HEMŞİRELİK FELSEFESİ VE BAKIMDAKİ DEĞİŞİMLER Yrd.Doç.Dr. Müge SEVAL

Hemşirelik, birey ya da toplumun sağlığının tehlikeye düştüğü durumlarda, bu tehlikeyi ortadan kaldırmak, iş ve kişiler arası ilişkilerde denge sağlamada görev yüklenir. Hemşire bu görevi yaparken kişiler üzerinde baskı yapan uyaranların tepkisini azaltma, hastanın fiziksel ya da psikolojik çevresinin yönetimi, uyum ve savunma mekanizmasının korunması ve desteklenmesi süreci içine girer. Hemşirelik felsefesi geliştirirken bu temel öğeler göz önünde bulundurulmalıdır.

Hemşirelik bireylere ve ailelere verilen bir hizmettir Hemşirelik bireylere ve ailelere verilen bir hizmettir. Bu nedenle toplumsal bir kurumdur. Toplumsal sorunlar ve yapılar sürekli değiştiği için hemşirenin işlev ve rolleri de değişmektedir. İşlev ve roller değişmesine karşın, hemşirelik hizmetleri toplumun temel gereksinimlerine yanıt verme ilkesini sürekli olarak korumalıdır.

Hemşirelik Felsefesi Hemşirelik felsefesi; insanın yaşadığı süreyi, mutlu ve sağlıklı geçirmesinde hayatı yaşamaya değer bulmasında insanla doğa, toplum, çevre ve insanla insan arasındaki bağlantıları ahenkli şekillere dönüştürmesinde önemli rol oynar.

Hemşirelik felsefesi ilkeleri Hemşirelik mesleği topluma hizmet götürme işlevinde diğer sağlık meslekleri ile sıkı bir iş birliğine inanır. Hemşirelik, bireyin kendine özgü özellikleri, kişiliği ve bütünlüğü içinde hak ve mahremiyetine saygı duyar. Hemşirelik, sağlıktan sapmalar olduğunda bireyin optimal sağlık bakımı almaya hakkı olduğunu savunur. Hemşirelik, bireyin sağlıklı ortamda yaşamaya hakkı olduğuna inanır. Hemşirelik kendine özgü bilgi ve olguları içeren bağımsız bir sağlık disiplinidir.

Hemşirelerin, profesyonel gelişimini sağlaması için bu ilkeler doğrultusunda hemşirelik felsefelerini oluşturmaları ve benimsemeleri gerekir.

Hemşirelikte değer, diğer insanlara yardım sağlamakla beraber, profesyonel yargıları ve teknik becerileri de kapsar. Hemşirelik uygulamaları birçok karar vermeyi gerektirir. Bu kararlar hemşireden hemşireye değişiklik gösterir. Çünkü kararlar değerlere dayanır.

Her bireyin değerleri farklı olduğu için kararları da farklı olur. Ancak hemşirelerin kişisel değerlerinin yanı sıra mesleki değerleri de vardır. Önemli olan hemşirelik uygulaması kararlarının mesleki değerlere dayandırılmalıdır. Hemşire hastanın ve sağlık ekibinin değerlerinin farkında olmalı ve hastaya zarar verecek değerlerin değiştirilmesinde etkin rol almalıdır.

Etik kavramının bütün meslek dallarında uygulamaya geçilmesi ile her mesleğin kendine özgü etik ilkeleri belirlenmiştir.

Hemşirelikte Etik İlkeler Zarar vermeme: Zarardan kaçınma,zararlı etken ve koşulları ortadan kaldırma ve önlemeyi içerir. Yarar sağlama: İyi olanın yükseltilmesidir. İnsan onuruna saygı: İnsanın yaşamına, haklarına, duygu ve düşüncelerine, başkalarına zarar vermediği sürece davranışlarına ve onuruna saygılı olmayı ifade eder. Adalet: Tedavi ve bakımda kullanılan araç gereç-donanım kaynakları, kişilerin yetki, yetenek ve yeterlilikleri hatanın bireysel gereksinimleri belirlenerek, eşitlik ilkesine uygun dağılımın sağlanmasıdır.

Dürüstlük: Etik ve manevi olarak prensip sahibi olmaktır. Doğruluk: Hasta ile ilgili yapılan uygulamalarda doğru kayıt tutulmalı. Güvenilirlik: Bireye ait bilgilerin saklanması, gerçeği söylemedir. Otonomi: Kendi kendine karar verme becerisidir. Sadakat: Bireyin kendisi dışında birine inanma, sadık kalma ve ahlaki ilkeler doğrultusunda hemşire hasta ilişkisinin yarattığı güven duygusudur.

