Bilimsel Yöntem Süreçleri İsmail GÜLEÇ

Bilmenin yolları; Hissetme: Hava çok sıcak Bilgiyi başkalarıyla paylaşma Uzmanın bir şey söylemesi Mantıksal çözümleme Bilim

Mantıkta bilgi yolları Yakiniyyât : Gerçeğe uygun olan, tar­tışmasız olarak kesin bilgi veren öner­melerdir. "Bütün parçadan büyüktür" önermesi gibi. Mutlak doğru olan. Meşhûrât: Doğruluğu insanlar tara­fından kabul görmüş olmasından kaynaklanan önermelerdir. Meşhûrâtın doğruluğu "örfî" olup çağ­lara, bölgelere, ülkelere veya sanat ve meslek alanlarına göre değişebilir. Mantıkçılar bu önermelere çoğunlukla "Adalet iyidir", "Yalan kötüdür" gibi ahlâkî hükümleri örnek gösterirler. Müsellemât [Postula] : Tartışma sırasında öne sürülen ve hasım tarafından doğruluğu benimsenen, bir defa hükme delil sayıl­makla geçerlilik ve yaygınlık kazanmış olan önermelerdir. ÖR: “Bir Müslüman’la bir Hıristiyan iddiasında, Müslüman Hz. Muhammed’in miracını Hıristiyan ise Hz. İsa’nın göğe çıkışını delil olarak göstermesi gibi”. Makbûlât: Yalan söylemeyeceğine dair hakkında hüsnüzan beslenilen bir kimseden alınan bilgileri ifade eder. Zanniyyât: Geniş anlamda yakiniyyâtın dışındaki bütün önerme çeşitlerini kapsar; dar anlamda ise aklın tercihen kabul ettiği, ancak tersinin de doğru olması ihtimali bulunan önermeler için kullanılır. ÖR: Gece karanlıkta dolaşan bir insan için, “Bu hırsızdır” önermesi gibi. Muhayyelât: Doğru veya yanlış, kabul edilebilir veya edilemez olsun insanda sevinç ve huzura yahut nefret ve sı­kıntıya yol açan önermelerdir. Hayalhanemizde doğal suretlerden doğal olmayan suretler zihinde icat etmektir. ÖR: “İnci âdî bir taştır” veya “Bal tadı olmayan bir sıvıdır”. Vehmiyyât: Zihnin bir gücü olan vehim veya hayalin tecrübî varlık ve olaylara bakmak ve genelleme yapmak suretiyle ürettiği önermelerdir. Meselâ cisimlerin mekânda yer kaplamasına bakarak, "Var olan her şey mekânda yer kaplar" şeklinde ileriye sürülen önerme vehmiyyâttandır.

Bilimsel Yöntem Süreçleri Olgusal süreç (Betimleme) Kuramsal süreç (Açıklama)

Olgusal süreç Gözlem: Olgunun içinde geçtiği olayları araştırılan probleme göre belli grup veya sınıf altında toplamaktır. İki unsuru vardır: Algılanan veri: Göze çarpan/görülen Yorumlama Koşulu Güvenirlik: Duyu organları ve süreçler Geçerlik: Hipotezin anlaşılması

Kuramsal süreç Hipotez: Doğrulanmamış kavramsal genelleme Kuram: Doğrulanmış hipotez Yasa: Doğrulanmış hipotezlerden oluşmuş kuramlar Öngörü: Mevcut yasalardan hareketle bilinmeyen bir konuda tahminde bulunma

Nicel Araştırma Nicel Tarama araştırması: Anket ve analiz Korelasyonel araştırma: İki veya daha fazla değişken arasındaki ilişki Nedensel karşılaştırma: Gruplar arasındaki farkların nedenleri ve sonuçları Deneysel araştırma: Kontrol grubu oluşturma Tek denekli araştırma Meta-analiz

Nitel araştırma Etnografik araştırma: Bir toplumu veya bir bölümünün davranışlarını gözlemleme Tarihi araştırma: Döküman incelemesi Eylem araştırması: O anın ve bir bireyin araştırılıması Olgubilim araştırması: Bir olguyu derinlemesine inceleme Kuram oluşturma çalışmaları Durum çalışması: Zamana ve mekana bağlı çalışmalar Anlatı araştırması

Düzeylerine Göre Araştırma Türleri Betimsel Tarama Etnografik Tarihi Müdaheleli Deneysel Tek denekli Eylem İlişkisel Korelasyonel Nedensel karşılaştırma