TÜRK DİLİ II Okutman Vedat BALKAN Hafta 12. 12.1. KONUŞMA Konuşma, kişinin duygu, düşünce ve isteklerini sözle bildirmesidir. Üç unsurdan meydana gelir.

Slides:



Advertisements
Benzer bir sunumlar
SÖZLÜ ANLATIM VE TÜRKÇENİN SÖYLEYİŞ ÖZELLİKLERİ
Advertisements

TOPRAĞIN HİKAYESİ HORİZON: Toprağı meydana getiren katmanlara horizon adı verilir. TOPRAK: Toprak taşların parçalanması ve ayrışmasıyla meydana gelen,
İnsanlar; duygu, düşünce ve isteklerini cümlelerle dile getirir. Cümleler ise sözcüklerden oluştuğu için sözcükler, dilin en önemli öğesidir. Sözcükler,
1 SÖZCÜKTE ANLAM ÖZELLİKLERİ TÜRKÇE / Sözcükte Anlam Özellikleri.
CÜMLE ÖGELERİ Cümle, bir duyguyu, düşünceyi veya olayı anlatan sözcük ya da sözcükler topluluğudur. Cümlede her sözcüğün bir görevi vardır. Cümlede görevli.
2-A SINIFI BİLGİ YARIŞMASINA HOŞ GELDİNİZ Yarışmada; Hayat Bilgisi 5 soru Türkçe 6 soru Matematik 5 soru ve Genel kültür 4 soru olmak üzere Toplam 20 soru.
Varlıkların Özelliklerini Belirten Kelimeler (Sıfat – Ön Ad)
Değerli Arkadaşlar, aşağıdaki sorular 7. ve 8. sınıflar için özel hazırlanmış dil bilgisi kitabımızdan yararlanılarak oluşturulmuştur. Kendi okulumuzda.
Prof. Dr. Rana Özen Kutanis İLETİŞİM ÇEŞİTLERİ A.Kişi-Kişi (İnsan - İnsana) İletişim B.Kişilerarası İletişim C.Kişi – Grup ve Gruplar Arası İletişim D.Örgüt.
BİYOÇEŞİTLİLİK NEDİR Biyoçeşitlilik, bir bölgedeki genlerin, türlerin, ekosistemlerin ve ekolojik olayların oluşturduğu bir bütündür. Başka bir deyişle.
YAZIM KURALLARI.
COĞRAFYA PROJE ÖDEVİ ÖZGÜR SÖNMEZ 10/A Ulaşım Nedir ?
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde genel anlamlı bir sözcük kullanılmıştır? A) Kamyonu buradan çekiniz. B) Otobüs öneki durakta bozulmuş. C) Araba insan yaşamını.
İSİM GRUBU. Bu konu için önerilen literatür: 1. İSİM TAMLAMASI: Leyla Karahan, Türkçede Söz Dizimi, Akçağ Yayınları, 2008, İYELİK GRUBU VE İSİM.
SÖZCÜKTE ANLAM.
SPORLA İLGİLİ HAREKETLER DÖNEMİ (7-12 yaş)
DİL ve ANLATIM DERSİ 10. SINIF PROJE ÖDEVİ
CÜMLEDE YAPI.
1 ZAMİRLER Dil, kısa, öz anlatımı sever. Konuşurken, yazarken gereksiz, sevimsiz tekrarlardan kaçınmak için, daha önce anılan bir ismin yerine, onu karşılayacak.
TÜRK DİLİ II Okutman Vedat BALKAN Hafta 1. Bir duyguyu, bir düşünceyi, bir yargıyı, bir olayı ve bir eylemi tam olarak anlatan kelime veya kelime grubuna.
SES BİLGİSİ MUSTAFA DEMİRCAN.
BAĞLAÇ. BAĞLAÇ  Eş görevli sözcükleri, söz öbeklerini, cümleleri birbirine bağlayan ya da çeşitli anlam ilgileri kuran sözcük veya söz öbekleridir. Başlıca.
Türkiyedeki iklim çeşitleri Doğa Sever 10/F Coğrafya Performans.
BİLGİ YARIŞMASI 5. SINIF Hazırlayan: Mustafa AKKAŞ 5-A Sınıf Öğretmeni Hazırlayan: Mustafa AKKAŞ 5-A Sınıf Öğretmeni Başarılar dilerim.
Arş.Gör.İrfan DOĞAN.  Bugün otizm tedavisinde en önemli yaklaşım, özel eğitim ve davranış tedavileridir.  Tedavi planı kişiden kişiye değişmektedir,
 LÖSEV, 24 Eylül 2000 tarihinde, lösemili çocuklara özel, modern tıbbın tüm olanaklarını bünyesinde barındıran 2000'li yılların.
EK FİİL (EK EYLEM). İsim soylu sözcüklere eklenerek onları cümle içinde yüklem yapan; basit zamanlı fiillere gelerek de onları birleşik zamanlı olmasını.
MORFEMLER. MORFEM TÜRLERİ Şu örneklere bir göz atalım: Boyacının elleri beyaz. Öğrencilerde hefer olmalı.
KONUŞMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
ÖRGÜTLERDE İLETİŞİM TÜRLERİ
SOLUNUM VE GEVŞEME EGZERSİZLERİ İLE ETKİLİ MÜZİK EĞİTİMİ AYŞEN ÜMİT İSTANBUL BİLİM VE SANAT MERKEZİ Müzik Mentoru.
