ORGAN BAĞIŞI VE KOORDİNASYON SİSTEMİ DURDANE ERTÜRK ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ ORGAN NAKİL KOORDİNATÖRÜ

ORGAN NAKLİ NEDİR ? Görev yapamayacak kadar hasta bir organın, bir yenisi ve sağlamı ile değiştirilmesi işlemine “Organ Nakli” veya “Organ Transplantasyonu” denir.

Organ Nakli=Tedavi

ÜLKEMİZDE HANGİ ORGANLARIN ve DOKULARIN NAKLİ YAPILMAKTADIR ? Nakil yapılan organlar: -Böbrek -Karaciğer -Kalp -Akciğer -Pankreas -İnce barsak Nakil yapılan dokular: -Kalp kapağı -Kornea -Kemik -Kemik iliği -Tendon -Deri

Organ Kaynakları Canlı Donörler Beyin Ölümü Olan Donörler Akrabalık bağı olanlar Akrabalık bağı olmayanlar Çapraz vericiler Beyin Ölümü Olan Donörler Kadavra donörler Kalp Atımı Olmayan Donörler NHBD

CANLI DONÖR Doku, kan grubu ... uyumu mevcut ise (kendi sağlığını ve yaşam kalitesini bozmamak şartı ile) organ bağışında bulunabilmektedir; bunlar canlı donör olarak tanımlanmaktadır Böbrek ve karaciğer canlıdan nakil yapılabilen organlardır.

AKRABALIK BAĞI OLANLAR Alıcının 4 üncü dereceye kadar kan ve kayın bağı olan yakınları 1.Derece Anne,Baba,Eş,Çocuk 2.Derece Kardeş,Torun,Dede,Nine,Büyükanne,Büyükbaba 3.Derece Yeğen,Torun Çocuğu, Dayı,Teyze,Amca,Hala, 4.Derece 3.Derecedekilerin Çocukları

AKRABALIK BAĞI OLMAYANLAR Etik Komisyon Uzak Akraba Akraba Dışı Çapraz Nakil Kan Grubu Uyumsuzluğu Alıcı 1 Verici 1 A B Alıcı 2 Verici 2 B A

KAN GRUPLARINA GÖRE ORGAN ALIMI VEYA BAĞIŞI * Rh Faktörü önemli değildir ! KAN GRUBU Hangi kan grubundan organ alabilir Hangi kan grubuna organ bağışlayabilir 0,A,B,AB A A,0 A,AB B B,0 B,AB AB

KADAVRA DONÖR Trafik kazası, kurşunlanma, beyin kanaması vb. nedenlerle yoğun bakımda tedavisi devam ederken, beyin ölümü denilen geri dönüşümsüz beyin hasarı gelişmiş hastaların organları bağışlandığı takdirde bunlar kadavra donör olarak tanımlanmaktadır.

BEYİN ÖLÜMÜ NEDİR? Beyin fonksiyonlarının geri dönüşümü olmaksızın kaybıdır. Beyine kan gitmez. Bu durumda, sadece yoğun bakım şartlarında solunum cihazı ve ilaçlar ile kalp atımları bir süre devam ettirilebilir. Fakat beyin fonksiyonları yapay olarak sürdürülemez. ! Ç

BEYİN ÖLÜMÜ NEDENLERİ Serebral Travma % 43 İntrakranial Hemoraji % 42 Serebral Anoksi % 8,5 Primer Serebral Tümör % 1,5 Diğer (enfeksiyon..) % 5

Beyin Ölümünün Klinik Bulguları İrreversibıl komanın temel bulguları: 1-Bilincin tam kaybı 2-Spontan hareketin bulunmaması 3-Ağrılı uyaranlara serebral-motor cevap alınamaması 4-Spontan solunumun bulunmaması 5-Beyin sapı reflekslerinin tamamen kaybolması

Beyin Sapı Refleksleri Pupiller parlak ışığa yanıtsız dilatedir (genişliği 4-9 mm) Okülosefalik refleks (-) Okülovestibüler (-) Kornea refleksi (-) Öğürme ve öksürük testi(-) Jaw refleksi(-) Grimasing(-)

6- APNE TESTİ (+) DİR.

