Eğitim Psikolojisi Yrd Doç. Dr. Cenk Akbıyık YAPILANDIRMACILIK Eğitim Psikolojisi Yrd Doç. Dr. Cenk Akbıyık

Yapılandırmacılık yakın zamanlarda genel kabul görmeye başlayan bir öğretim yaklaşımıdır. Yaklaşımdaki yapılandırma ifadesi bilginin yapılandırılmasını yani deneyim yoluyla bilgiler arası bağlantıların kurulması, bilginin anlamlandırılmasını ifade etmektedir.

Yapılandırmacılık, temelinde öğrenmenin nasıl gerçekleştiğiyle ilgilenen bir yaklaşımdır.

Yapılandırmacılık, öğrenene bilginin örgütlenmiş formlarda sunulması yerine öğrenenin bilgiyi kendi yaşantıları yoluyla keşfederek yapılandırması gerektiğini ileri sürmektedir.

Yapılandırmacılık yaklaşımının yaygınlaşmasında sosyal bilimlerdeki gelişmelerin yanı sıra postmodernizmin, değişen ekonomik ve sosyal yapılar etkili olmuştur.

Postmodernizm; modernlik sonrası anlamına gelmektedir. Postmodern dönemin en önemli özelliği modernlikle ilgili fikirleri eleştirmesidir. Postmodern düşünce tarafından eleştirilen fikirlerin başında bilginin nesnelliğinin geldiği söylenebilir. Postmodernizme göre bilgi nesnel değil özneldir. Bilgiye yönelik öznel bakış açısı yapılandırmacılığın çok önemli bir temel taşıdır.

Değişen sosyal ve ekonomik yapılar da yapılandırmacılık yaklaşımının oluşmasında etkili olmuştur. Örneğin çoğalan bilgi miktarı ile birlikte artık bilginin salt tüketicisi olmayan, bilgiye nasıl ulaşabileceğini bilen, gerektiğinde bilgi üretebilen bireylere daha fazla ihtiyaç duyulmaya başlanmıştır.

Diğer taraftan eğitim sistemlerinin mekanik yapısının, öğretmen ve öğrenci rollerinin sorgulanmaya başlanması, öğretimde bireysel farklılıklara daha fazla önem verilmesi, öğretim ortamlarında bilgi teknolojilerinin kullanılmaya başlanması gibi gelişmeler de yapılandırmacılığın benimsenmesinde etkili olmuştur.

Yapılandırmacılık, nesnel bilgi anlayışını yani bilginin bireyden bağımsız olduğunu reddederek öznel bilgi anlayışını benimser.

Öznel anlayışa göre bilgi, bireyin dış dünyadan gelen uyarıcıları algılama, anlama, değerlendirme, yorumlama sonucunda zihninde ürettiği anlamdır. Bu doğrultuda önemli olanın bilginin öğrenen tarafından kendi deneyimleri yoluyla yapılandırılması, anlamlandırılması, uygulamaya aktarılması olduğunu savunur.

“Gerçek bilgi” anlayışının yerini yapılandırmacılıkta “kabul edilebilir, uygulanabilir, yaşanabilir, ortak bilgi” anlayışı almaktadır. Bireyin öznel gerçekliği üzerine temellendirilen yapılandırmacılıkta öğrenenlerin öğrenme sürecine etkin biçimde katılmaları beklenir.

Yapılandırmacılığın kendi içinde bazı türleri bulunmaktadır. Temel olarak bilişsel ve sosyal yapılandırmacılık olarak iki türde incelenebilen yapılandırmacılık türlerinin sayısı radikal yapılandırmacılık, kültürel yapılandırmacılıktır ve eleştirel yapılandırmacılığın da katılmasıyla beşe çıkmaktadır.

Bilişsel yapılandırmacılık, bilginin yapılandırılması sürecinde bilişsel süreçlerin rolüne, içsel güdülenmeye, keşfetme gibi düşünsel öğrenme yaşantılarına vurgu yapan yapılandırmacılıktır.

Bilişsel yapılandırmacılıkta birey karşılaştığı yeni durumda geçmiş öğrenmelerini kullanarak bilgiyi kendisi yapılandırır. Yeni bilgi özümsenir, var olan bilgi eklemlenir.

