ELEŞTİREL DÜŞÜNME BECERİLERİNİN ÖĞRETİLMESİ

Eleştirel düşünme, bir biriyle ilişkili beceri ve tutumlardan oluşan karmaşık bir üst düzey becerisidir.

Eleştirel düşünme, bilgilerin doğruluğunu sorgulayarak, onlardan anlam çıkarma sürecini kapsayan önemli bir üst düzey düşünme becerileri seti olarak karşımıza çıkmaktadır.

Eleştirel düşünme bir çok boyuttan oluşur.Bu boyutlar: BECERİLER TUTUMLAR İŞLEMLER

Eleştirel düşünme sürecini oluşturan beceriler nelerdir? FACİONE’nun sınıflaması: Yorumlama Analiz Değerlendirme Çıkarım Açıklama Özdenetim

ROBERT ENİS’in eleştirel düşünme becerilerini sınıflaması: Açıklığa kavuşturma becerileri Bir soru üzerinde odaklaşma Tartışmaları analiz etme Durumları açıklığa kavuşturmak için çeşitli tür ve düzeylerde soru sorma Destekleme becerileri Bir kaynağın güvenirliğini yargılama Gözlem raporlarını yargılama

Eldeki verilerden çıkarım yapabilme Çıkarım becerileri Eldeki verilerden çıkarım yapabilme Tümden gelimsel düşünebilme Değer yargıları oluşturabilme İleri düzeyde açıklığa kavuşturma becerileri Terimleri tanıyabilme ve tanımları yargılayabilme Sayıltıları belirleyebilme Strateji ve teknik becerileri Bir harekete karar verme Diğerleriyle etkileşim

Eleştirel düşünmenin bir boyutu da tutumlardır. Enis’in eleştirel düşünmeyle ilgili tutumları aşağıdaki şekilde belirtilmiştir. Bir tez ya da soruna açıklık arama Neden arama İyi bilgilenmeye çalışma Bilgilenmede güvenilir kaynaklar kullanma Bütünü göz önüne alma Ana noktaya bağlı kalma

Temel ya da orijinal konuyu göz önüne alma Açık fikirli olma Kanıt ve nedenler yeterli olduğunda görüş bildirme Başkalarının bilgi düzeyi ve duygularına karşı duyarlı olma Konu izin verdiği ölçüde kesinlik arama Karmaşık bir bütünün parçalarını sıralı ve düzenli bir şekilde ele alma Eleştirel düşünme becerilerini kullanabilme

Paul ve Elder’e göre eleştirel akıl yürütmenin öğeleri ya da adımları şu şekilde belirtmek olasıdır. Düşünmenin amacını belirleme Yanıtlanacak anahtar soruları belirleme Gerekli bilgileri belirleme Temel kavramları belirleme Akıl yürütmede kullanılan sayıltıları belirleme Soruna ilişkin görüş açısını belirleme Temel çıkarımları ya da sonuçları belirleme Akıl yürütmenin doğurgularını belirleme

Eleştirel düşünme sürecinin işletilebilmesi için gerekli koşullar: Ön bilgi İyi düşünmenin ölçütleri hakkında işlevsel bilgi Temel eleştirel kavramlar bilgisi Deneyimler sonucunda oluşmuş yararlı uygulamalar Zihin alışkanlıkları

Eleştirel düşünmeyi geliştirmeyi amaç edinen bir eğitim anlayışında öncelikle bazı temel sayıltılarının kabul edilmesi gerekir.Bu sayıltılar: Öğrenciler ne düşüneceğini yalnızca nasıl düşüneceklerini öğrendiği zaman öğrenirler. Bilgi yalnızca düşünülerek öğrenilir. Eğitim süreci, her öğrencinin yalnızca bilgi toplama, analiz etme, sentez etme, uygulama ve değerlendirme sürecidir.