DESTEKLEYİCİ TESTLER EEG Beyin Sapı Uyarılmış Potansiyelleri Transkranial dopler USG MR Anjiografi Sintigrafi

BEYİN ÖLÜMÜNÜN BİTKİSEL HAYATTAN (Persistent Vegetatif State) FARKI NEDİR?

Bitkisel Hayat Hastanın spontan solunumu var Kalıcı bitkisel hayat diye bahsedilen durumda kortekste ölüm mevcuttur, ama beyin sapı az veya çok intakttır.

BEYİN ÖLÜMÜNE KİMLER KARAR VERİR? Kanun 11. madde Tıbbi ölüm hali, bilimin ülkede ulaştığı düzeydeki kuralları ve yöntemleri uygulanmak suretiyle; Anestezi ve reanimasyon uzmanı veya Yoğun Bakım uzmanı Nöroloji uzmanı veya Nöroşirurji uzman

BEYİN ÖLÜMÜ KURULU Kanun 13. madde 11. maddeye göre ölüm halini saptayan hekimlerin Ölüm tarihini, Saatini, Ölüm halinin nasıl saptandığını gösteren ve imzalarını taşıyan BEYİN ÖLÜMÜ BİLDİRİM FORMU düzenlenip organ ve dokunun alındığı sağlık kurumuna vermek zorundadır. Bu tutanak ve ekleri ilgili sağlık kurumunda 10 yıl süre ile saklanır.

AİLEDEN İZİN ALINMASI 29.5.1979 tarih, 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanuna göre ; Ölüden Organ ve Doku Alma Koşulu ve Cesetlerin Bilimsel Araştırma İçin Muhafazası Madde 14 - Bir kimse sağlığında vücudunun tamamını veya dokularını, tedavi,teşhis ve bilimsel amaçlar için bıraktığını resmi veya yazılı bir vasiyetle belirtmemiş veya bu konudaki isteğini iki tanık huzurunda açıklamamış ise sırayla eşi,reşit çocukları,ana veya babası veya kardeşlerinden birisinin; bunlar yoksa yanında bulunan herhangi bir yakınının muafakatıyla ölüden organ ve doku alınabilir. Aksine bir vasiyet veya beyan yoksa, kornea gibi ceset üzerinde bir değişiklik yapmayan dokular alınabilir. Ölü,sağlığında kendisinden ölümünden sonra organ veya doku alınmasına karşı olduğunu belirtmişse organ ve doku alınamaz.

Diğer ölüm hallerinde organlar kullanılamaz. Organ bağışı yapıldıktan sonra sadece bir yoğun bakım ünitesinde ve beyin ölümü kararı alınması halinde organlar kullanılabilmektedir. Diğer ölüm hallerinde organlar kullanılamaz.

ORGAN BAĞIŞI NEDİR? Bir kişinin hayatta iken serbest iradesi ile; BEYİN ÖLÜMÜ tanısı konulması durumunda organlarının başka hastaların tedavisi için kullanılmasına izin vermesi ve bunu belgelendirmesidir.

KİMLER ORGAN BAĞIŞINDA BULUNABİLİR ? 2238 sayılı yasaya göre onsekiz yaşından büyük ve akli dengesi yerinde olan herkes organlarının tamamını veya bir bölümünü bağışlayabilir.

Organ bağışında bulunabilmek için; organ bağış senedini iki tanık huzurunda doldurup imzalamak yeterlidir.

Organ bağış senedi imzalandıktan sonra organ bağış kartı doldurulur ve bağış yapan kişiye verilir.

