HAZIRLAYAN: TANER BULUT FEN BİLİMLERİ ÖĞRETMENİ

Destek ve hareket sistemi İskelet sistemi KıkırdakKemikEklem Kas sistemi

İskelet sistemi İskelet Sisteminin Görevleri: 1. Vücudumuza şekil verir. 2. Vücudumuzu dik tutar. 3. Beyin, omurilik, kalp gibi yaşamsal önem taşıyan organlarımızı korur 4. Kaslar ve eklemlerle beraber hareketimizi sağlar.

5. Kan hücrelerini üretir. 6. Kalsiyum, fosfor, magnezyum gibi mineralleri depolar. 7. Kaslarımız ve iç organlarımız için tutunma yüzeyi sağlar

İnsan iskeleti Baş iskeleti Kafatası,yüz ve çene kemikleri Gövde iskeleti omurga, kaburgalar, göğüs kemiği, omuz kemerleri ve kalça kemerlerinden oluşur. Üyeler kol ve bacak kemiklerimizden oluşur.

Baş iskeleti

Gövde iskeleti

Üyeler iskeleti

Kıkırdak doku Kıkırdak hücrelerinin bir araya gelmesiyle oluşan kıkırdak doku, kemik doku kadar sert olmamasına rağmen dayanıklı, esnek ve damarsızdır. Kemiklerin uç kısımlarında ve eklem kısımlarında bulunur.

Hareket sırasında kemiklerin aşınmasını önler. Uzun kemiklerde kemiğin boyca uzamasını sağlar.

NOT Burnumuzun ucu, kulak kepçemiz, soluk borumuz ve kemiklerimizin eklem başları kıkırdak yapıdadır. Bu yapılarımız kemiğe göre daha yumuşak ve esnektir.

Kemikler

Kemik Zarı Kemiğin en dış kısmında yer alır.Bütün kemikler bu zarla örtülüdür. Kemik zarı kemiğin enine büyümesini,beslenmesini ve kırılan kemiğin onarılmasını sağlar.

Sert Kemik Doku Kemiğin güçlü ve sağlam olan kısmıdır. Uzun kemiklerin gövdesinde,kısa ve yassı kemiklerin dış kısmında bulunur. Kemik zarının hemen alt kısmında yer alır. İçerisinde sarı kemik iliği bulunur.

Süngerimsi Kemik Doku Uzun kemiklerin baş kısmında,kısa ve yassı kemiklerin iç kısmında bulunur. Bu dokuda düzensiz boşluklar bulunur ve bu sebeple gözenekli bir yapıya sahiptir. Süngerimsi kemiğin gözenekleri arasında kırmızı kemik iliği bulunur.

Kırmızı Kemik İliği Süngerimsi kemik dokudaki gözenekleri doldurur. Görevi kan hücrelerini üretmektir

Sarı Kemik İliği Sadece uzun kemiklerde,sert kemik dokusunda bulunur. Görevi yağ depolamak Akyuvar üretmektir. Kırmızı kemik iliğinin yetersiz kaldığı hallerde kan hücresi de üretebilir.

Kemik Çeşitleri Uzun kemiklerKısa kemiklerYassı kemikler Düzensiz şekilli kemikler

a. Uzun kemikler Uzunluğu, genişliği ve kalınlığından daha fazla olan kemiklerdir. Kol ve bacak kemikleri uzun kemiklere örnektir. Uzun kemiklerin dışı kemik zarı ile sarılıdır. Uzun kemiğin baş kısımları, sert kemik doku ve altındaki süngerimsi kemik dokudan oluşur. Kemik gövdesi ise sadece sert kemik dokudan oluşur. Uzun kemiğin baş kısmı ile gövdesi arasında kemiğin boyca uzamasını sağlayan kıkırdak plak bulunur. Sarı kemik iliği sadece uzun kemikte bulunur.

b. Kısa kemikler kemiklerin uzunluk, genişlik ve kalınlıkları hemen hemen birbirine yakındır. El ve ayaklardaki bilek kemikleri kısa kemiklere örnektir. Kısa kemiklerin dışını saran kemik zarının hemen altında sert kemik, orta kısmında ise süngerimsi kemik vardır. Yapılarında sarı kemik iliği yoktur.

c. Yassı kemikler Yassı kemiklerin uzunluğu ve genişliği, kalınlığından fazladır. Kafatası,kürek, kaburga ve leğen kemikleri yassı kemiklere örnektir. Yassı kemiklerin dışını saran kemik zarının hemen altında sert kemik,orta kısmında ise süngerimsi kemik vardır. Yapılarında sarı kemik iliği yoktur.

d. Düzensiz şekilli kemikler Belirli bir şekli olmayan kemiklerdir. Yapısı kısa ve yassı kemiklere benzer. Omurlar ve bazı yüz kemikleri düzensiz şekilli kemiklere örnektir.

