İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 1 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Merhaba

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 2 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 3 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Kavramlar Tarihsel gelişim süreçleri Türkiye’de ve dünyada İSG Önleme kültürü

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 4 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Kavramlar

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 5 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman İnsan nedir?  Biyolojik ve sosyal bir varlıktır Sağlık nedir?  Bedensel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir İş Sağlığı nedir?  Bütün mesleklerde çalışanları bedensel, ruhsal ve sosyal yönden korumak ve daha iyi hale getirmektir İş Sağlığı ve güvenliği nedir?  Çalışanların sağlığını korumak ve geliştirmek, çalışma ortamını daha güvenli hale getirmek ve sürdürmek

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 6 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman İş sağlığı ve güvenliği (İSG);  İş kazalarını ve meslek hastalıklarını önlemek için çalışan bir bilim dalıdır

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 7 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman TIP HUKUK MÜHENDİSLİK İSG

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 8 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman  Eskiden Olay olduktan sonra müdahale (reaktif yaklaşım)

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 9 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman  Şimdi; Olabilecekleri önceden belirleme ve önlem alma (proaktif yaklaşım)

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 10 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman İşyeri nedir?  Mal veya hizmet üretilen yer işyeridir, bir organizasyondur  Maddi olan ve olmayan unsurları içerir  Çalışan ile birlikte örgütlenmek,  D inlenme yerleri  Çocuk emzirme yerleri  Yemek yeme yerleri  Uyku yerleri  Yıkanma yerleri  Muayene ve bakım yerleri  Beden ve mesleki eğitim yerleri  Avlu gibi diğer eklentiler ve araçları

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 11 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman İSG Amaçları;  Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak  Çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlamak ve geliştirmek  Üretimde güvenliği ve devamlılığı sağlamak  Kaliteyi ve Verimliliği artırmaktır İSG’NİN ÖNCELİKLİ HEDEFİ;  Çalışanları İş Kazası ve Meslek Hastalığından korumaktır !

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 12 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman  Bilimsellik  Yasalara uygunluk  Standartlara uygunluk Önceliğimiz ne olmalıdır?

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 13 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Birey, toplum, çevre ve endüstri ilişkisi Karşılıklı olarak birbirlerini etkilerler Bireyler toplumu oluşturur Toplum çevrede yaşar Bireyler çalışır Çevrede işyerleri vardır

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 14 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Çalıştıran (=İşveren) Çalışan (=İşgören) Çalışma (=İş) Çalışma yeri (=İşyeri) Üretimin bileşenleri birbirlerini doğrudan etkiler İşçi ve işverenin beklentileri farklıdır! Üretimin bileşenleri 4Ç=4İ

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 15 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 16 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Çalışma ortamında bunlar var!  Toz - Duman  Gürültü  Titreşim  Sıcak – Soğuk  Çeşitli kimyasal maddeler  Çeşitli ışınlar  Makine - Donanımlar ../.. Diğerleri Bunlara kısaca tehlikeler ve riskler diyoruz Bu tehlike ve riskler; Sağlığımızı ve güvenliğimizi olumsuz etkiler!

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 17 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Değişik işler yaparız  Taşıma  Yükleme  Kaldırma  İstifleme  Boşaltma  Ambalajlama  Sökme - Takma  Montaj  Ölçme – Tartma  Analizler  Karıştırma  Sentezleme  Birleştirme  Kesme  Taşlama  Kaynak  Yakma  Ergitme  Şekillendirme  Presleme  Harç karma  Parlatma  Pişirme  Ayarlama

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 18 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Çalışanı etkiler ÇALIŞMA ORTAMI Özel sağlık durumları  Yönetimsel etkenler  Psikososyal riskler  Hatalı durumlar  Tehlikeli durumlar  Bilinmeyen iş riskleri  Ortam koşulları Hatalı davranış İş Kazası Meslek hastalığı ZARAR  Çalışan  Diğerleri  İşyeri  Ülke Ani kontrol kaybı Hastalık

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 19 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman İş yaparken kazalar olur  Kesildi  Yabancı cisim battı  Ezildi – Burkuldu  Düştü – İncindi  Kırıldı – Çıktı  Yandı – Patladı  Elektrik çarptı  Zehirlendi  Forklift çarptı  Gözü çıktı – Kolu koptu  ÖLDÜ Bunlar da meslek hastalığı olabilir  Ciltte kaşıntılar ve ekzema,  Gözlerde kaşıntı ve kızarıklık,  Burun ve koku almada rahatsızlıklar,  Solunum yolları tahrişleri,  Öksürük,  Hırıltılı solunum,  Nefes darlığı  Bronşit,  Mide bulantısı,  İştahsızlık,  Kusma,  Adale krampları.

