HAZIRLAYAN Göknil KONGURTAY ÖZEL KÖRFEZ MARMARA HASTANESİ ATIK YÖNETİMİ HAZIRLAYAN Göknil KONGURTAY

AMAÇ - Atıkların üretiminden bertarafına kadar; Çevreye ve insan sağlığına zarar vermeden kaynağında ayrı olarak toplanması, ünite içinde taşınması, geçici depolanması ve bertaraf edilmesidir.

GENEL İLKELER Tıbbi atıkların yönetimine ilişkin ilkeler şunlardır; a) Tıbbi atıkların çevre ve insan sağlığına zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama verilmesi yasaktır. b) Tıbbi, tehlikeli ve evsel atıkların oluşumunun ve miktarının kaynağında en aza indirilmesi esastır. c) Tıbbi atıkların, tehlikeli ve evsel atıklar ile karıştırılmaması esastır. d) Tıbbi atıkların kaynağında diğer atıklardan ayrı olarak toplanması, biriktirilmesi, taşınması ve bertarafı esastır.

ATIK TÜRLERİ Evsel Atık Tıbbi Atık Tehlikeli Atık

EVSEL ATIK 1-Genel atıklar 2-Ambalaj Atıkları Evsel atıklar iki gruba ayrılır 1-Genel atıklar 2-Ambalaj Atıkları Başta mutfak, hastane çevresi ve idari birimlerden kaynaklanan atıklar olmak üzere kontamine olmamış atıklardır. Atık yağlar evsel atığa atılmaz ve lavoboya dökülmez

AMBALAJ ATIĞI - Kontamine olmamış, tekrar kullanılabilir, geri dönüştürülebilir ve geri kazanılabilir cam ve kağıt-karton ambalajların atıklardır.

TIBBİ ATIKLAR Enfeksiyöz Patolojik Kesici-delici

ENFEKSİYÖZ ATIK - Enfeksiyon yapıcı etkenleri taşıdığı bilinen veya taşıması muhtemel başta kan ve kan ürünleri olmak üzere her türlü vücut sıvıları ile insan dokuları, organları, anatomik parçalar, otopsi materyali, plasenta, fetüs ve diğer patolojik materyali; bu tür materyal ile bulaşmış eldiven, örtü, çarşaf, bandaj, flaster, tamponlar, laboratuar kültürleridir.

PATOLOJİK ATIK - Cerrahi girişim, otopsi veya anatomi çalışması sonucu ortaya çıkan dokuları, organları, vücut parçalarını, insan fetüslerini kapsar.

KESİCİ- DELİCİ ATIK - Enjektör ve diğer tüm deri altı girişim iğneleri, lanset, bisturi, bıçak, serum seti iğnesi, cerrahi sütur iğneleri, biyopsi iğneleri, intraket, kırık cam, ampul, lam-lamel, kırılmış cam tüp gibi batma, delme, sıyrık ve yaralanmalara neden olabilecek atıklarıdır.

TEHLİKELİ ATIKLAR Genotoksik Farmasötik Kimyasal Ağır Metal içeren

GENOTOKSİT ATIK - Hücre DNA’sı üzerinde mutasyon yapıcı kanserojen, insan veya hayvanda düşüğe neden olabilen türden farmasötik ve kimyasal maddeleri, kanser tedavisinde kullanılan sitotoksik (antineoplastik) ürünleri ve radyoaktif materyali ihtiva eden atıklar ile bu tür ajanlarla tedavi gören hastaların idrar ve dışkı gibi vücut çıkartılarıdır.

FARMASÖTİK ATIK - Kullanma süresi dolmuş veya artık kullanılmayan, ambalajı bozulmuş, dökülmüş ve kontamine olmuş ilaçlar, aşılar, serumlar ve diğer farmasötik ürünlerdir.

KİMYASAL ATIK - Ünitelerde tedavi, tanı veya deneysel araştırmalar gibi tıbbi alanlarda kullanılan ve insan ve çevre sağlığı için çeşitli etkilerle zararlı olabilen kimyasal maddelerin gaz, katı veya sıvı atıklarıdır.

AĞIR METAL İÇEREN ATIKLAR - Ünitelerde tedavi, tanı veya deneysel araştırmalar gibi tıbbi alanlarda kullanılan termometre, tansiyon ölçme aleti gibi alet ve ekipmanların içinde veya bünyesinde bulunan cıva, kadmiyum, kurşun içeren atıklardır.

