ATT VE AABT MESLEĞİ MENSUPLARININ TIBBİ UYGULAMALARDAN DOĞAN YASAL SORUMLULUKLARI Av. Nesrin ÖZKAYA Adli Bilimler +Sağ.Kur.Yön.Bilm.Uzm. 1

2 İLGİLİ MEVZUAT BİYOLOJİ VE TIBBIN UYGULANMASI BAKIMINDAN İNSAN HAKLARI VE İNSAN HAYSİYETİNİN KORUNMASI SÖZLEŞMESİ : İNSAN HAKLARI VE BİYOTIP SÖZLEŞMESİ TARİHLİ ONAY KANUNU 1219 SAYILI TABABET VE ŞUABATI SAN'ATLARININ TARZI İCRASINA DAİR KANUN- 1928

3 22 Mayıs 2014 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : YÖNETMELİK Sağlık Bakanlığından: SAĞLIK MESLEK MENSUPLARI İLE SAĞLIK HİZMETLERİNDE ÇALIŞAN DİĞER MESLEK MENSUPLARININ İŞ VE GÖREV TANIMLARINA DAİR YÖNETMELİK 26 Mart 2009 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : TEBLİĞ AMBULANS VE ACİL BAKIM TEKNİKERLERİ İLE ACİL TIP TEKNİSYENLERİNİN ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR TEBLİĞ İLGİLİ MEVZUAT

4 İLGİLİ DİĞER MEVZUAT Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği Acil Sağlık Hizmetlerinin Sunumu genelgesi Hasta Hakları Yönetmeliği

ANAYASA MİLLETLERARASI ANTLAŞMALAR KANUN KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME TÜZÜK YÖNETMELİK YÖNERGE, GENELGE, TEBLİĞ, TALİMAT, EMİR….. 5 NORMLAR HİYERARŞİSİDi ğer yazılı kaynakların anayasaya uymak zorunda olmasına Anayasanın Üstünlüğü ilkesi denir.

6 KANUN NO: 1219 TABABET VE ŞUABATI SAN'ATLARININ TARZI İCRASINA DAİR KANUN- Kabul Tarihi: 11 Nisan 1928 Madde 3/2: Acil tıbbi yardım ve bakım ile sınırlı kalmak ve Sağlık Bakanlığınca çıkarılacak yönetmeliğinde belirtilmek kaydıyla acil tıp teknikerleri hastaya müdahale edebilir, bu hususta lazım gelen iş ve işlemleri yapabilirler. Hastane öncesi acil tıbbi yardım veren personel özel tip kıyafet giyer. ( ) EK MADDE 13 -ü) Acil tıp teknikeri; ön lisans seviyesindeki acil tıp bölümünden mezun, acil tıbbi yardım ve bakım ile sınırlı kalmak kaydıyla hastaya müdahale ve bu hususta lazım gelen iş ve eylemleri yapan sağlık teknikeridir

sayılı Tababet ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunu’ na göre sağlık meslekleri; Nisan 2011 düzenlemeleri dahil  Hekimler  Diş Tabipleri ve Dişçiler  Ebeler  Sünnetçiler  Hasta Bakıcı/Hemşireler  Acil Tıp Teknikeri  Türk Silahlı Kuvvetlerince yetiştirilen sıhhiye sınıfına mensup erbaş ve erler  Diş protez teknisyenleri/Diş Protez Teknikeri  Klinik Psikolog  Fizyoterapist  Odyolog  Diyetisyen  Dil ve Konuşma Terapisti  Podolog  Sağlık Fizikçisi  Anestezi Teknisyeni/Teknikeri  Tıbbi Laboratuar ve Patoloji Teknikeri/ Teknisyeni  Tıbbi Görüntüleme Teknisyeni/Teknikeri  Ağız ve Diş Sağlığı Teknikeri  Tıbbi Protez ve Ortez Teknisyeni/Teknikeri  Ameliyathane Teknikeri  Adli Tıp Teknikeri  Odyometri Teknikeri  Diyaliz Teknikeri  Fizyoterapi Teknikeri  Perfüzyonist  Radyoterapi Teknikeri  Eczane Teknikeri  İş ve Uğraşı Terapisti (Ergoterapist)/Teknikeri  Elektronörofizyoloji Teknikeri  Mamografi Teknikeri