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 20 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Ortam Riskleri İş Riskleri Malzeme ve Donanım Riskleri Çalışma Koşulları Ürün Riskleri İNSAN FAKTÖRÜ Tehlikeler  İş Kazaları  Meslek Hastalıkları

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 21 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman İş kazası Meslek hastalığı ? Biz ne kadar değişirsek dünya da o oranda değişir!

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 22 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman ÇALIŞANLAR Bir iş kazası/Meslek Hastalığı sonucunda herkes zarar görür  YARALANIR  ÖLÜR  SAKAT KALIR  İşsiz kalırlar

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 23 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman İŞYERİ Bir iş kazası/Meslek Hastalığı sonucunda herkes zarar görür  Üretim araçlarında hasar  Üretimin durması  Kısmen  Tamamen  Finansal yapısı bozulur  Müşteri yitirir  Toplumdaki imajı bozulur  Vicdani  YASAL SORUNLAR  Ceza davaları  Tazminatlar

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 24 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman ÜLKE Bir iş kazası/Meslek Hastalığı sonucunda herkes zarar görür  SOSYAL  ÇEVRESEL  EKONOMİK

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 25 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Ülke İşveren Çalışan Ülke GSMH’ nın %4’ü iş kazası ve meslek hastalıkları nedeniyle kaybolmaktadır. (En son 2005 yılı raporu 1,2 Trilyon $) İşyerlerinin karının %5 – 15’i kayboluyor. 300 milyondan fazla iş kazası oluyor 200 milyondan fazla işçi yaralanmakta Her gün ortalama işçi ölüyor Her yıl çocuk işçi ölüyor Her yıl 160 milyon meslek hastalığı İş Kazası Meslek Hastalığı

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 26 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Üzüntü verici sonuçlar; Her yıl dünya genelinde iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucunda 2 milyondan fazla çalışan yaşamını yitirmektedir  kişi 2013 yılında öldü (ILO)  kişi sağlıkla ilgili sorunlardan dolayı öldü  kişi mesleki kanserden dolayı öldü (IOSH)

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 27 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman  Yılda Meslek Hastalığı  1,4 dakikada 1 İş Kazası oluyor  Günde 5 kişi ölüyor  2005 yılında 21 Milyar TL kayıp  2008 yılında 38 Milyar TL kayıp  2011 Yılında 50Milyar TL kayıp  2013 Yılında 80 Milyar TL. İş Kazası Meslek Hastalığı Ülkemiz açısından ele alırsak;

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 28 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman YILLARİŞ KAZASIÖLÜMLER Ort: KazaOrt: 1300 ölüm

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 29 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Çalışan Sayısıİş kazası Oran % <5 Toplam100 İş kazalarının işyerinde çalışan sigortalılara göre dağılımı Kaynak: SGK

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 30 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Kaynak:

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 31 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Kaynak:

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 32 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 33 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 34 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman İş Kazası Meslek Hastalığı DünyadaTürkiye’de %55 %45 %99..

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 35 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 36 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman İSG Göstergeleri İşyeri Yönetimi İSG Konusunu benimseyip, sahiplendiğini aşağıdaki yollarla ortaya koyabilir.  Yeterli kaynak ayırması İSG Programının istendiği gibi uygulanabilmesi için gerekli mali ve beşeri kaynakları tahsis etme,  İSG için örgütsel yapı kurulması Yöneticileri ve çalışanları İSG alanındaki görevlerinde desteklemek için  Bir yönetim temsilcisi atanması İSG Yönetiminin istendiği gibi işlemesini sağlamak üzere

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 37 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman İSG Kültürü işyerinde yerleşmiş ise; İş kazaları Meslek hastalıkları ve işle ilgili hastalıklar İşten memnuniyet/mesleki tatmin Yaşam kalitesi

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 38 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Tarihsel gelişim süreçleri

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 39 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman İŞ SAĞLIĞININ GELİŞME SÜRECİ  İlk çağlar  Taş ocakları, madenler  Bernardino Ramazzini  Endüstri devrimi ve izleyen yıllar  Günümüz