KİMLER RİSK ALTINDA? Doktorlar ve hemşireler Hastalar Hastane yardımcı personeli Atık toplama ve bertaraf personeli Halk

Tıbbi Atığın Halk Sağlığı Riskleri AİDS Hepatit B ve C Prionlar Radyoaktif madde etkileri Taşıyıcılar tarafından (kemirici ve sinekler) patojenlerin yayılması

ATIKLARIN ÜNİTE İÇİNDE AYRILMASI, TOPLANMASI I- Tıbbi atıklar Kesici-delici atıklar II- Evsel atıklar III- Ambalaj atıkları IV- Tehlikeli atıklar Dikkat! Tıbbi Atık

AYRIŞTIRARAK TOPLAMA EVSEL NİTELİKLİ ATIKLAR Evsel nitelikli atıklar, tıbbi, tehlikeli ve ambalaj atıklarından ayrı olarak siyah renkli plastik torbalarda toplanırlar. Ayrı toplanan evsel nitelikli atıklar, ünite içinde sadece bu iş için ayrılmış taşıma araçları ile taşınarak geçici atık deposuna veya konteynerine götürülür ve ayrı olarak geçici depolanırlar. Evsel nitelikli atıklar toplanmaları sırasında tıbbi atıklar ile karıştırılmazlar. Karıştırılmaları durumunda tıbbi atık olarak kabul edilirler. . ÖZEL KÖRFEZ MARMARA HASTANESİ 19

AYRIŞTIRARAK TOPLAMA AMBALAJ ATIKLARI Kağıt, karton, cam, plastik ve metal ambalaj atıkları, kontamine olmamaları şartıyla diğer atıklardan ayrı olarak mavi renkli plastik torbalarda toplanırlar. Serum ve ilaç şişeleri gibi cam ambalaj atıkları ise yine kontamine olmamaları şartıyla cam ambalaj kumbaralarında, kumbara olmaması halinde ise diğer ambalaj atıkları ile birlikte mavi renkli plastik torbalarda toplanırlar. Kullanılmış serum şişeleri ayrı toplanmadan önce, uçlarındaki lastik, hortum, iğne gibi hasta ile temas eden kontamine olmuş materyallerden ayrılır. ÖZEL KÖRFEZ MARMARA HASTANESİ 20

AYRIŞTIRARAK TOPLAMA Tıbbi atıkların toplanması kırmızı plastik torba/poşetlerde toplanmalı Torbaların teknik özellikleri aşağıda verilmiştir; - Yırtılma, patlamaya karşı dayanıklı ve kolay taşınabilir - Orijinal orta dansiteli polietilen hammadden yapılmış ve tabanı çift dikişli - Çift kat kalınlığı 100 mikron - Minimum taşıma kapasitesi 10 kg - Her iki yüzünde uluslararası “biyotehlike amblemi” ve “dikkat tıbbi atık” yazısının olmalı -Torbalar toplam volümünün maximum ¾ ü kadar doldurulmalı ve daha sonra sıkıca bağlanmalıdır. Gerekirse ikinci torba kullanılabilir. Bu torbalar tekrar kullanılmaz ve dönüştürülmez. Dikkat! Tıbbi Atık

AYRIŞTIRARAK TOPLAMA Kesici-delicilerin toplanması Plastik veya kartondan yapılmış özel kutularda veya konteynerlerde toplanır Kesici –delici kutuları şu özelliklere sahiptir: - Yırtılma, kırılma ve patlamaya karşı dayanıklı - Geçirgen olmayan - Karıştırılamayan veya açılmayan - Her iki yüzünde uluslararası “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT! KESİCİ ve DELİCİ TIBBİ ATIK” olmalı - Kutular veya konteynerler toplam volümün max ¾ kadar doldurulmalı ve asla sıkıştırılmamalıdır.

