LABORATUVARDA ATIK KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI VE DEPOLANMASI

Baslıca tehlikeli atık kaynakları; • Kullanılmış, bozulmuş ve kontamine kimyasallar, boyalar, yağlar, • Bozulmuş deney ürünleri ve kimyasallar, • Deney ekipmanı temizleme artıkları, • Hammadde döküntüleri ve deney sonrası açığa çıkan kimyasal karışımlar, • Hammadde ambalajlarındaki atıklar, • Raf ömrü bitmiş kimyasallar, • ihtiyaç dışı kimyasallar (kaynağı ve niceliği bilinen/bilinmeyen kimyasallar) olarak bilinmektedir.

Atık Oluşumunun ve Zararlılığının Kaynağında Önlenmesi ve Geri Kazanımı Ayrıca, Kuvvetli asitler yada kuvvetli bazlar atık olarak değerlendirilmemelidir. Ağır metaller gibi toksik maddeler içermeyen kuvvetli asitler veya bazlar nötralleştirilerek lavabolara atılabilir. Laboratuarlarda kullanılan çözücüler distillenerek tekrar tekrar kullanılabilir. Bu atık hacmini önemli ölçüde azaltacaktır. Yine zararlı bileşik ihtiva etmeyen süzgeç kağıtları, eldivenler vb. malzemeler de atık olarak düşünülmemelidir.

Atıkların Toplanması ve Depolanması Bu tür önlemlerin haricinde, meydana gelen kimyasal atıkların ayrı ayrı toplanması ve etiketlenerek bertaraf edilmeden önce uygun koşullarda depolanması gerekmektedir. Kimya laboratuvarında meydana gelen atıklar kabaca 3 sınıfa ayrılabilir. Atıkların Toplanması ve Depolanması (organik çözücüler, sulu çözeltiler, organik veya inorganik asitler veya bazlar, yağlar vb.), Katılar (çeşitli organik veya inorganik katı bileşikler, kromatografide kullanılan silika jel, alumina gibi adsorbanlar, vb.) Kimyasal bulaşmış lab. malzemeleri (kırılmış cam malzemeler, şırıngalar, süzgeç kağıtları vb.).

Atık Sıvı Kimyasallar Özellikle laboratuvarlarda kullanılan çözücüler öncelikle geri kazanılmalı ancak geri kazanmanın mümkün olmadığı durumlarda atık olarak değerlendirilmelidir. Sulu çözeltiler içinde arsenik (As), baryum (Ba), kadmiyum (Cd), krom (Cr), bakır (Cu), kurşun (Pb), civa (Hg), molibden (Mo), nikel (Ni), selenyum (Se), gümüş (Ag), çinko (Zn) vb. metalleri içeriyorsa hiçbir koşulda lavaboya atılmamalıdır. Ayrı bir kap içinde toplanmalı ve bertaraf edilmelidir.

Laboratuvar Atıkları Laboratuvar Atıklarının Toplanması ve Atıkların Zararsız Hale Getirilmesi Laboratuvar atıklarının biriktirilmesinde kimyasal etkilere dayanıklı kaplarla işe başlanmalıdır. Bütün kaplar sızdırmaz olmalı, iyi havalandırılan bir yerde (örneğin çeker ocakta) muhafaza edilmelidir. Çesitli laboratuvarlarda elde edilen deneyimlere göre kimyasallar ve içinde bekletilecekleri kaplar aşağıda verilmiştir. Organik Solventler: Yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE) kaplarda biriktirilmelidir. Sulu Atıklar: Plastik kaplar içinde toplanabilirler.

Genel Kurallar • Organik çözücüler atık madde şişesinde toplanır. Atık madde şişeleri cam ise en fazla 5 litre, kırılmaz bir maddeden yapılmışsa en fazla 10 litre hacminde olmalıdır. • Farklı organik çözücüleri atık madde şişesinde karıştırmadan önce, birbirleriyle etkileşip etkileşmedikleri bir tüp içinde karıştırılarak bir ön kontrol yapılabilir. • Ayrıca zamana bağlı olarak bazı reaksiyonların gerçekleşmesi olasılığına karsı atılacak solventlere ilişkin bilgilerden yararlanılmalıdır. • Ağır metal tuzları ve bunların çözeltileri özel atık madde kaplarında toplanmalıdır. • Deneysel çalışmalarda kullanılmış olan cıva ayrı bir şişede toplanarak, tekrar kullanılmalıdır. • Kromotografi kolon dolgu maddeleri ve plakaları ile filtrasyon katıları ayrı bir kapta biriktirilmelidir.