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 40 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Çok eski tarihlere kadar uzanır. M.Ö. 2000’lerde Babil dönemi Hammurabi Kanunlarından;  Eğer bir müteahhidin sağlam yapmadığı bir binanın çökmesi sonucunda bina sahibi hayatını kaybederse, müteahhit ölüm cezasına çarptırılır  Eğer bina sahibinin oğlu hayatını kaybetmişse, müteahhidin oğlu ölüm cezasına çarptırılır  Eğer bina sahibinin kölesi hayatını kaybetmişse, müteahhit aynı değerde bir köleyi bina sahibine verir  Eğer müteahhidin sağlam yaptığı bir binanın çökmesi sonucunda bina sahibinin malları hasar görmüşse, müteahhit binayı yeniden yapacağı gibi, bina sahibinin tüm zarar ve ziyanını da karşılayacaktır  Bir binanın inşaat kurallarına uyulmadan yapılan bir duvarı yıkılırsa, müteahhit tüm masrafları kendisine ait olmak üzere o duvarı sağlamlaştırmak zorundadır

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 41 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Eski Mısırlılar (M.Ö. 1500) döneminde; Piramitlerin inşaatı için yeterli iş gücünün sağlanması için, tıbbi servisler kurulmuştur.

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 42 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman  Hipokrat (MÖ ) Kurşun zehirlenmesi.  Platon (Eflatun) (MÖ ) Zanaatkarların çalışma koşullarından kaynaklanan sorunları.  Aristo (MÖ ) Gladyatör diyeti.  Galen (MS. II. Yüzyıl) Hastalıklarda çevre faktörü (Miasma Teorisi).

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 43 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Paracelsus ( ) İlk İş hekimliği kitabı sayılan "De Morbis Metallicis"i yazmıştır Toksikolojinin babasıdır “Bütün maddeler zehirdir. Zehir olmayan hiçbir madde yoktur. Uygun doz, zehir ve ilaç arasındaki farkı yaratır.”

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 44 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Georgius Agricola (1494 – 1555) Dünyada billinen ilk mineroloji bilgini.. "De Re Metallica" isimli eserini 1530 yılında yayınlamıştır. (İlk jeoloji, madencilik, metalurji kitabı)

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 45 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Bernardino Ramazzini ( )  De Morbis Artificum Diatriba  İşyeri hekimi.  İş – hastalık ilişkisi  “Hastalara mesleğini sorunuz”  Ayrıntılı çalışma öyküsü İş sağlığının kurucusu – “babası”

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 46 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Endüstri devrimi  Buhar (1761)  Fabrika oluşumu  Tarım – fabrikada çalışma  Göç, ailelerin parçalanması – fuhuş  Sağlıksız koşullarda barınma, yeterli beslenememe  Uzun süre çalışma, aşırı yorgunluk  Olumsuz çevre koşulları, salgın hastalıklar  İş kazası, meslek hastalığı  Çalışanın sağlığının bozulması  Toplumsal sorun – toplumun ilgisi!

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 47 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Sanayi devrimi sonrasında Antony Ashly Cooper (İngiliz parlamenter) Çalışma koşullarını düzeltmek amacıyla;  Çalışma saatlerinin azaltılması,  Maden ocaklarında ve fabrikalarda çalıştırılan kadın ve çocukların korunmasını öngören yasalar çıkarılması konusunda çaba harcamıştır.

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 48 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Percival Pott (1714 – 1788) "Bel Kemiği Eğriliklerinde Sık Görülen Alt Taraf Organlarındaki Felçler Üstüne" adındaki kitabında özellikle baca temizleyicilerinde görülen skrotum kanserlerinin nedeni olarak is üzerinde durmuş ve bunu bir meslek hastalığı olarak nitelemiştir.

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 49 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Thomas Percival (1740 – 1804 hekim)  İngiltere’de yaşları 4-6 civarında olan çocuklar günde 14 saat çalıştırılmaktaydı..  Genç işçilerin çalışma saat ve koşulları ile ilgili olarak bir rapor hazırlamıştır.  Bu rapor sonucu 1802 yılında Çıraklık Sağlık ve Ahlakı Kanunu adlı yasa çıkarılmıştır.  İngiltere'nin ilk İSG Yasası olan bu kanunla çalışma saati günde 12 saat olarak sınırlanmıştır.