EKLEMLER Kemiklerin birbirine bağlanmasını sağlayan yapılara eklem denir.

Eklemler Oynamaz eklem Yarı oynar eklem Oynar eklem

a. Oynamaz eklemler Hareketsiz eklemlerimizdir. Kafa kemikleri, yüz kemikleri (alt çene kemiği hariç), kuyruk sokumu bölgesindeki eklemler oynamaz eklemlere örnektir. Kemikler birbirine çok sıkı bağlanmıştır. Bu yüzden aralarında eklem sıvısı yoktur.

b. Yarı oynar eklemler Hareketleri kısıtlıdır. Omurga, alt çene ve göğüs kemikleri yarı oynar eklemlere örnektir. Eklemi oluşturan kemiklerin arasında kıkırdak bulunur. Eklem sıvısı yer alır.

c. Oynar eklemler Hareketli eklemlerimizdir. Kol ve bacaklarımızdaki eklemler oynar eklemlere örnektir. Kemiklerin eklemi oluşturan kısımları eklem kıkırdağı ile örtülüdür. İki kemik arasında bulunan bu eklemler arasında hareketimizi kolaylaştıran ve kayganlık sağlayarak aşınmayı önleyen kaygan bir sıvı bulunur. Bu sıvıya eklem sıvısı denir.

Kaslarımız ve kas çeşitleri İskeletimizin hareket etmesini sağlayan yapılara kas denir. Kaslar Düz kaslar Çizgili kaslar Kalp kası

1. Düz kaslar İsteğimiz dışında çalışır. Dolaşım sistemi, sindirim sistemi, boşaltım sistemi, solunum sistemi ve üreme sistemi gibi isteğimiz dışında çalışan Hareketleri yavaş ve uzun sürelidir ve yorulmazlar. Hücreleri mekik şeklindedir. Tek çekirdeklidirler.

2. Çizgili kaslar İsteğimizle çalışır. İskeletimizi oluşturan kasların yapısında bulunur. Hareketleri hızlı ancak kısa sürelidir. Çabuk yorulurlar. Çok çekirdeklidirler. Kol, bacak, parmak ve yüzümüzün yapısında yer alan kas grubudur. Hücreleri kırmızı renklidir.

3.Kalp kası İsteğimiz dışında çalışır ve sadece kalbimizde bulunur. Yapısı çizgili kaslara, çalışması düz kaslara benzer. Tıpkı düz kaslar gibi yorulmazlar. Çalışması düzenli ve hızlıdır.

Destek ve hareket sisteminin sağlığı 1. Kemiklerimizin gelişmesi için kalsiyum ve fosfor mineralleri ile D vitamini gereklidir. Süt, kalsiyum ve fosfor kaynağıdır. D vitamini ise kemik dokusunda kalsiyumun birikmesini sağlar. Kalsiyumun bağırsaklardan emilebilmesi için D vitamini gereklidir. Balık, süt, yumurta D vitamini bakımından zengindir. Güneş, vücudumuzda D vitamininin sentezlenmesini sağlar. Bu nedenle her gün güneş ışığı almalıyız.

Vücut duruşumuzu kontrol etmeliyiz. Sandalyede, sırada, kanepede otururken dik oturmalıyız. Yerden herhangi bir şey alırken dizlerimizi bükerek eğilmeliyiz. Ağırlığımızı belimize vermemeliyiz.

Ağır yük taşımamalıyız. Okul çantalarımızı günlük ders programımızı dikkate alarak hazırlamalıyız. Düzenli olarak egzersiz yapmalıyız. Böylece hem kaslarımız gelişir hem de eklemlerimiz esnekliğini kaybetmez. Kaza ya da darbe sonucu kemiklerimiz zarar gördüğünde en yakın sağlık kuruluşuna gitmeliyiz.

Bilgi dağarcığım D vitamini eksikliğinde, çocuklarda “raşitizm”, büyüklerde “osteomalazi” adı verilen kemik hastalıkları görülür. Vücudumuzdaki en güçlü kas, çene kasıdır. Ortopedi uzmanı, kas ve iskelet sistemi hastalıklarının incelenmesi, tanısının konulması ve tedavi edilmesiyle uğraşan tıp doktorudur.