(YÖNETİCİ MOLEKÜLLER= ÇEKİRDEK ASİTLERİ= DNA ve RNA) NÜKLEİK ASİTLER (YÖNETİCİ MOLEKÜLLER= ÇEKİRDEK ASİTLERİ= DNA ve RNA)

Tüm canlılarda bulunan en büyük organik moleküllerdir. İlk kez 19. yy.’ın sonlarında hücrenin “nükleus”unda (çekirdeğinde) keşfedildiği için nüleik asit denilmiştir. Hücresel olayların “yönetimini” sağladığı için de “yönetici moleküller” denilmiş.

Nükleik asitlerin görevleri: 1. Kalıtsal görev: Kalıtsal bilginin nesilden nesile taşınmasını, 2. Yönetim görevi: Protein sentezini yönetir. 3. Canlılarda çeşitliliği ve yeni özelliklerin oluşmasını sağlar.

Nükleik asitlerin yapısı: Canlılardaki en karmaşık moleküllerdir. Temel atomları: C,H,O,N ve P Yapıtaşları: “Nükleotid” lerdir.

Bir nükleotid 3 yapıdan oluşur: N’lu organik baz 5C’lu şeker Fosfat (H3PO4)

N’lu organik bazlar: 2 tip A) Pürinler: Çift halkalı ve büyük, Adenin (A) ve Guanin (G) pürindir. B) Pirimidinler: Tek halkalı ve küçük, Sitozin (S=C), Timin (T) ve Urasil (U)

Bunlardan; A, G, S ve T DNA’da bulunurken; A, G, S ve U RNA’da bulunur.

5 C ‘lu şekerler: DNA’daki şeker: Deoksiriboz RNA’daki şeker: Riboz Deoksiribozda 1 oksijen eksik. NOT: Nükleik asitler, taşıdığı şekere göre isimlendirilir.

Fosfat Grubu: DNA ve RNA ‘da aynıdır. (H3PO4) P ile gösterilir.

2 çeşit nükleik asit vardır: 1. DNA 2. RNA

1. DNA (Deoksiribo Nükleik Asit)

DNA, çekirdekte, mitokondride ve kloroplastta bulunur. Çift ipliklidir. Bu 2 iplik birbirine Sarmal (helezon) şeklinde bağlanmıştır. Yangın merdivenine benzer.

Bir iplikte nükleotidler birbirine “fosfodiester bağı” ile (şeker- fosfat bağı) bağlanır. Karşılıklı ipliklerde ise nükleotidler birbirine “zayıf H (hidrojen) bağı” ile bağlanır. Merdivenin iskeletini Şeker ve fosfatlar; basamaklarını ise N’lu organik bazlar oluşturur.

A karşısına T; G karşısına S gelir. A ve T arasında 2’li; G ve S arasında 3’lü H bağı kurulur.

DNA neden sarmal yapıdadır? Çünkü: Her zaman pürin karşınına pirimidin gelir. Bu sayede çok büyük olan DNA, küçük çekirdeğe sığabilmektedir.

DNA sarmal yapıda olmasaydı çekirdeğe sığamazdı.

DNA’nın bu ip merdiven yapısını Watson ve Crick adlı 2 araştırıcı bulmuşlardır. 1959 yılında Nobel tıp ödülü almışlardır.

Önemli: DNA’nın her canlıda farklı bilgiler taşıması , yapısındaki nükleotidlerin dizilişinden kaynaklanır. Her canlının nükleotidleri farklı şekilde şifrelendiğinden çeşitli canlılar vardır.

Aynı tür canlıların tüm bireylerinin hücrelerinde; DNA miktarı, Toplam pürin ve pirimidin sayıları, Gen sayıları aynıdır.

* DNA kendini eşleyip bir kopyasını yapabilir. Bu olaya replikasyon (dublikasyon) denir

Bir DNA molekülünde toplam nükleotid sayısı: (x) olsun; Deoksiriboz şeker sayısı : x Fosfat sayısı : x Pürin sayısı : x/2 Pirimidin sayısı x/2 olur.