TÜRKİYE ORGAN DOKU BAĞIŞ BİLGİ SİSTEMİ TODBS

Aileden izin alınır mı? Organ bağışı kişinin vasiyeti niteliğindedir. Bağış kartı ve form doldurulur iken formun bir bölümünde beyin ölümü gerçekleştikten sonra ulaşılması gereken kişi ibaresi bulunmaktadır.  Organ bağış kartınız olsa bile; kişinin beyin ölümü gerçekleştiğinde organ bağışı için gerekli yazılı onay aileden alınır. Kişilerin organ bağışında bulundukları bilgisini aileleri ile paylaşmaları, ailenin onay vermesini kolaylaştırmaktadır.

ORGAN BAĞIŞI NEREYE YAPILIR? İl Sağlık Müdürlüğünde, Kamu ve Özel Hastanelerde, Organ nakli yapan merkezlerde, Toplum Sağlığı Merkezleri, Aile Sağlığı Merkezleri, Bölge Koordinasyon Merkezlerinin açmış oldukları organ bağış standlarına yapılabilir.

ORGAN BAĞIŞI DİNİ AÇIDAN UYGUN MUDUR? Diyanet İşleri Başkanlığı 6.3.1980 tarih ve 396 sayılı kararı ile organ naklinin caiz olduğunu açıklamıştır. Diğer İslam ülkelerinde ve diğer bütün büyük dinlerde de benzer kararlar mevcuttur.

Kuran-ı Kerim’de de “Kim bir insana hayat verirse onun tüm insanlara hayat vermişçesine sevap kazanacağı “beyan olunmaktadır. (Maide suresi, ayet 32) Yine aynı kararda "organınızı vereceğiniz kişi yaptığı iyilik ve fenalıklardan kendisi sorumludur" denilmektedir.

BİR YILDA KAÇ BEYİN ÖLÜMÜ OLUR ? Milyon nüfus başına Beyin ölümü 50 – 60 ‘ tır. Bu yaklaşık potansiyel beyin ölümü sayısını verir. Bu hastaların; % 6 – 32 ‘ si Tıbbi kontrendikasyon % 7 - 9 ‘ u Donör bakımındaki problemler % 10 – 60’ı Ailenin reddi % 5 – 10 ‘ u Kanuni ve lojistik problemler nedeniyle Donör olamamaktadır. Bu rakamlara göre potansiyel donörlerin ortalama % 1-5’ i Donör olabilmektedir. Ancak iyi bir organizasyon ve iyi eğitimli organ nakli koordinatörleri ile bu sayıyı arttırmak mümkündür.

ORGAN BAĞIŞI NASIL ARTIRILIR? Beyin Ölümü Tanılarının Artırılması -İnanma ve isteme -Yapılanma ve Eğitim Bağışların Artırılması -Eğitim(sağlık çalışanları okul,medya,din görevlileri…) -Önceden vasiyet edilmesi -Bağış fırsatı verilmesi(yoğun bakımda hasta ziyareti!) -Hizmet kalitesinin artırılması Koordinasyon Hizmetinin Geliştirilmesi

MALİYET 287.000 $ / 5 YIL DİYALİZ 102.000 $ / 5 YIL TRANSPLANTASYON 60.371 DİYALİZ HASTASI

DEĞERLENDİRME YAŞAM ÖMRÜ YAŞAM KALİTESİ MALİYET İŞ GÜCÜ KAYBI- KAZANCI

ORGAN BAĞIŞI YAPTINIZ MI ?

ÇOCUĞUNUZ KALP NAKLİ BEKLİYOR OLSAYDI NE İSTERDİNİZ ?

YAKININIZ KARACİĞER NAKLİ BEKLİYOR OLSAYDI NE İSTERDİNİZ ?

KENDİNİZ VE SEVDİKLERİNİZ İÇİN ORGAN BAĞIŞLAYIN…

ÜLKEMİZDE ORGAN NAKİL KOORDİNASYONUNUN TARİHÇESİ 1968- 1994 arası ??? 1994 Organ Nakli Kuruluşları Koordinasyon Derneği (ONKKD) kuruldu. ONKKD merkezler arası ilişkinin geliştirilmesi için yoğun çaba harcadı. Böbrek, karaciğer, kalp, immünoloji danışma kurulları kurarak organ temini ve dağıtımındaki esasları belirledi. 2000 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Sistemi (UKS) kuruldu.

