DEMİRLER

Tanım Demir (anchor) bir gemiyi derinliği uygun bir yerde tutmak için deniz dibine bırakılan dövme demirden yapılmış ters (T) biçiminde donanım parçalarıdır. Demirler, zincir (cable) ile gemiye bağlı olarak ve bosaları açık olduğunda, istenildiğinde fundo edilecek durumda tutulur.

Demirin Kısımları Anele: Demirin gemi ile ilişkisini sağlayan ve demirin en üstteki parçasıdır. Beden: Demirin temelini oluşturan parçaya denir. Askı Mapası: Demirin ağırlık merkezine konan ve demirin taşındığı kuvvetli kısımdır. Kollar: Demire tutma özelliğini sağlayan ve denizin dibine saplanan kısımdır. Tırnak: Kolların son kısmındaki geniş yüzeyli sivri kısımdır. Gaga: Tırnakların sivri olan uç kısmıdır. Demirin dibe saplanmasını sağlar. Meme: İki kolun bedene bağlandığı kısımdır.

Demir çeşitleri Göz demiri; çiposuz pratik ve iyi tutan demirdir. Yedek göz demiri; Göz demirinin herhangi bir nedenden alınamaması durumunda kullanılmak üzere gemi güvertesinde bulunan demirdir. Tonoz demiri; Gemiyi rüzgâr durumuna göre hareket etmeden istenen pozisyonda tutmak veya bazı zor durumlarda gemiyi yavaşlatmak ve/veya kontrol altına almak amaçlı kullanılan demirdir. Tonoz demiri geminin kıç tarafında bulunur.

Tonoz demiri ve bağlamak için zincir kilidi ve fırdöndü uygulaması

Danfor Tipi Demir Bu tip demirler gemilerde göz ve tonoz demiri olarak kullanılır, ufak tipli olanları bot demiri olarak kullanılır. Bunlar hafif olmasına rağmen diğer demirlere göre çok daha yüksek tutma özelliğine sahiptir.( 5 katı ) Çamurlu diplerde tutma gücü yüksektir

DANFOR

Pulluk Tipi Demir Daha küçük teknelerde kullanılan ve atılıp tutulması kolay olan demirdir. İngiliz yapısı olup çamurlu dipte tutma yeteneği fazladır.

Şemsiye Demiri Daha çok şamandıra atmak veya dubaları yerinde tutmak için kullanılan bir demir çeşididir. Uzun süre dipte kalır. Çamurlu diplerde tutma gücü çok yüksektir

Marten Demiri: Bu tür demirin diğer adı da gemi demiridir. Admiraltı demirinden farklı olarak demirin kolları beden ile 45 derecelik bir açı yapacak şekilde hareketli olması ve çıposunun kollar ile aynı düzlemde bulunmasıdır. Tutma yeteneği admiraltı demir türü ile hemen hemen aynı olduğu gibi yine istif zorluğu nedeniyle kullanımı sınırlıdır. bu demir tipini çıposuz olan türü ise Simüz Demiri olarak adlandırılmaktadır ve kullanımı daha kolay bir demir türüdür.

Yapısı bakımından Demir çeşitleri Demirler temelde beden, kol ve tırnak olmak üzere üç ana yapıdan oluşmaktadır. Yapısı bakımından demirler çipolu ve çiposuz olmak üzere iki kısma ayrılır. Gemilerde kullanışlılığı bakımından en çok çiposuz göz demiridir. Çipolu demir; Demir tırnaklarının deniz dibine tutmasını kolaylaştırmak için demir tırnakları ile farklı eksene kumanda etmek için beden kısmına uzun çubuk takılmış demirdir.

