginlik, göğüslerde daha az süt yapımına neden olur
BEBEĞİN MEMEYE YERLEŞTİRİLMESİ VE EMMESİ 1.ADIM: Bebeğinizin yüzü memenize baksın, burnu meme ucunuzun karşısında olsun. Meme başınızla bebeğinizin dudak kenarlarına dokundurun. Bebeğinizin memenizi aramasını sağlayın 2.ADIM Bebeğinizin ağzını iyice açmasını ve kahverengi kısmı ağzının içine almasını bekleyin. Emerken şapırtı sesinin duyulması, yanaklarını içeri doğru çekmesi sadece meme ucunu emdiğini ve ağzıyla yeterince memeyi kavramadığını gösterir.
3.ADIM Parmaklarınızla meme başınızı bebeğinizin ağzında tutmasına yardımcı olun. Memeyi ağzına olabildiğince doldurmuş mu? Ağzı tam açık mı? Çene memeye dayanmış mı? Alt dudak dışa doğru kıvrılmış mı? Kontrol edin! 4.ADIM Bebeğiniz emmeye başladığında sizde elinizle başının arkasına destek olun. Bebeğiniz sürekli emmez, kuvvetli emme hareketlerinden sonra kısa süreli dinlenme aralıkları olur. 6.ADIM Emme işlemi sona erdiğinde, bebeğiniz doymuş ve mutlu görünür.
EMZİRİRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER 1. Emzirmeden önce eller mutlaka yıkanmalıdır. 2. Bebek burnundan rahat nefes almalıdır. 3. Bebeğin ağzı memeye doğru yerleşmiş olmalıdır. 4. Bebek rahat olmalıdır. 5. Her öğünde her iki memede emzirilmelidir. 6.Beslenme süresi yeterli olmalıdır. 7. Beslenme sıklığı bebeğin isteğine göre ayarlanmalıdır. 8. Beslendikten sonra bebeğin gazı çıkarılmalıdır.
EMZİREN ANNELERİN BESLENMESİ Anneler; hangi şartlar altında olursa olsun bebeğin sağlığını geliştirecek ve büyümesini destekleyecek yeterli kalitede ve miktarda süt üretebilirler. Ancak emzirme döneminin başarılı bir şekilde geçirilmesi için annenin yeterli ve dengeli beslenmesi gerekir. Gebelik döneminden itibaren beslenmenize özen gösteriniz. Yeterli ve dengeli beslenmek için günde en az 3 ana ve 3 ara öğün yemek yiyiniz. Rejim yapmayınız.
Günde ortalama 3-4 litre sıvı tüketiniz.(su, süt, meyve suyu, çorba vb.) Gün içinde bol bol taze sebze ve meyve tüketiniz. Günde 2 kibrit kutusu peynir, en az 2 su bardağı süt veya yoğurt tüketiniz. Alkol, sigara, kafein içeren içecekleri kullanmayınız. Eğer çay veya kahve içecekseniz yemeklerden 1 saat önce veya sonra alınız. Gebeliğiniz ve emzirme döneminizde içeriği bilinmeyen ve katkı maddesi içeren besinleri tüketmeyiniz. Besin ve enerji ihtiyacını karşılamak için, her öğünde kuru baklagiller (mercimek, nohut, vb.) veya et, balık, tavuk tüketmeye dikkat ediniz. D vitamini gereksinimini karşılamak için günün uygun saatlerinde güneş ışığına çıkın. Stresten uzak durunuz ve istirahat ediniz.
ANNE SÜTÜNÜN SAĞILMASI Anne sütünün sağılması gereken durumlar Anne işe gittiğinde bebeğin anne sütü ile beslenmesini devam ettirmek Anne veya bebek hasta ise ve birbirlerinden ayrı ise anne sütüyle beslenmeyi sağlamak Tıkanık veya çok dolu memeyi rahatlatarak bebeğin emmesini kolaylaştırmak ve meme ucunun yara olmasını önlemek Çökük meme başından emmeyi öğrenene kadar bebeği beslemek Erken doğan veya düşük doğum ağırlıklı ve başlangıçt ememeyen bir bebeği beslemek Anne bebeğinden ayrı ise süt akmasını önlemek Memeyi istemeyen bir bebeğin memeden hoşlanana kadar beslenmesini sağlamak Kanal tıkanıklığını veya süt birikmesini önlemek
Sağma işlemi nasıl yapılır? Elle sağma Elle sağmak süt ağmak için en iyi yoldur. Memeler yumuşak olduğunda elle sağmak daha kolaydır. Her kadın sütünü kendisi boşaltmalıdır. Önce ellerinizi 2-3 dakika süreyle bol sabunlu su ile yıkanıp temiz havlu ile kurulayınız. Rahat bir yere oturunuz veya rahatça ayakta durabileceğiniz bir yerde durarak kabı memenize yakın bir şekilde tutunuz.
