Yönetim ve Organizasyon Bürokrasi Yaklaşımı B Yönetim ve Organizasyon Yrd.Doç. Dr. Özlem BALABAN İşletme Fakültesi| İKY
KLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI Yönetim ve organizasyon alanındaki ilk yönetim anlayışı olan klasik yönetim teorileri, işletmelerin verimli ve etkin bir şekilde yönetilmeleri konusunda temel çıkış noktasını oluşturmaktadır. Çağdaş yönetim döneminin ilk dönemini oluşturan klasik yönetim anlayışı doğrudan işletmelere ve onların yönetimine odaklanan ilk sistematik görüşleri ifade etmektedir. Klasik yönetim anlayışı Bilimsel Yönetim Yaklaşımı, Yönetim Süreci Yaklaşımı ve Bürokrasi Yaklaşımı olmak üzere üç temel yaklaşımdan oluşmaktadır.
Nedir Bürokrasi ? Günümüzde bürokrasinin üç değişik anlamda kullanıldığını gözlemekteyiz; birinci anlamda bürokrasi, tüm devlet yönetimini, devletin örgüt ve personelini ifade etmektedir. İkinci anlamda bürokrasi ise, "belli bir örgütlenme ve yönetim biçimini" anlatmaktadır. Bürokrasi kavramının üçüncü anlamda kullanılışı, "kırtasiyecilik", "işlerin yavaş yürümesi", "sorumluluk yüklenmekten kaçınma", "kamu yönetiminin verimsiz çalışması" gibi olumsuz ve küçültücü anlamlarda kullanılmasıdır.
BÜROKRASİ YAKLAŞIMI Weber ‘İdeal Bürokrasi’ Bürokrasi belirli özellikleri taşıyan ve etkin bir organizasyon yapısını ifade eder. Bürokrasiyi her zaman ve her yerde geçerli ilkelere dayalı zihinsel bir yapı ve “ideal tip” olarak tanımlamaktadır. “İdeal tip” parçaları arasında organik ve mantıki bir bağ bulunan yapıdır. Ayrıca bu kapsamda bürokrasi ile uzmanlaşma esasına dayalı, hiyerarşik yapıya uygun ve biçimsel ilkelere göre düzenleme yapılması ifade edilmektedir
BÜROKRATİK BİR ORGANİZASYONUN TEMEL ÖZELLİKLERİ 1.İleri bir işbölümü 2.Otoritenin merkezileşmesi 3.Rasyonel bir personel yönetimi programı 4.Bürokratik kaide ve kurallar 5.Kayıt ve ayrıntılı bir dosyalama sisteminin olması
Bürokratik bir organizasyonda; -görev ve yetki dağılımı ve sorumluluklar belli kurallara göre belirlenir, -Astlar üstlerin yasal yetkiye dayanan emir ve talimatlarına uyarlar, -Görevler sıradan kişilerle doldurulamaz, -Her şey önceden belirlenen kurallara göre yürütülür, -Örgütsel verilerin dışa karşı mahremiyeti vardır, -İşletmedeki tüm ilişkiler gayri şahsi olmalı ve iletişim yazılı olarak yürütülmelidir.
Yetki Türleri 1.Geleneksel yetki 2.Karizmatik yetki 3.Ussal/yasal/rasyonel yetki “İdeal bürokrasi” = Bu yetkilerin toplamı
Bürokrasi Yaklaşımının Yararları İlkeler izlenirse etkin, ideal, şahsa göre değişmeyen ve rasyonel bir yapı oluşur. Sonuçları önceden tahmin edilebilir. Demokratik ve davranışlar bellidir. Kişiler değişse de yönetim ve işleyiş değişmez.
Bürokrasi Yaklaşımının Sakıncaları İnsan yine göz arda edilmiştir ve gelişimi engellenmiştir. Katı ve değişmez oluşu bazen sorundur. Kontrol ve hata korkusu, değişime uyum engelleniyor. Keyfiyet gibi inisiyatif de yok. Herkese eşit davranılırken bireysel farklara yanıt verilmez. Araçlar amaç haline gelebilir. Bölümün genel amacı göz arda edilebilir. Kontrol, güvensizlik oluşturulur.