Çiposuz demir; Demirin denizden alındıktan sonra gemide neta bir durumda kalması için demir loçasına bedenin geçebilmesi amacıyla yapılmış demirdir. Kısaca çiposuz demirin istiflenmesi kolaydır. Bu yüzden loçaya rahat oturması fundo da kolaylık sağlaması nedeniyle ( tutma özelliği az da olsa ) büyük gemiler tarafından benimsenmiştir. Kendi arasında çok değişik türleri vardır. Sakıncalı tarafı taramaya başlayınca tutma yeteneğini kaybeder

DEMİR IRGATI Irgatlar demir ırgatı ve halat ırgatı olmak üzere sınıflandırılabilir. Halat ırgatı halatları gemiye almak ve gemiyi yanaştırmak için kullanılır. Demir ırgatı ise hem demir hem de halat ırgatı şeklinde kullanılabilir. Demir fenerliğini ve halat fenerliğini ayrı ayrı kumanda edebildiği gibi tek tek de kumanda edebilir. Demir ırgatları demiri almak (vira) ya da demiri atmak(funda) amacıyla kullanılan hidrolik, elektrikli donanımdır. Daha önceleri buharlı makinelerle çalışan ırgatlarda kullanılmaktaydı.

Irgatın Kısımları Kaveleta: Zincir vira edilirken zincirin sarıldığı zincir baklalarını tutacak şekilde yapılmış bir nevi tamburdur.

Kastanyola:Demir ırgatının en önemli parçası olan Kastanyola, demirin akmasını durdurmak için kullanılan fren tertibatını sıkmak için kullanılan viralı frendir.

Domuz tırnağı: Zincirin zincirliğe rahat akması ve demir tamburundan ayrılması için ırgatın bedenine bağlı ucu sivri demir parçasıdır. Fenerlik: Irgatın tan taraflarında dönen makara sistemidir. Diğer adı tamburatadır.

Demirin Pozisyonu

DEMİR İŞLEMLERİNDE KULANILAN TERİMLER Fundo :  atılmaya hazırlanmış, yalnız kastanyola ile bağlantısı bulunan demirin bu bağlantıyı keserek akıtmak için verilen emirdir. Vira : (heave up the anchor) : ırgatı veya vinci işleterek demiri denizin dibinden güverteye (veya loçaya) almak için verilen emirdir. Kaloma : (scope of cable) demir üzerinde bulunan bir geminin denizde bulunan zincir uzunluğuna denir. Kaloma etmek : (let loose)gerektiğinde kaloma uzunluğunu arttırmak için zincir gominayı koy vermektir. Akova : (awash) : göz demirinin ırgat üzerinde asılı olarak durduğu ve fundoya hazır olduğu durumdur. Demir memesi bu durumda su ile beraber bulunur. Salpa : (break aground) : demirin deniz dibinden kurtulup doğrulması ve ağırlığının zincir üzerine binmesi durumudur. Demirin bu durumu almasına koptu denir. Apiko : (anchor apeak) : demir alınmakta iken zincirin ancak deniz derinliğine eşit kaldığı durumdur. Bu durumda demir deniz dibinde yatık durumda bulunur. Abosa : (avast) : vira edilmekte olan bir demir zincirini durdurmak istendiği anda veya zincire bosa vurmak istendiği zaman virayı durdurmak emridir. Dur ve geçici olarak tut demektir. Suga : (tight the anchor) : demir zinciri vira edilirken bunu durdurmak için ırgat kastanyolasını sıkma emridir. Bu emir üzerinde kastanyolasını sıkılır ve zincirin vira edilmesi durdurulur. Aynı şekilde demir zincirine kaloma verilirken bunu durdurmak için verilen emirdi.

DEMİR KUMANDALARI VİRA : Fundo edilmiş bir demiri yukarı kaldırmak için ırgata veya baş üstüne verilen komuttur. FUNDO : Demirin denize bırakılması için verilen kumandadır. ALESTA FERRO : Demirin fundo edilmesinden evvel ırgatın ve demirin fundoya hazırlanması için verilen kumandadır. HAYBOCİ : demiri ırgatın gücünü kullanarak ağır ağır mayna etmektir. ABOSA : Demir vira veya kaloma edilirken ırgatın belli bir zaman için durdurulması maksadiyle verilen kumandadır. KALOMA : Zinciri deniz derinliğinden daha fazla olarak bir miktar denize koyvermektir. SALPA : Demirin deniz dibinden koptuğu andır. APİKO : Demir vira edilmekte iken suda kalan zincir uzunluğunun deniz derinliğine eşit olduğu zamandır.