Başparmağınızı kahverengi kısmın üstüne işaret parmağınızı ise alta yerleştirerek diğer üç parmakla memenizi destekleyiniz. Baş ve işaret parmaklarınızı yavaşça içe göğüs duvarına doğru bastırınız. Meme ucuna asla bastırmayınız. Basıp bırakarak sağınız. Yanlardan da basınç yapılarak tüm bölümleri boşaltınız. Bir memeyi 3–5 dakika sağıp, sonra diğerine geçiniz. İlk birkaç gün anne sütünün sağılma işlemi 20–30 dakika sürebilir. Süt salınımını sağlamak, düşük doğum tartılı veya hasta yeni doğanı beslemek için, süt sağmaya ilk 6 saat içinde başlayınız.
Sağılmış anne sütünün saklanması Sağılmış anne sütünüzü; anne sütü saklama poşetlerinde (medikal firmalarda satılan)veya kilitli buzdolabı poşetlerinde (marketlerde satılan) saklayabilirsiniz. Bu poşetleri; buzdolabınızın buzluğunda veya derin dondurucunuzda, bir saklama kabının içinde, diğer yiyeceklere temas ettirmeden saklayınız.
Her sağdığınız anne sütü için ayrı poşet kullanınız. Sağdığınız anne sütünün üzerine tekrar süt sağmayınız. Anne sütünüzü sağdığınız poşetlerin üzerine bebeğinizin adını, sütünüzü sağdığınız tarihi ve saati yazınız. Poşetlerin üzerine yazmış olduğunuz tarih ve saat anne sütünü bebeğinize verirken öncelik sırasına göre vermenizde yararlı olacaktır.(Eski tarihten yeni tarihe doğru verilir) Bebeğiniz hastanede yatıyorsa; poşet içinde dondurulmuş anne sütlerini erimeden buzlarla doldurulmuş saklama kaplarının içinde hastaneye getiriniz.
Sağılmış anne sütünü Sağdığınız sütü oda ısısında (22-24 derece) 6 saat, dondurmadan 72 saat ve dondurulmuş sütü erittikten sonra 24 saat buzdolabında (+1 ile +4 derece ) arasında saklayabilirsiniz. Buzlukta (-2 ile -7 derece) arasında 3 haftaya kadar saklanabilir. Derin dondurucuda (-18 derecenin altında) 6 aya kadar saklanabilir.
Dondurulmuş anne sütünün eritilmesi ve ısıtılması Sakladığınız anne sütünü kesinlikle mikro dalga fırında veya ocak üstünde ısıtmayınız. Çünkü bu sütün proteinini bozar. Buzluktan çıkardığınız sütü kullanana kadar buzdolabında saklayıp, 24 saat içinde kullanınız. Süt poşetini bir kapa koyduğunuz ılık suyun içine ağzı dışarıda kalacak şekilde batırarak çözülmesini sağlayın. Sıcaklığını kontrol ederek bebeğinize veriniz. Bebeğinizi besledikten sonra sütün arta kalanını atınız.
Bebek yeterli süt alıyor mu? Her anne bir, hatta iki bebeğe yetecek kadar süt üretir. Ancak annelerin bebeği biberonla beslemeye başlamalarının veya emzirmeyi kesmelerinin en sık nedenlerinden biri sütlerinin yeterli olmadığını düşünmeleridir Bebeğiniz günde 6-8 kez emiyorsa, bol miktarda açık renkli idrar yapıyorsa, ağırlığı haftada 125-200 gr, ayda en az 500gr artıyorsa anne sütü yeterli demektir
Süt miktarını arttırmak için şunlar yapılabilir? Doğumdan sonra bebek en kısa sürede emzirilmeli Bebek her istediğinde sık sık emzirilmeli, emzirme saatleri bebekle birlikte belirlenmeli(sizin istediğiniz saatte olması için bebekle inatlaşmayın, emzirme saatleri zamanla düzene girecektir). Bebek memeye doğru pozisyonda yerleştirilmeli “Daha çok emzirme = daha çok süt yapımı”
Geceleri de emzirmeye devam edilmeli Anne yeterli ve dengeli beslenmeli, bol miktarda sıvı tüketmeli Biberon, yalancı emzik kullanılmamalı Ek besinlere erken başlanmamalı Anne bebeğine daha çok süt üretebileceğine inanmalı Anneye destek vermeli ve övülmeli
BEBEĞİN MEMEYİ REDDETMESİ Bebeğin bir hastalığı yada ağrısı olması(vakum veya forseps ağrıya neden olabilir) Doğum esnasında ya da anneye verilen ilaçlar (bebekte uyku yaparak emmeye engel olabilir) Bebeğin ağzında pamukçuk olması Büyük çocuklarda diş çıkarma Bebekte burun tıkanıklığının olması Emzirme tekniği ile ilgili hatalar olabilir. Mesela;