Öğrencilerin daha çok konuştuğu, güncel canlı konulara odaklandığı sınıflar, öğretmenin anlattıklarını pasif bir şekilde dinlemeye odaklanmış sınıflardan daha iyi öğrenme sağlar. Öğrenciler bilgileri, ona değer verdiklerinde daha iyi kazanırlar. Bilgi öğrencilerin ön deneyimleriyle ilişkilendirilerek ve onların görüş açıları dikkate alınarak sunulduğunda daha iyi öğrenilir.

Yüzeysel öğrenme bazen yanlış öğrenmeye neden olur ve derinliğine anlamanın önünde bir engeldir. Derinlik kapsamdan daha önemlidir. Öğrenciler sorulara doğru yanıt verdiklerinde, tanımları doğru tekrarladıklarında ve formülleri doğru uyguladıklarında hala onları anlamamış olabilir. Öğrenciler başkalarıyla tartışarak,düşünce alışverişinde bulunarak daha iyi öğrenirler.

Eleştirel düşünme becerilerini kazandırma yolları Bu becerileri temele alan bir ders ya da ünite olarak planlamak Eleştirel düşünme becerilerini konu alanı bilgisiyle bütünleştirerek sunmak İlk 2 maddeyi birlikte kullanmak

Eleştirel düşünmenin beceri temelli öğretilmesi gerektiğine inanan Beyer gerekçelerini şu üç nedenle açıklamaktadır. Düşünme becerileri,konu temelli öğrenmeyi vurgulayan bilgilendirmenin doğal bir çıktısı olarak öğretilemez. Hiçbir düşünme becerisi tek ders ya da biraz anlatımla yeterince öğrenilemez, bunun için zaman gereklidir. Öğrenciler düşünme becerilerini gerçekten kazanmışlarsa, bu becerileri karşılaştıkları yeni durumlara transfer edebilirler.

Beyer bir becerinin doğrudan öğretilmesi konusunda 5 aşamalı bir model önermiştir. 1)Becerinin tanıtımı: Öğretmen beceriyi tahtaya yazarak, sözlük tanımını verir ve örnekler sunarak açıklar. Beceri: Karşılaştırma.benzerlik ve farklılıkları ayırt etme Tanımı: Kişi veya nesnelerin benzer veya farklı yanlarını inceleme Aynı anlama gelen sözcükler: Kıyaslama, mukayese 2)Beceriyi oluşturan öğeleri ya da işlemi açıklama: Örneğin : Karşılaştırma için ölçüt belirleme Verilenlerin özelliklerini inceleme Temel benzerlik ve farklılıkları özetleme

3)Bir örnek üzerinde beceriyi gösterme: Örneğin : Ölçüt : kişisel özellikler Özellikleri inceleme: yaşlı adam ve çocuğun özelliklerini sıralama Yaşlı tek başına yaşıyor kaygılı Bilge azimli genç Sabırlı iyi bir arkadaş akıllı Başkalarıyla sabırsız Yaşıyor Benzerlik ve farklılıkları belirleme: ihtiyar çocuk Yaşlı Bilge Sabırlı Yalnız Yaşıyor Genç Akıllı Sabırsız Başkalarıyla yaşıyor Kaygılı Azimli İyi bir arkadaş

5)Beceriyi uygulama sürecinin üzerinde yansıtıcı düşünme Temel benzerlik ve farklılıkları özetleme: Öğretmen ven diyagramındaki özellikleri dikkate alarak yaşlı adam ve çocuğun özelliklerini benzer ve farklı yönlerini belirtir. 4)Beceriyi uygulama: Öğrenci beceriyi tek başına ya da bir grupla seçeceği bir başka örnek üzerinde aynı yolu izleyerek uygular. 5)Beceriyi uygulama sürecinin üzerinde yansıtıcı düşünme Bu aşamada öğrenci beceriyi kendi başına uygularken yaptıkları üzerine odaklanır ve yansıtıcı düşünür.bu yansıtma öğrenilen becerinin transferine yardımcı olur.

ÖZLEM ÖZTÜRK 2004260028 FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ (İ.Ö)