DEMİRLEMEDE YAPILMASI GEREKENLER Bu hazırlık için evvela demir ırgatının fenerliği avara dişlisi aracı ile ana dişliden ayrılır. Demirin güverte altı bosaları ve güverte bosaları fora edilir, demirin ağırlığı, ırgat üzerinde kastanyola kontroluna alınır, tek bir zincir bosasında bırakılır. Eğer demirlenecek mevkideki derinlik 15 kulaç (1 kilit) tan fazla ise demirin memesi ile deniz dibi arasında azami 15 kulaç kalacak şekilde demir loçadan denize doğru hayboci edilerek SANSA BOSA edilr. Derinlik 15 kulacı aşmıyor ise demirin loçadan fundosında bir sakınca yoktur. Her durumdada sonuç olarak demir zinciri üzerinde bir güverte bosası bırakılır. Bu bosa bir maça kilidi yardımı ile zinciri tutar.

Başüstü ekibi köprüüstüünden verilecek ALESTA FERRO FUNDO SANCAK VEYA İSKELE kumandasını bekler. Bu kumanda ile beraber hazırlıklar tamamlanıp, köprüüstüne ALESTA (sancak veya iskele) diye rapor verilir. Demir yerine 1 gomina kala demir bosası başındaki porsun verilen FUNDOYA HAZIR OL komutu ile maça kilidinin pinini fora eder. Bu pini fora etmeden evvel, maça kilidi dilini çekiçle hafifçe geriye doğru vurarak pine binmekten kurtarır. Kilit pini alındıktan sonra BİSMİLLAH FUNDO kumandası beklenir.  Bu işler yapılırken, demir başı personelinden görevli olmayanlar fundo edilen demirin civarında bulunmamalıdır.

DEMİRİ VİRA ETMEK 1.Demiri denizden almak için vira işlemi yapılır. 2.Güverteye elektrik ve deniz suyu verilmesi için emir verilir. 3.Irgat çalıştırılarak fenerlik döndürülür. Eğer stimli bir ırgat ise, silindirler kızdırılır ve içindeki su boşaltılır.(bunun için bir süre dreyn valfleri açık tutulur.) 4.Irgat donanıma alınır, elektrik valfi açılır, hazır olduktan sonra bosalar for a edilir. Bundan sonra ırgat çalıştırılarak demir virasına başlanır. 5.Her kilit görüldükçe baş kasaradaki kampana ile rapor edilir. Birinci zabit demir zincirinin deniz tarafından ne tarafa komuta ettiğini kaptana bildirir. 6.Dibe gömülmüş ve çamurlanmış baklalar gelmeye başlayınca loçalardan basınçlı deniz suyu ile bu çamurlardan temizlenir ve ırgat sürati ayarlanarak ancak temizlenmiş zincirin güverteye geleceği hız ayarlanır. 7.Demir deniz dibinden koptuğu zaman derhal kaptana haber verilir.

Çifte demir atma üç maksat için kullanılır: a) Hava koşullarının ağırlaşması nedeni ile tarama tehlikesine karşı daha sağlam bir tutma yeteneği kazanmak ve demirleme binecek gücü iki demire taksim etmek sureti ile bir demir ve zincir sisteminin aşırı gerilmelere maruz bırakılmaması içindir. b) Bir limanda uzun süreli demir üzerinde yatılacak ise bu takdirde geminin salma sahasını küçültmek amacı ile çifte demir atılır. c) Bir limanda emniyetle kıçtan kara olarak yaptırabilmek için baştan çifte demir atıp kıçtan bağlamak amacıyla kullanılır. Bu durumda gemi limandaki doğal koşullara karşı her yönden emniyete alınmış olur.

Bir geminin çifte demir atması demek, iki ayrı yönde fundo ettiği demirlere bağlanması demektir. Çifte demirde yatmanın avantajı daha emliyette olmak ve daha çok neta saha elde etmektir. Zira gemi tek demirde yatarken taradığı daireden daha büyük olduğu olduğu görülür.  Dezavantajlı tarafı ise eğer akıntı ile ters yönlü bir hava çıkar ise demirin tutuş kuvveti zayıftır. Buna ilaveten eğer gemi akıntı yönünü değiştirince ters yönde salarsa zincir dolaşabilir.bu tür zincirler demir vira edilmeden açılmalıdır.