AYRIŞTIRARAK TOPLAMA TEHLİKELİ ATIKLAR Genotoksik atıklar, farmasötik atıklar, ağır metal içeren atıklar, kimyasal atıklar ve basınçlı kaplar diğer atıklardan ayrı olarak toplanırlar. Bu atıkların bertarafı Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre yapılır. Tehlikeli atıklar kesinlikle kanalizasyon sistemine boşaltılmaz, doğrudan havaya verilmez, düşük sıcaklıklarda yakılmaz, evsel atıklarla karıştırılmaz ve depolanarak bertaraf edilmezler. ÖZEL KÖRFEZ MARMARA HASTANESİ 23

Örnek depolama

ÜNİTE İÇİ TAŞIMA Tıbbi atık torbaları aşağıda belirtildiği şekilde özel konteynerlerde taşınmalıdır; Eğitimli personel Tekerlekli ve kapaklı Paslanmaz çelik veya plastik materyal Köşeleri yükleme ve boşaltmada hasar olmaması için keskin olmamalı Temizlenmesi ve dezenfeksiyonu kolay olmalı Turuncu renkli Uluslararası “biyotehlike amblemi” ve “dikkat tıbbi atık” yazısı olmalı

Tıbbi Atık Kıyafeti ve Yardımcı Malzemeler

Tıbbi Atık Taşıma Konteynırları ÖZEL KÖRFEZ MARMARA HASTANESİ 27

ÜNİTE İÇİ TAŞIMA Her çeşit atık farklı konteynerlerde taşınmalı Konteynerler her gün silinmeli ve dezenfekte edilmelidir

ÜNİTE İÇİ TAŞIMA Evsel atıklar geçici depolama ünitesine evsel atık konteynerleri vasıtası ile taşınmalı

GEÇİCİ DEPOLAMA 20 yatak altındaki sağlık kuruluşları konteynerler kullanmak zorundadırlar Konteynerler: Minimum 2 gün kapasiteli Keskin köşeleri olmayan Görünen yüzeyleri turuncuya boyalı Uluslararası “biyotehlike amblemi” ve “dikkat tıbbi atık” yazısı içeren Gıda stoklarına yakın olmayan Her gün veya bir kaza sonrası hemen silinebilen formda olmalıdır.

GÖREVLER, YETKİLER VE YÜKÜMLÜLÜKLER Tıbbi atık üreticileri; Her ünite atık yönetim planını hazırlar Tıbbi, evsel, tehlikeli, ambalaj atıklarını ayrıştırarak toplar Ayrı ayrı taşır Geçici depolama ünitesi oluşturur İlgili personeli eğitir Tıbbi atık bertarafının maliyetini finanse eder “KİRLETEN ÖDER”

GÖREVLER, YETKİLER VE YÜKÜMLÜLÜKLER Tıbbi atık üreticileri kurumlarının atık yönetim planını hazırlamak zorundadır Tıbbi atık yönetim planı içeriği; Atıkların ayrıştırılması Toplama ve taşıma için gerekli araç ve aletler Atıkların miktarı Toplama sıklığı Geçici depolama sistemi Toplama araçlarının temizlenmesi ve dezenfeksiyonu Kaza halinde alınması gereken önlemler Görevli personeli ve onların eğitimlerini kapsar.

GÖREVLER, YETKİLER VE YÜKÜMLÜLÜKLER * Tıbbi atıkların toplanması, taşınması ve bertarafı için gereken harcamaları atık bertarafçısı ödemektedir. * Oluşan tıbbi atık miktarı ile ilgili bilgileri düzenli olarak kayıt altına almak, yıl sonu itibari ile valiliğe göndermek, bu bilgileri en az üç yıl süre ile muhafaza etmek tıbbi atık üreticisinin görevidir.

- Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edenler hakkında 2872 sayılı Çevre Kanununun 15 ve 16 ncı maddelerinde belirtilen merciler tarafından gerekli işlemler yapılır ve aynı Kanunun 20, 21, 22 ve 24 üncü maddelerinde belirtilen cezalar verilir.

GÖREVLER, YETKİLER VE YÜKÜMLÜLÜKLER BELEDİYELER Tıbbi atık yönetim planını hazırlarlar Geçici depolama ünitelerinden tıbbi atıkları toplar ve taşır Tıbbi atık bertaraf/sterilizasyon tesislerini kurar ve yönetir Tıbbi atık bertaraf/sterilizasyon tesisleri için önlisans ve lisans alır Taşıma araçlarına taşıma lisansı sağlar İlgili personeli eğitir Toplanmış, taşınmış, bertaraf edilmiş tıbbi atıkların kayıtlarını tutar