Biberonla beslenmek, emzik kullanmak Memeyi kötü pozisyonda tutma, bebeğin kötü desteklenmesi, bebeğin başından itiliyor olması Tıkalı meme, fazla süt birikimi Annenin bebeğini belli saatlerde emzirmeye zorlaması Annenin işe başlaması Yeni bir bakıcının gelmesi, sık sık bakıcı değiştirme Ev düzeninde değişiklik(seyahat, başka bir eve taşınma) Annede hastalık veya göğüs iltihabı Annenin kokusunda değişiklik(sabun, parfüm değişikliği)
Öneriler; Bebeğin memeyi neden reddettiği tespit edilip, gerekli önlem alındığında bebek tekrar emmeye başlayacaktır. Bebeği emmeye zorlamayın, bebeği ağzına süt sağın Doğru pozisyon verin veya pozisyonu değiştirin Bebeğin başının arkasından bastırmayın Memeyi sallamayın
Tekrar emene kadar bardakla yada kaşıkla besleyin Biberon kullanmayın Bebeği sık sık kucaklayıp, okşayın, gerekirse birlikte uyuyun Her istediğinde meme verin Kafein içeren içecekler, kola bebeği rahatsız edebilir. Doktora danışmadan ilaç kullanmayın.(Annenin kullandığı ilaçlara bağlı da bebek memeyi reddedebilir)
İkizlerde tek başına anne sütü ile beslenebilirler. “Bebeğinizin yaşam kalitesini belirlemek sizin elinizde, anne sütü yaşadığınız binanın temeli gibidir, temelleri ne kadar sağlam atarsanız bebeğinizde o kadar kaliteli bir yaşama sahip olur”.
anne sütü ile emzirme ne kadar uzun ise anne sütünün bebek ve anne için faydaları da o kadar fazla olur ve o kadar uzun sürer”
Çalışan emziren annelere öneriler; İş yerinde bakım imkanı varsa bebeğinizi işe götürünüz Eviniz iş yerinize yakınsa, aralarda eve gidip bebeğinizi emzirin veya bebeğinizi emzirmek için işyerinize getirtiniz Doğum izniniz süresince bebeğinizi sık sık Emziriniz İş yeriniz evden uzaksa Bebeğiniz doğduğunda sütünüzü nasıl sağacağınızı hastaneden taburcu olmadan öğreniniz
Evde olduğunuz sürece, sabahları işe gitmeden önce ve geceleri emzirmeye devam edin “İşe döneceğim şimdiden biberonla beslemeye alıştırayım” diye düşünmeyin. Gerekmedikçe ek besin vermeyin Bardak veya kaşıkla beslenmesi gerektiğini bakıcınıza mutlaka öğretin Sütünüzü sağdıktan sonrada emzirin İş yerinizde de sütünüzü 2-3 saatte bir sağıp buzdolabında saklayın. Sütünüzü sağdıktan sonra koruyamıyorsanız dökünüz.
Babaların emzirmedeki rolü Bebeğin en başından itibaren hem anne hem de baba ile yakın ilişkiler geliştirmesi önemlidir. Bebeklerin sağlıklı duygusal gelişimi için fiziksel temasın önemi büyüktür. Anne ile aynı zamanda bir babanın sıcak,sevecen kucağı bebeğin bulunmak isteyeceği harika bir yerdir. Çocuğun zihinsel ve fiziksel gelişimi açısından son derece önemli olan emzirme, sevgi dolu ortamlarda yapılması durumunda daha etkili oluyor. Ve bu noktada en büyük görev babalara düşüyor.
Öneriler; Bebeğinizin açlığı veya huzursuzluğu giderildikten sonra birlikte vakit geçirin Emme sonrası bebeği kucağınıza yatırın, gazını çıkarabilir, bebeği sakinleştirebilirsiniz Eşinizi cesaretlendirin, çevreden gelen olumsuz yorum ve davranışları engelleyin. Eşiniz bebeği emzirirken yiyecek, içecek ve ya diğer ihtiyaçlarını karşılayabilirsiniz Eşinize sık sık emzirmenin önemini hatırlatın Bebekle yürüyüşe çıkabilir. Annenin kendine zaman ayırmasını sağlayabilirsiniz Eşinize yardımcı olmak için evdeki ufak tefek işlerle ilgilenebilirsiniz Eşinize de mutlaka zaman ayırın Unutmayın ki bebeği mutlu etmenin en iyi yolu anneyi mutlu etmektir.