Bilişsel yapılandırmacılık, öğrenmeyi temelde bireysel bir eylem olarak görmektedir.

Sosyal yapılandırmacılık, bilginin yapılandırılmasında sosyal çevre ve yaşantının etkilerine vurgu yapmaktadır.

Sosyal yapılandırmacılığa göre öğrenme sosyal etkileşimle oluşur Sosyal yapılandırmacılığa göre öğrenme sosyal etkileşimle oluşur. Dil öğrenmede önemli bir yere sahiptir.

Radikal yapılandırmacılık, bilginin yapılandırılmasında bireysel yaşantının ve öznel gerçekliğin önemine vurgu yapmaktadır.

Kültürel yapılandırmacılık, bilginin yapılandırılmasında toplumun, kültürün, sosyal simgelerin önemine vurgu yapmaktadır.

Eleştirel yapılandırmacılık ise bilginin yapılandırılmasında eleştirel düşünmenin rolüne, bilginin yapılandırıldığı sosyal ve kültürel çevrenin sorgulanmasına vurgu yapmaktadır.

Yapılandırmacı yaklaşımı temele alan öğrenme durumlarının başlıca özellikleri şunlardır: İçeriğin temel düşünceler etrafında düzenlenmesi, Sınırlı bir konu alanının derinlemesine incelenmesi, Hem okul içi hem de okul dışı öğrenme yaşantılarına da önem verilmesi, Düşünme becerilerinin önemsenmesi,

Problem çözme etkinliklerine sıklıkla yer verilmesi, İşbirliğinin ve sosyal etkileşimin teşvik edilmesi, Öğrenme işinin sorumluluğunun öğrenene verilmesi, Gerçek yaşamı yansıtabilecek öğrenme yaşantılarının oluşturulması, Öğrenme görevlerinin duruma özgü olması,

Öğrenenlerin desteklendiği, güvenli öğrenme ortamlarının oluşturulması, Bilişsel çelişkilerin kullanılması ile öğrenenin bilgiyi yapılandırmasına yardımcı olunması, Ölçme ve değerlendirmede ürünün yanı sıra sürecin de dikkate alınması, Ölçme ve değerlendirme işinin çeşitli araçlarla yapılması.

Yapılandırmacılık, bilgiye ve öğrenmeye bakış açısı yönlerinden davranışçılıktan ve bilişsel yaklaşımdan önemli ölçüde farklılaşmaktadır. Bu sebeple gerek bilişsel gerekse yapılandırmacı öğrenme ortamlarını betimlerken kullanılan işbirliği, bilgiyi anlamlandırma, problem çözme gibi kavramlar her iki yaklaşımda farklı durumları ifade etmektedir.

Yapılandırmacı yaklaşımda anlamlandırma, dışarıdan öğrenene sunulan anlamın anlaşılmasını değil, anlamın öğrenen tarafından deneyime dayanılarak oluşturulmasını ifade etmektedir.

Diğer taraftan yapılandırmacı yaklaşımdaki işbirliği, bir iş paylaşımının ötesinde bireylerin karşılıklı olarak birbirlerinin bilişsel yapılarını etkilemelerini, bilgiyi birlikte anlamlandırmalarını ifade etmektedir.

Yapılandırmacı anlayışta problem çözme ise, gerçekçi bir bağlam içinde sunulan, çoğu zaman sınırları belirli olmayan, eksik ya da fazla bilgi içerebilen, birden fazla çözüm yolu olabilen, çok yönlü problemlerin üstesinden gelmek olarak anlaşılmalıdır.

Kaynaklar Erişti, B. (2013). Beyin Temelli Öğrenme ve Yapılandırmacılık. G. Can, (Ed.), Eğitim Psikolojisi. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını: Eskişehir. Savaş, B. (2007). Yapılandırmacı Öğrenme. A. Kaya, (Ed.), Eğitim Psikolojisi. PegemA: Ankara. Yurdakul, B. (2005). Yapılandırmacılık. Ö. Demirel, (Ed.), Eğitimde Yeni Yönelimler, PegemA: Ankara.