Bürokrasi Yaklaşımının Eleştirilen Yönleri Neden eleştirilmektedir? Bürokrasi yaklaşımı biçimsel ve şekilci olması Bürokrasi ilkeleri, işletme başarısı için birer araç olmasına rağmen amaç haline gelebilmektedir. Parkinson Kanunu Peter İlkesi
Kısacası; Bu yaklaşımda esas görüş bürokratik yapının etkinlik için ideal olduğudur. Yönetim süreci ve makine modeli yaklaşımlarında oluşturulan yapılar yetersiz bulunmuş ve bu nedenle devlet yönetim mantığı olarak örgütlere uygulanmıştır. Ancak temel ilkeleri yönetim süreci yaklaşımındakilere benzer. Organizasyonların etkinliği kurallara bağlıdır. İdeal bürokrasi kavramı vardır. Önemli olan yapının ideal olması değil çünkü yapılar, ilkelere uygunsa yetkindir.
Klasik Teorisinin Katkıları Klasik yönetimi teorisi en başında da dile getirildiği üzere yönetim ve organizasyon alanındaki ilk yönetim anlayışı olarak işletmelerin verimli ve etkin bir şekilde yönetilmeleri konusunda temel çıkış noktasıdır. Klasik yönetim teorisi o dönemin gayri şahsi ilişkilere dayalı gelişigüzel yönetilen işletmelerin daha verimli ve etkin olmaları için “bilimsel yönetim ilkeleri” ile rasyonel ve “bürokrasi yaklaşımı” ile herkes için geçerli kuralları sunarak işletmelere ihtiyaç duydukları verileri sağlamakta diğer bir ifade ile bir çerçeve sunmaktadır. -Belli bir görev yerine getirilecekse -Ortam istikrarlı ise -Tıpatıp aynı ürün, tekrar tekrar üretilecekse -Dakiklik önemliyse -İnsan makinenin bir parçası olarak tasarlandığı gibi davranıyorsa diğer bir ifade ile bu sayılan şartlar söz konusu ise hedeflenen verimliliğe ulaşmak için makine modeli güçlü bir konumda yer almaktadır.
Klasik Teorinin Eleştirilen Yönleri Klasik yönetim teorisi örgütle tamamen ilgilenmediği için kapsamlı/global bir organizasyon teorisi değildir. İnsan unsurunu göz ardı eden ve organizasyonu bir makine olarak ele alırken insanı da bu makinenin bir parçası olarak nitelendiren bakış açısı Şekilcilik vurgusu Organizasyon yapısının yalnızca formel yönüyle ilgilenilmesi ve informel kısmının ihmal edilmiş olması Değişen koşullara uyum sağlamada zorluk çeken örgütsel yapılar oluşturabilir. Bunun nedeni tek ve belirli bir amacın varlığı ile yeniliğe kapalı oluşudur. Düşünmeyen ve sorgulamayan bir bürokrasiye yol açar. Bu nedenle koordinasyon, iletişim ve enformasyonda bozulma ile atalete ve kararlarda gecikmelere yol açabilir. Bireysel çıkarlar öncelik kazanırsa beklenmedik ve istenmeyen durumlarla karşılaşılabilir. Sadece tanımlı işini iyi yapmak hedeflenirse sorun çözümü için müdahale edilmeyip pasif ve bağımlı çalışanlar ortaya çıkar ve bu çalışanlar kendi işi dışındaki bütünle ilgilenmezler. Kısacası; monoton ve dar görüşlü insanlar çalıştırılmış olur. Kesin bir iş tanımı olduğundan aşırı uzmanlaşma ile dar kalıplara sıkışmış ve gelişmesi engellenmiş, yabancılaşan çalışanlar oluşur. Özellikle alt kademe çalışanları insani bazı vasıflardan uzaklaşır. İnisiyatif kullanmayan, yaratıcı katkı sağlamayan ve gelişim için çaba sarf etmeyen çalışanlar söz konusudur.
İyi çalışmalar…