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 50 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman 1833 yılında "Fabrikalar Yasası" çıkarılmıştır  Fabrikaların denetimi için müfettiş atanması zorunlu kılındı  9 yaşın altındaki çocukların işe alınması ve 18 yaşından küçüklerin ise 12 saatten fazla çalıştırılmaları yasaklandı  1842 yılında kadınların ve 10 yaşından küçük çocukların maden ocaklarında çalıştırılmaları yasaklandı  1844 yılında işe giriş sağlık raporu zorunlu oldu

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 51 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman  1847 yılında çıkarılan "On Saat Yasası" ile çalışma saatleri sınırlandırılmıştır  1895 yılında ise bazı tehlikeli meslek hastalıklarının bildirimi zorunlu hale getirildi  İngiliz iş hekimi Thomas Morison Legge ilk hekim iş güvenliği müfettişi olarak atanmıştır  Robert Owen ( ) İskoçya'daki fabrikasında on yaşın altında kimseyi çalıştırmamış ve çalışma saatlerini de azaltmıştır

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 52 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman  1913’de A.B.D.’de Ulusal Güvenlik Konseyi (NSC) kuruldu  1918 Yılında, günde azami 8 saat çalışma kabul edildi  1970’de A.B.D.’de Mesleki Güvenlik ve Sağlık Kanunu (OSHA) çıkarıldı ve daha sonra Ulusal Mesleki Sağlık ve Güvenlik Enstitüsü (NIOSH) ve Amerikan Güvenlik Mühendisleri Derneği kuruldu  1972 Yılında Dortmund’da İş Sağlığı ve Güvenliği ve Kaza Araştırma Merkezi (Bundesanstalt für Arbeitsschutz Undfalforschung-BAU) kuruldu  1974 Yılında, Wuppertall’de İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili yüksek mühendislik bölümü açıldı

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 53 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Türkiye’de durum  I.Tanzimat öncesi  1766 Kütahya Fincancılar Sözleşmesi  Lonca (Orta Sandığı – Teavün Sandığı)  II.Tanzimat ve Meşrutiyet dönemi  1865 Dilaver Paşa Nizamnamesi  (Havza-i Fahmiye Teamülnamesi)  1869 Maadin Nizamnamesi  1871 Ameleperver Cemiyeti  1895 Osmanlı Amele Yardımlaşma Cemiyeti

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 54 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman  III. Cumhuriyet dönemi  Ereğli Havza-ı Fahmiye Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun  2 Ocak 1924 tarih ve 394 sayılı Hafta Tatili Yasası  1926 Borçlar Kanunu  1930 Umumi Hıfzıssıha Kanunu ( mdd.)  1930 Belediyeler Yasası

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 55 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Çalışma hayatının ilk önemli Yasası olan “ 3008 Sayılı İş Kanunu tarihinde yürürlüğe girmiştir tarihinde yürürlüğe giren 1475 sayılı İş Kanunu gereği İSG güvenliği yönünden bir çok tüzük ve yönetmelik uygulamaya konulmuştur tarihinde 4857 sayılı yeni İş Kanunu yürürlüğe girmiştir.

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 56 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Artık yeni kanunumuz var  6331 sayılı İSG Kanunu

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 57 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Prof. Dr. İsmail Topuzoğlu İSGÜM Kurucusu Dr. Engin Tonguç* Dr. Haldun Sirer ( )  Meslek Hastalıkları hastaneleri kurucusudur (1980)  Bu hastaneler İtalyan üniversiteleri işçi sağlığı enstitülerinin bir örneği şeklinde idi  İlk organik kurşun zehirlenmesini ortaya çıkaran hekimdir.

İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış 58 Öğr. Görevlisi Dr. Mahmut Yaman Prof. Dr. Muzaffer Aksoy (1915 – 2001) Uluslararası alanda 150'den fazla makalesi olan Aksoy adına İstanbul Tabip Odası tarafından "Meslek Hastalıkları ve İşçi Sağlığı Ödülü" adlı bir ödül oluşturulmuştur. Kendi adına yazılmış, "Bilime Adanmış Bir Ömür: Muzaffer Aksoy" adlı bir kitap bulunmaktadır. Bazı eserleri  Antifetal Hemoglobin Serum İstihsali ve Orak Hücre Anemi Vakalarında Kullanılması, 1959  Homozigot Hemoglobin S-alfa Thalassemi Hastalığının İlk Müşahedesi, 1965  Benzen (Benzol) Zehirlenmesi ve Hematopoietik Sisteme Etkileri, 1965  Hematoloji I, Eritrosit Hastalıkları, Anemiler ve Polisitemiler, 1975  Benzen, Sağlığa Etkileri ve Önleme Yolları, 1980