Adaletli bir dağıtımla, En uygun hastalara, SİSTEMİN AMACI Ülke genelinde organ ve doku nakli hizmetleri alanında çalışan kurum ve kuruluşlar arasında gerekli koordinasyonu sağlamak, Bağışlanan organ ve dokuların bilimsel kurallara ve tıbbi etik anlayışa uygun olarak, Adaletli bir dağıtımla, En uygun hastalara, En kısa süre içerisinde naklini sağlmaktır.

Ulusal, Bölgesel Hastane Üç aşamalı organ nakil koordinasyon ağı vardı. Ulusal, Bölgesel Hastane Her beyin ölümü tanısı konabilecek hastanede bir organ nakil koordinatörünün bulunması ZORUNLUDUR.

TÜRKİYE’DE ACİL ORGAN DAĞITIMI (KALP, KARACİGER ve BÖBREK) T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI TEDAVİ HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (ORGAN VE DOKU NAKLİ HİZMETLERİ DAİRE BAŞKANLIĞI) UKM ULUSAL KOORDİNASYON MERKEZİ 24 SAAT HİZMET VERİR TÜRKİYE’DE ACİL ORGAN DAĞITIMI (KALP, KARACİGER ve BÖBREK) 9 TANE BÖLGE KOOR. MERKEZİ BAĞLIDIR

Ulusal Koordinasyon Sisteminin yürütülmesi amacıyla Bakanlığımız Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı olmak üzere; Ankara’da Ulusal Organ ve Doku Nakli Koordinasyon Merkezi (UKM) ile, Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, Erzurum, İstanbul, İzmir, Samsun olmak üzere 9 ilde Organ ve Doku Nakli Bölge Koordinasyon Merkezleri (BKM) kurulmuş ve her bir BKM’ne bağlanan iller belirlenmiştir.

Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü ULUSAL ORGAN VE DOKU NAKLİ KOORDİNASYON SİSTEMİ (UKS) Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü Ulusal Koordinasyon Merkezi Bölge Koordinasyon Merkezi Bölge Koordinasyon Merkezi Bölge Koordinasyon Merkezi Bölge Koordinasyon Merkezi İller İller İller İller İller İller İller İller

ADANA BKM BAĞLI İLLER Adana Osmaniye Gaziantep Hatay Kilis Niğde Kayseri Mersin Kahramanmaraş

ULUSAL ORGAN VE DOKU NAKLİ KOORDİNASYON SİSTEMİ (UKS) Organ Nakli Koordinatörü Bölge Koordinasyon Merkezi Ulusal Koordinasyon Merkezi Doku Tipleme Laboratuvarları Organ Nakli Merkezleri Ulaşımda Görevli Kişiler/Kurumlar Organ Nakli İçin Bekleyen Hasta Organlarını Bağışlayan Kişi Yoğun Bakım Çalışanları Beyin Ölümü Kurulu Organları bağışlanan kişi Organ nakli için bekleyen hasta

Hangi organın hangi merkezde takılacağı Hangi ekiplerin nereden ve nasıl donör kaynağı hastanesine ulaşacağı Organ çıkarım zamanının ayarlanması Organ çıkarılacak merkezdeki personel ve ekipman ayarlanması Çıkarılan organların hangi araç ile ve ne zaman transplantasyon merkezine ulaştırılacağı UKM,BKM ve Nakil merkezi,Donör kaynağı hastanesindeki koordinatörler ile işbirliği ile planlanır.

ULUSAL ORGAN VE DOKU NAKLİ KOORDİNASYON SİSTEMİ (UKS) Donör Kaynağı Merkezi (Organ nakli koordinatörü) Bölge Koordinasyon Merkezi (BKM) Ulusal Koordinasyon Merkezi (UKM) Organ Nakli Merkezi Organ nakli bekleyen hasta

ULUSAL ORGAN BEKLEME LİSTESİ 29 Mayıs 2008 yılında uygulamaya konulan Organ bekleme listesi ile kadavradan organ bekleyen hastalar tek bir havuzda toplanmıştır.