Bir DNA molekülünde;

Soru: bir DNA molekülünde toplam 1200 nükleotid vardır Soru: bir DNA molekülünde toplam 1200 nükleotid vardır. Bunun 300’ü Adenin ise; A) G sayısı? B) Toplam H bağı sayısı C) Pürin sayısı? D) Deoksiriboz sayısı? E) Fosfat sayısı?

SORU: Toplam 900 H bağı taşıyan bir DNA molekülünde 150 Timin varsa; A) S sayısı? B) Toplam fosfat sayısı?

SORU: Toplam 8000 şeker taşıyan bir DNA molekülünde 1000 Timin varsa, A/G oranı nedir?

Soru: T/G oranının ¼ olduğu DNA molekülünde 120 Sitozin varsa A) Adenin sayısı? B) Toplam pürin sayısı? C) Toplam fosfat sayısı?

RNA (Ribo Nükleik Asit) Çekirdek, mitokondri, kloroplast, sitoplazma ve ribozomlarda bulunur. Tek ipliklidir. Protein sentezinde görevlidir. 3 çeşittir. mRNA – tRNA ve rRNA

mRNA (mesajcı RNA): Protein sentezinde DNA’dan aldığı şifreyi (mesajı) ribozomlara iletir. tRNA (taşıyıcı RNA): Sitoplazmadaki aminoasitleri ribozomlara taşır. rRNA (ribozomal RNA): Ribozomların yapısını oluşturur.

Hücrede bulunma çokluğu: rRNA > tRNA> mRNA

Soru: DNA’da bulunup ta RNA’da bulunmayan bağ hangisidir?

Özellik Şekeri O. bazları İplik sayısı Yapımı Görevi Çeşidi Yeri Yapan enzim Yıkan enzim DNA RNA Deoksiriboz Riboz A,G,S,T A,G,S,U Çift Tek Kendini eşler DNA tarafından Genleri taşır Protein sentezi Tek 3 Çoğunluğu Çoğunluğu çekirdek sitoplazma DNA polimeraz RNA polimeraz DNA az RNA az

Sorular:

Nükleik asitlerin yapıtaşına………..denir Nükleik asitlerin temel atomları ….. - ….. - …… - …….- ……. DNA’nın şekeri…………… G ile S arasında ……. Tane …….. Bağı kurulur.

Bir nükleotidin yapısında …………… - ……………. ve ……………. vardır. İki çeşit nükleik asit vardır: 1……, 2…….. DNA’nın kendini eşleyip kopyasını yapmasına…………denir. RNA ………….ipliklidir. Organik baz + Şeker bileşimine ………………..denir.

DNA’da bulunan ………….nükleotidi RNA’da bulunmaz. ………… ve …………nükleotidleri pürin adını alır. mRNA’nın görevi :………………………. Bir DNA molekülünde 600 nükleotid varsa : …………..tane fosfat; ………..tane deoksiriboz ve ……………tane pirimidin vardır.

RNA’da bulunan …………..nükleotidi DNA’da yoktur. Canlıların çeşitli olmasının nedeni:………………………………. RNA genel olarak ……………..sentezinde görevlidir. Pirimidinler şunlardır:………..,……….ve……

D-Y soruları: RNA’da A karşısına T gelir. RNA’da H bağı bulunmaz DNA kendini eşleyemez DNA kalıtsal bilgiyi taşır.

Aynı tür canlılarda pürin sayıları ve DNA miktarı aynıdır. RNA kendini eşleyebilir RNA’da timin (T) bulunmaz. Nükleik asitler taşıdığı şekere göre isimlendirilir

DNA’da nükleotidler karşılıklı olarak glikozit bağı ile bağlanır. DNA merdiveninin basamaklarını ……………… oluşturur. S ve G pirimidindir. DNA’da timin bulunmaz.