• Deneyler sırasında kirlenmiş vakum pompası yağları, ısıtma banyosu yağları ayrı toplanmalı ve saklanmalıdır. • Cam malzemeyi temizleme amacıyla kanserojen özellik göstermesi nedeniyle kromik asit tercih edilmemelidir. Alkolle hazırlanmış kuvvetli potasyum hidroksit çözeltisi, kromik asite alternatif olarak kullanılabilir. Zorunlu olarak kromik asit çözeltisi (yıkama asiti) kullanılmışsa, atık çözelti bir şişede saklanmalıdır. • Biriktirme sırasında sağlığa zararlı gazların açığa çıktığı işlemler çeker ocak içinde yapılmalıdır. • Cam malzeme kırıkları “kırık cam” kutularına atılmalı ve kapakları kapatılmalıdır.

Laboratuvar Atıklarının Belirlenmesi ve Sınıflandırılması Atıklar, Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik ve diğer atık yönetmelikleri hükümlerine uygun olarak sınıflandırılır.

LABORATUVAR KİMYASALI LABORATUVAR ATIKLARI TEHLİKELİ KONTAMİNE ATIK KONTAMİNE AMBALAJ LABORATUVAR KİMYASALI ATIK MOTOR YAĞI YAĞLI METAL TALAŞ BOŞ BASINÇLI TÜP TEHLİKESİZ AMBALAJ ATIK

1. Tehlikeli Atık Herhangi bir kimyasal, yağ veya boya bulaşısı olan, işleme tabi tutulduğunda, depolandığında, taşındığında veya nakledildiğinde fiziksel, kimyasal, biyolojik veya bulaşıcı özellikleri nedeniyle insan sağlığına veya çevreye zararlı etkisi olabilen sıvı veya katı atıklardır. 1.1. Kontamine Atık: Tehlikeli maddelerle kirlenmiş atıklardır. (Örn: Laboratuvarda kullanılan malzemeler, eldivenler, maskeler, filtreler, koruyucu önlükler, temizleme bezleri vb.) 1.2.Kontamine Ambalaj: Tehlikeli maddelerin kalıntılarını içeren ya da tehlikeli maddelerle kirlenmiş ambalajlardır. (Örn: Boya kutuları, kimyasal ambalajları vb.)

1.3. Laboratuvar Kimyasalları: Tehlikeli maddelerden oluşan ya da tehlikeli maddeler içeren laboratuvar kimyasal, laboratuvar kimyasalları karışımları atıklarıdır ya da son kullanma tarihi geçmiş laboratuvar kimyasallarıdır. 1.4.Atık Motor Yağı: Motor, şanzıman ve yağlama yağları atıklarıdır. 1.5.Yağlı Metal Talaşları: Metallerin fiziki ve mekanik yüzey işlemlerinden ve biçimlendirilmesinden kaynaklanan tehlikeli maddeler içeren atıklar. 1.6.Boş Basınçlı Kap: Tehlikeli katı yapılı metalik ambalajlardır.(Örn:pas çözücü kabı, sprey kutusu)

2. Tehlikesiz Nitelikli Atıklar Lisanslı atık geri kazanım tesislerinde (yeniden kullanım, geri dönüşüm, kompost, ek yakıt olarak enerji eldesi) değerlendirilebilen veya atık depolama alanlarında bertaraf edilen proses atıkları ve evsel atıklardır. 2.1.Ambalaj Atıkları: Çeşitli malzeme alımlarında ve bireysel kullanımlar sonucu ortaya çıkan plastik, kâğıt, cam, metal ve ahşap esaslı ambalaj malzemeleridir.

Laboratuvar Atıklarının Geçici Depolanması Laboratuvarlarda oluşan atıklar kaynağında başka tür atıklarla karışmayacak şekilde biriktirilir. Evsel nitelik taşıyan atıklar mavi plastik torbalarda biriktirilir. Kontamine atıklar Kontamine Atık Kutusunda biriktirilir. Plastik, tekstil ve kâğıt esaslı malzemeler (eldiven, önlük, peçete vb) kırmızı plastik torbalarda biriktirilir. Camlar (beher, tüp vb) Kontamine Cam Atık Kutusunda biriktirilir. Kesici/delici metaller (iğne, jilet vb) Kesici/Delici Atık Kutusunda biriktirilir. Kontamine ambalajlar Kontamine Ambalaj Konteynırında biriktirilir.

Plastik, cam ve metal ambalajlar tanımlanan ayrı atık kutularında toplanır. Sıvı laboratuvar kimyasalları ağzı sıkıca kapatılmış biriktirilir içinde ikincil kaplarda biriktirilir. Katı laboratuvar kimyasalları sarı renkli plastik torbalarda biriktirilir. Atık motor yağları ağzı sıkıca kapatılmış şişeler içinde ikincil kaplarda biriktirilir. Yağlı metal talaşları siyah poşetlerde tanımlanan atık kutusunda biriktirilir. Boş basınçlı kaplar tanımlanmış atık kutusunda ayrı olarak biriktirilir. Ambalaj atıkları plastik, kâğıt, cam ve metal malzemeler için tanımlanmış ayrı atık kutularında biriktirilir.