Uluslararası Hemşirelik Konseyi (ICN) ’nin Hemşirelik Etik Kuralları Hemşirenin Temel Sorumluluğu Dört Bölümde Toplanır: Sağlığı yükseltmek Hastalığı önlemek Hastalığı iyileştirmek Acıyı dindirmek

Hemşireliğe duyulan gereksinim evrenseldir Hemşireliğe duyulan gereksinim evrenseldir. İnsan yaşamına, onuruna ve haklarına saygı hemşirelik kavramı içinde yer alır. Hemşirelik; milliyet, ırk, inanç, renk, yaş, cinsiyet, siyasi veya sosyal durum farkı gözetmez. Hemşireler, hizmetlerini kendileri ile ilgili diğer gruplarla birlikte birey, aile ve topluma yöneltirler.

Hemşireler ve İnsanlar Hemşirenin temel sorumluluğu, hemşirelik bakımına gereksinimi olana yöneliktir. Hemşire, bakım verirken bireyin değerleri, gelenekleri ve inançlarına saygı duyulan bir ortam sağlar. Hemşire, bireysel bilgileri saklar ve bu bilgileri paylaşmak gerektiğinde buna, kendisi karar verir.

Hemşirelik felsefesine göre insan; sağlam ya da hasta olan, temelde hizmet edilen, bir insan (birey) olarak ele alınır. İnsan terimi kadın, erkek, çocuk gibi her bireyi tanımlamak için kullanılır.

Hümanistik yaklaşıma göre insan; holistik yani bütüncü bir varlıktır Hümanistik yaklaşıma göre insan; holistik yani bütüncü bir varlıktır. Holistik düşünceye göre insan, biyo-fizyolojik, psikolojik, sosyal, kültürel yönleriyle bir bütündür ve her bireyin diğerinden ayrı bir niteliği vardır.

Hemşireler ve Uygulama Hemşire, hemşirelik uygulamalarının bireysel sorumluluğunu taşır ve öğrenimine devamla yeteneğini geliştirir. Hemşire, hasta bakım standardını, içinde bulunduğu özel durumlarda bile olabildiğince yüksek düzeyde tutmaya çalışır. Hemşire, sorumlulukları üslenme ve vermede bireysel yetisine göre karar verir. Hemşire, profesyonel kapasitede etkinlik gösterirken, her zaman mesleğin saygınlığını yansıtan bireysel davranış standartlarını korumalıdır.

Hemşireler ve Toplum Hemşire, toplumun sağlık ve sosyal gereksinimlerini karşılamak için girişilen etkinliklerin sorumluluğunu diğer vatandaşlarla paylaşır.

Hemşireler ve İşbirliği Yaptığı Bireyler Hemşire, hemşirelik etkinliklerinde ve diğer alanlarda kendinden başka görevlilerle ortaklaşa yardım için ilişki halindedir. Hemşire, diğer bir görevlinin bakımı sırasında, hasta bireyin yaşamının tehlikeye girdiği durumlarda uygun önlemleri alır.

Hemşireler ve Meslek Hemşire, hemşirelik uygulamasının ve hemşirelik eğitiminin istenilen standartlara ulaşmasının belirlenmesi ve yerine getirilmesinde önemli rol oynar. Hemşire, mesleksel bilgi özünün geliştirilmesinde etkin rol oynar. Hemşire, mensubu olduğu mesleksel örgütü aracılığı ile hemşireliğin sosyal ve ekonomik çalışma koşullarının dengeli bir şekilde yürütülmesi çabalarına katılır.  

KAYNAKLAR Ocakçı A.F, Alpar Ş.E. Hemşirelikte kavram, Kuram ve Model Örnekleri.İstanbul Tıp Kitabevi, 1. baskı,2013, İstanbul. Pektekin Ç. Hemşirelik Felsefesi Kuramlar- Bakım Modelleri ve Politik Yaklaşımlar. İstanbul Tıp Kitabevi, 1. baskı, 2013, İstanbul Velioğlu P. Hemşirelikte Kavram ve Kuramlar. Alaş Ofset, 1999, İstanbul. Birol L. Hemşirelik Süreci: Hemşirelik Bakımında Sistematik Yaklaşım. 3.Baskı Etki Matbaacılık,2004, İzmir. Öztürk C, Okumuş H, Yenal K. Bakımın Planlanması Hemşire ve Öğrenciler İçin Rehber, Palme Yayıncılık, 2014, Ankara.