8 22 Mayıs 2014 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : YÖNETMELİK Sağlık Bakanlığından: SAĞLIK MESLEK MENSUPLARI İLE SAĞLIK HİZMETLERİNDE ÇALIŞAN DİĞER MESLEK MENSUPLARININ İŞ VE GÖREV TANIMLARINA DAİR YÖNETMELİK Acil tıp teknikeri a) İntravenöz ve intraossöz girişim ile hastaneye ulaşıncaya kadar, Bakanlıkça belirlenen acil ilaçları ve sıvıları kullanır. b) Temel ve ileri hava yolu uygulamaları, endotrakeal entübasyon uygulaması, gerekli hallerde krikotirotomi ve oksijen uygulaması yapar. c) Travma stabilizasyonu, kırık, çıkık ve burkulmalarda stabilizasyon, yara kapatma ve basit kanama kotrolü yapar. ç) Hastanın nakle hazır hale gelmesini ve uygun taşıma teknikleri ile hastanın naklini sağlar. d) EKG çekimi ve ritim değerlendirmesi yapar monitörizasyon, defibrilasyon, kardiyoversiyon, externalpacemaker uygulaması gibi elektriksel tedavileri uygular. e) Acil doğum durumunda doğum eylemine yardımcı olur. f) Görevinin tüm aşamalarında haberleşme ağını doğru ve hızlı bir biçimde kullanır. g) Ambulansı teknik, tıbbi araç-gereç ve malzeme yönünden kullanıma hazır halde bulundurur, zorunlu hallerde ambulansta sürücülük görevi yapar.

9 22 Mayıs 2014 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : YÖNETMELİK Sağlık Bakanlığından: SAĞLIK MESLEK MENSUPLARI İLE SAĞLIK HİZMETLERİNDE ÇALIŞAN DİĞER MESLEK MENSUPLARININ İŞ VE GÖREV TANIMLARINA DAİR YÖNETMELİK Acil tıp teknisyeni a) İntravenöz ve intraossöz girişim yapar. b) Temel hava yolu uygulamaları, endotrakeal entübasyon ve oksijen uygulaması yapar. c) Uygun taşıma tekniklerini uygular. ç) Temel yaşam desteği protokollerini uygular. Bu uygulama sırasında yarı otomatik ve tam otomatik eksternal defibrilatörleri kullanır. d) ) Travma stabilizasyonu ile kırık, çıkık ve burkulmalarda stabilizasyonu sağlar. e) Hastanın nakle hazır hale gelmesini sağlar. f) Yara kapatma ve basit kanama kontrolü yapar. g) Acil doğum durumunda doğum eylemine yardımcı olur. ğ) Monitörizasyon ve defibrilasyona yardımcı olur. h) Görevinin tüm aşamalarında haberleşme ağını doğru ve hızlı bir biçimde kullanır. ı) Ambulansı teknik, tıbbi araç-gereç ve malzeme yönünden kullanıma hazır halde bulundurur, gerektiğinde ambulansta sürücülük görevi yapar.

10 26 Mart 2009 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : TEBLİĞ AMBULANS VE ACİL BAKIM TEKNİKERLERİ İLE ACİL TIP TEKNİSYENLERİNİN ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR TEBLİĞ AABT’ler bu yetkilerini sadece hastane öncesi alanda görev yapan hekimsiz ambulanslar veya acil sağlık araçları ile görev yaparken Ek-1’deki temel eğitim programını tamamladıktan sonra Ek-2’de sunulan akış şemalarına göre uygulayabilirler. Bu yetkilerini, ambulans ve acil sağlık araçları dışında, hekimin yazılı veya sözlü talimatı ve onayı olmadan kullanamazlar.

11 26 Mart 2009 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : TEBLİĞ AMBULANS VE ACİL BAKIM TEKNİKERLERİ İLE ACİL TIP TEKNİSYENLERİNİN ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR TEBLİĞ ATT’ler bu yetkilerini sadece hastane öncesi alanda görev yapan hekimli ve/veya AABT’li ambulanslar ve acil sağlık araçları, hekim veya AABT bulunmayan nakil ambulansları ile görev yaparken, Ek-1’ deki temel eğitim programını tamamladıktan sonra Ek-2’ de sunulan akış şemalarına göre uygulayabilirler. Bu yetkilerini ambulans ve acil sağlık araçları dışında, hekimin yazılı veya sözlü talimatı ve onayı olmadan kullanamazlar.