ULUSAL BÖBREK NAKLİ BEKLEME LİSTESİ Böbrek Nakli Merkezi program ile Hasta bilgilerini girer UKM program ile Donör bilgilerini girer

ULUSAL BÖBREK NAKLİ BEKLEME LİSTESİ Donör Bilgileri Böbrek Bekleyen Hasta Bilgileri Eşleştirme

Şubat 2010 yılında nakli yapılabilen diğer organlar sisteme entegre edilerek tüm organların bu sistem üzerinden dağıtımı sağlanmıştır.Tüm canlı vericili nakillerin de sistem kaydı zorunlu hale getirilmiştir.

BEKLEME LİSTESİNE KAYIT Organ Nakil Merkezleri nakil bekleyen hastalarını Ulusal Bekleme Listesine kaydetmekle yükümlüdür Her hasta bir merkeze kaydolabilir. Hastaların ikametlerine yakın merkezlere kaydolmaları önerilir.

WEB SAYFASI GİRİŞ EKRANI https://organ.saglik.gov.tr

ORGAN ALICILARI NASIL TESPİT EDİLİR? Organ Alacak Hastalar (Acil Bekleme Listesinde değiller ise )Ulusal Bekleme Listesinden seçilir -Öncelikle kan grubu uyumuna, -Daha sonra da doku grubu uyumuna göre belirlenir.Ayrıca -Hastanın tıbbi aciliyet durumu -Organın ilgili nakil merkezine ulaşımı -Hastanın nakil merkezine ulaşımı -Nakil ekibinin o anki koşulları da etkendir. -Cinsiyet,ırk, din, zengin-fakir ayırımı yapılmaz. GFHDHFH 60

1 ŞUBAT 2012 YÖNETMELİK Aile puan sistemi:Beyin ölümü tanısı almış ve Ulusal Koordinasyon Sistemine organ bağışında bulunmuş kişinin bekleme listesindeki eşi ile ikinci dereceye kadar olan (ikinci derece dahil) kan hısımlarına verilen ek puanıdır.

1 ŞUBAT 2012 YÖNETMELİK Tercihli bağış: Beyin ölümü tanısı konulmuş vericinin, Ulusal Koordinasyon Sistemine en az bir organının bağışlanması halinde, ölenin bekleme listesinde kayıtlı olan eşi ile dördüncü dereceye kadar olan (dördüncü derece dahil) kan ve kayın hısmına bir başka organı için yaptığı bağış türüdür.

YILLARA GÖRE TOPLAM BEYİN ÖLÜMÜ BİLDİRİMLERİ 16.12.2015 Yıllar Beyin Ölümü Aile İzni Olmayan Kullanılan 2012 1478 1133 345 2013 1709 1330 379 2014 1816 1409 407 2015 1857 1414 443

BEKLEME LİSTESİNDE 16.12.2015 Böbrek 22.338 Karaciğer 2.273 Kalp 636 Pankreas 267 Akciğer 49 Kalp kapağı 3 İnce barsak 5 Kornea 2.548 3 ekimden beri 71 kişi listeye eklenmiş (böbrek). Her yıl binlerce insan böbrek, kalp, karaciğer beklerken ölüyor. Bu kanser gibi bir hastalık değil yani tıbbın bildiği her şeyi yapıp da kaybettiğimiz hastalar değil bunlar. Tıbbın bildiği bazı şeyleri yapmadığımız-yapamadığımız hastalar, organ bağışı olmadığı için organ nakli yapıp da hayatını kurtaramadığınız hastalar. Dolayısıyla bu binlerce kişinin hayatını kurtarmak bizim elimizde.

''Vereceğiniz son hediye bir hayat olabilir '' 65