12 26 Mart 2009 PERŞEMBE Resmî Gazete Sayı : TEBLİĞ AMBULANS VE ACİL BAKIM TEKNİKERLERİ İLE ACİL TIP TEKNİSYENLERİNİN ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR TEBLİĞ Kardiyo pulmoner resusitasyon ve defibrilasyon uygulaması esnasında acil ilaç kullanım basamaklarının uygulanması aranmaz. Bu durumda, AABT yaptığı değerlendirme ve hastanın muayenesi sonucunda gerekli gördüğü takdirde sorumluluk tamamen kendisinde olmak üzere, gecikmeksizin tıbbi danışmanın bilgisi ve onayı olmadan bu işlem basamağına başlar.

SORUMLULUK Uyulması gerekli kurallara aykırı düşmenin hesabını verme durumudur. 13

14

TIBBİ UYGULAMA HATASI/TIBBİ MALPRAKTİS/TIBBİ KÖTÜ UYGULAMA/TIBBİ HATA Sağlık mesleği mensubunun tıbbi uygulamalar sırasında standart uygulamayı yapmaması, beceri eksikliği veya hastaya gerekli uygulamayı hiç yapmaması/geç yapması ile oluşan zarar olarak tanımlanmaktadır. 15

Standart Tıbbi Uygulama “Denemeler sonucunda faydalı olduğu tıbben benimsenmiş, bu nedenle yaygın olarak kullanılan ve güncelliğini koruyan tıbbi kural ve uygulamalardır.” 16

Sağlık mesleği mensuplarının tıbbi uygulamalarından doğan sorumluluk çeşitleri a. Ceza (hapis ve adli para cezası), b.Tazminat (hukuk) c. Disiplin sorumluluğu -Meslek odaları -Yönetim -Sağlık Meslekleri Kurulu (Sağ.Bak.) 17

CEZA SORUMLULUĞU 18

19 Bilmemek mazeret sayılır mı?

Türk Ceza Kanunu 280/2: Sağlık mesleği mensubu deyiminden tabip, diş tabibi, eczacı, ebe, hemşire ve sağlık hizmeti veren diğer kişiler anlaşılır. TCK, meslekleri ceza sorumluluğu açısından ayırmamış aynı hükümlere tabi tutmuştur. 20

Sağlık Meslek Mensuplarını İlgilendiren TCK’ da Düzenlenen Hükümler TCK Md 76: Soykırım TCK Md 83: Kasten Öldürmenin İhmali Davranışla İşlenmesi TCK Md 88: Kasten Yaralamanın İhmali Davranışla İşlenmesi TCK Md 90: İnsan Üzerinde Deney TCK Md 91: Organ veya Doku Ticareti TCK Md 122: Ayırımcılık 21

Sağlık Meslek Mensuplarını İlgilendiren TCK’ da Düzenlenen Hükümler TCK Md 136, 137: Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme/Ele Geçirme TCK Md 172: Radyasyon Yayma TCK Md 287: Genital Muayene TCK Md 84: İntihara Yönlendirme TCK Md 85: Taksirle Öldürme (iki yıldan - altı yıla kadar hapis) TCK Md 89: Taksirle Yaralama ( bir yıldan - üç yıla kadar hapis) 22

TCK’ da da Düzenlenen Sağlık Meslek Mensuplarını İlgilendiren Hükümler TCK Md 99: Çocuk Düşürtme TCK Md 101: Kısırlaştırma TCK Md. 190: Uyuşturucu veya Uyarıcı Mad. Kul. Kolaylaştırma TCK Md 204, 205: Resmi Belgede Sahtecilik, Resmi Belgeyi Bozmak, Yok Etmek veya Gizlemek TCK Md 210: Sağlık Mensubunun Gerçeğe Aykırı Belge Düzenlemesi TCK Md.247: Zimmet 23

TCK’ da da Düzenlenen Sağlık Meslek Mensuplarını İlgilendiren Hükümler TCK Md 250: İrtikâp TCK Md.251: Denetim Görevini İhmal TCK Md 252: Rüşvet TCK Md 257: Görevi İhmal/Görevi Kötüye Kullanma TCK Md 259: Kamu Görevlisinin Ticareti TCK Md 280: Sağlık Mesleği Mensuplarının Suçu Bildirmemesi 24

TCK’ da da Düzenlenen Sağlık Meslek Mensuplarını İlgilendiren Hükümler TCK Md. 53/6: Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma- Mesleğin 3 yıla kadar yapılmasının yasaklanması 25

TCK' da Kast ve Taksir kavramları Olumsuz Sonuç Taksir Öngörülmüyor /İstenmiyor Bilinçli Taksir Öngörülüyor/ İstenmiyor Olası kast Öngörülüyor/Olursa olsun Kast Öngörülüyor /İsteniyor 26

SAĞLIK MESLEĞİ MENSUPLARI AÇISINDAN TIBBİ UYGULAMA NEDEN YASALDIR?  Diplomalı/Yetkili bir sağlık mesleği mensubu tarafından yapılmalı,  Hastanın aydınlatılması ve rızasının alınması (Acil hallerde aydınlatma yükümlülüğü dar yorumlanacaktır),  Müdahalenin tıbbın gerektirdiği şekilde ve özenli bir biçimde uygulanması gerekmektedir. 27

RIZA-BİYOTIP SÖZLEŞMESİ Madde 8. Acil bir durum nedeniyle uygun muvafakatın alınamaması halinde, ilgili bireyin sağlığı için tıbbî bakımdan gerekli olan herhangi bir müdahale derhal yapılabilir. Madde 9. Müdahale sırasında isteğini açıklayabilecek bir durumda bulunmayan bir hastanın, tıbbî müdahale ile ilgili olarak önceden açıklamış olduğu istekler gözönüne alınacaktır. 28

Tazminat Sorumluluğu 29

Haksız Fiilin Unsurları  Sağlık Mesleği Mensubunun kusurlu tıbbi uygulaması  Hastada zarar  fiil ile meydana gelen zarar arasında nedensellik bağı bulunmalıdır 30

TAZMİNATIN KAPSAMI Maddi Tazminat 1.Defin masrafları 2.Tedavi masrafları 3.İş kaybı zararı 4.Destekten yoksun kalma tazminatı 5-Efor kaybı Manevi Tazminat Çekilen acı, elem, üzüntü ve ruhi sarsıntıyı gidermek amacıyla hükmedilen parasal ödemedir. 31

Komplikasyon & Malpraktis  Tıbbi uygulama sonucunda zarar var, nedensellik bağı var ama kusur yoksa komplikasyon vardır.  Komplikasyon varsa uygulamayı yapan sorumluluktan kurtulur mu? 32

Komplikasyon ne zaman malpraktis olur? -Komplikasyon zamanında tanınmamışsa, -Zamanında tanınmış ama gerekli olan müdahaleler seri halde yapılmamışsa- KOMPLİKASYON YÖNETİMİ İYİ YAPILMADIĞINDAN ORTADA BİR MALPRAKTİS VARDIR 33

Disiplin Sorumluluğu 34

DİSİPLİN Disiplin=terbiye etmek, yetiştirmek, yola getirmek Disiplin cezaları; ortak amaç için çalışan kişilerin düzenini sağlamak maksadıyla kendi özel mevzuatında belirlenmiş,hiçbir ceza kanununa girmeyen yaptırımlar bütünü olarak da tanımlanabilir. 35

DİSİPLİN SORUMLULUĞU 1.DEVLET MEMURU SAĞLIK ÇALIŞANININ İDARİ YÖNDEN DİSİPLİN SORUMLULUĞU 2.İŞ SÖZLEŞMESİNE BAĞLI ÇALIŞANLARIN İDARİ YÖNDEN DİSİPLİN SORUMLULUĞU 3.MESLEK ODALARI/DERNEKLERİ YÖNÜNDEN DİSİPLİN SORUMLULUĞU

DEVLET MEMURU OLANLARIN İDARİ YÖNDEN DİSİPLİN SORUMLULUĞU Sayılı Devlet Memurları Kanunu’ na tabi çalışanlar (mahalli idarelerde sözleşmeli çalışan personel dahil) Sayılı Yüksek Öğretim Kanunu’ na tabi çalışanlar Sayılı TSK Personel Kanunu’na tabi asker statüsündeki personel Sayılı Aile Hekimliği Pilot Uygulaması Hakkında Kanun,Yönetmelik ve sözleşme kapsamında çalışanlar Sayılı Eleman Temininde Güçlük Çekilen Yerlerde Sözleşmeli Sağlık Personeli Çalıştırılması Hakkında Kanun uyarınca sözleşmeli olanlar

DİSİPLİN CEZALARI/657 SY. KANUNA TABİ OLANLAR İÇİN  Uyarma,  Kınama,  Aylıktan Kesme,  Kademe İlerlemesinin Durdurulması,  Devlet Memurluğundan Çıkarma, 657 sy. Devlet Memurları Kanunu maddelerde düzenlenmiştir 38

MESLEK ÖRGÜTÜ YÖNÜYLE SORUMLULUK 39

Meslek örgütlerinin disiplin cezası verme yetkisi hali hazırda hekimler/diş hekimleri/eczacılar açısından yasaldır. Diğer sağlık meslekleri mensupları için hazırlanan tasarı yasalaşmamıştır. 40

SAĞLIK MESLEKLERİ KURULU SORUMLULUĞU 41

KHK/663-2 Kasım 2011 Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Sağ.Bakanlığı nezdinde oluşturulan bir kuruldur Tüm sağlık mesleği mensupları için hasta hakları ve/veya kendi mesleği ile ilgili yetersiz bulma ve eğitime tabi tutma kararı verebilir Meslekten 1-3 yıl men kararı verme yetkisi ise anayasa mahkemesince iptal edilmiştir. 42

43 TIBBİ UYGULAMA HATALARINI KOLAYLAŞTIRAN NEDENLER

Malpraktis oranının artışını kolaylaştıran faktörler  Acil hareket etme zorunluluğu,  Travmanın tam olarak tanınamaması,  Uzmanlık isteyen uygulamaların gün geçtikçe artması, ekipman kullanım becerisindeki yetersizlik, teknolojik gelişmeler konusunda bilgi ve deneyim yetersizliği, 44

Malpraktis oranının artışını kolaylaştıran faktörler  Hastanın tıbbi bilgilerinin acil hallerde ulaşılamaması, Yaralanmanın derecesi, ilaç alerjisi ve benzeri bilgilerde yetersizlik,  Hasta hakları konusundaki pozitif gelişmeler, hastaların kusurlu tıbbi uygulamalar konusunda farkındalıklarının artmasına, daha çok dava açmalarına neden olmaktadır. 45

46 HUKUKİ SORUMLULUK İLE KARŞILAŞILMAMASI İÇİN ÖNERİLER

Öneriler  Hizmet içi eğitimlere ve mesleki toplantılara düzenli katılınarak mesleki bilginin güncel tutulması  Hastaya sistematik makul yaklaşım ve değerlendirme (standart şemaların uygulanması)  Hasta düşmelerine karşı önlem almak  Kayıtlarının usulüne uygun tutulması, Sır saklama yükümlülüğüne riayet  Görev tanımlarının ve tıbbi müdahale sınırlarının (yetkilerin) tam olarak bilinmesi  Teknolojik aletlerin kullanımının iyi öğrenilmesi, Tıbbi uygulamalarda manupilasyon yeteneklerinin artırılmaya çalışılması  Tüm sağlık mesleği mensupları kendi yetkilerindeki tıbbi uygulamalarda aydınlatılmış onam sürecini çalıştırması  İşinizin insan yaşamı olduğu ve karşınızdakinin bir birey olduğunun unutulmamamsı

Hastayı Sedyeden Öyle Bir Düşürdüler ki... İzmir’de ambulanstan indirildikten sonra acil kapısından sedyeyle geçirilen hasta,kendini bir anda yerde buldu. Tarih :

İki ambulans iki skandal iddiası Zincirlikuyu'da bir İETT otobüsünde epilepsi (sara) krizi geçiren hasta için, ambulansın 1 saatte geldiği öne sürüldü. Daha kötü bir olay ise Hatay'da yaşandı. İddiaya göre ambulans hastaneyi vatandaşlara sorarak buldu, ağır yaralı hasta yolda öldü. Kaynak : ambulans-iki-skandal-iddiasi.html#ixzz3VKOdjucUhttp:// ambulans-iki-skandal-iddiasi.html#ixzz3VKOdjucU

50 EKİP RUHUNUN YAKALANDIĞI VE MESLEKLER ARASINDA GÜVEN İLKESİNİN ESAS ALINDIĞI BİR ÇALIŞMA ORTAMI DİLEĞİYLE……….. AV.NESRİN ÖZKAYA