Paragraf Nedir? & Herhangi bir yazının bir satırbaşından öteki satırbaşına kadar olan bölümüdür. & Duygu, düşünce, istekleri anlatım tekniklerinden yararlanarak.
TAMLAMALAR.
KENDİMİZİ TANIMAK MESLEKLERİ TANIMAK MESLEK SEÇİMİNİN ÖNEMİ SEÇMEK İSTEDİĞİM MESLEKLER HAKKINDA NERELERDEN BİLGİ ALABİLİRİM.
 Cümlede, eylemin nesne alabilip alamamasına ya da öznenin, eylemde bildirilen işle ilgili olarak gösterdiği özelliğe eylem çatısı denir. Dolayısıyla,
ZARFZARF (BELİRTEÇ) ZARF yer zamanölçüniteliksoru belirteçBir fiilin, bir fiil şeklinin (fiil ismi, sıfat-fiil, zarf-fiil), sıfatın veya kendi türünden.
Bedenim ve Ben (Bedenim Değerlidir)
Sözsüz İletişimin Özellikleri
Hazırlayan İSMAİL ŞAHİNER. SORU ÇÖZERKEN!!! Önce soru okunur. Daha sonra parça (metin) okunur. Önce soru okunur. Daha sonra parça (metin) okunur.
SIFAT ( ÖN AD) ÖRNEKLER: * Beyaz tahta * Görgülü kişi
ŞOK HABER YAZILARI M.ŞAHİN. Haber Yazıları ile ilgili bazı terimler: Gazete: Politika kültür, ekonomi ve daha başka konularda haber ve bilgi vermek için.
ARA Ş TIRMA YÖNTEM ve TEKN İ KLER İ Ö ğ r. Gör. Dr. O. İ nanç GÜNEY ADANA MYO.
ZAMIRLER(ADILLAR). ZAMİR (ADILLAR) İsimlerin yerine kullanılan sözcüklerdir. Bütün zamirler sıfatlardan farklı olarak isim çekim eki alabilir.
İşlev Açısından Kelime Türleri
Metinlerin Sınıflandırması
Sunularımız ALFABET98 fontu ile hazırlanmaktadır.
10. HAFTA TUR181 TÜRK DİLİ l.
Yazım kuralları konusunun önemli bölümlerinden birisi de –de ve –ki eklerinin yazımıdır. Bu belgede konu ayrıntılı olarak işlenmiştir. ADI: AYDIN SOYADI:
Eğitim Bilimleri Fakültesi
Hazırlayan: Eray POLAT Numara:
CÜMLE TÜRLERİ YÜKLEMİNİN TÜRÜNE GÖRE Fiil Cümlesi
HAVA PERSPEKTİFİ Doğada yakınımızda bulunan varlıklar gözümüze gerçek renk ve boyutlarıyla net olarak görünür. Oysa bizden uzaklaştıkça nesnelerin boyutları.
Kanuni Sultan Süleyman İmam Hatip Ortaokulu Rehberlik Servisi
KELİME-SÖZCÜK NEDİR? Cümlenin anlamlı en küçük birimlerine ya da tek başına anlamı olmadığı hâlde cümle içinde anlam kazanan anlatım birimlerine kelime.
Bugün neler öğreneceğiz?
ATATÜRK’ÜN ÖNDERLİĞİNDE YAPILAN YENİLİKLER
Sözcük Türleri İsimler(Adlar)
Okul Öncesi Dönemde Fen Eğitimi
MADDEYİ TANIYALIM.
ANLATMAYA BAĞLI EDEBİ METİNLERDE DİL VE ANLATIM
Evren-Örneklem, Örnekleme Yöntemleri 2
Gelişim ve Temel Kavramlar
TÜRK DİLİNDE HAL KATEGORİSİ I
CİHANGİR ÇAĞLAR ZAMİRLER
TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI II DERS XI
TÜRKÇE EĞİTİMİNİN ÖNEMİ
PROBLEM ÇÖZME TEKNİKLERİ
Çağdaş Gelişmeler Işığında Ana Dili Öğretimi
I. Hafta Dil Nedir? Dilin Kökeni
Sunum transkripti:

TÜRK DİLİ II Okutman Vedat BALKAN Hafta 12

12.1. KONUŞMA Konuşma, kişinin duygu, düşünce ve isteklerini sözle bildirmesidir. Üç unsurdan meydana gelir. Düşünme Dil Ses ve konuşma organları KONUŞMAYI ETKİLİ VE GÜZEL KILAN FAKTÖRLER İyi yazmanın ve iyi konuşmanın birinci şartı iyi düşünmektir. İyi düşünmenin birinci şartı ise zengin bir birikime sahip olmaktır. İnsanın hayatı boyunca edindiği bilgi ve tecrübelerin tümüne birikim denir. Birikim kazanma yollarından bazıları şunlardır. Okuma Dinleme Gözlem Buluş SÖZLÜ ANLATIM

KONUŞMA YETERSİZLİKLERİNİN BAŞLICALARI: Mahalli ağızla konuşma Anlatım yetersizliği Kavrayış eksikliği Dağınık konuşma, gereksiz konuşma Kural bilmeme, çekingenlik Konuşurken gereksiz el kol hareketleri yapma Sesleri yeterli olmama KONUŞURKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR: Ses, herkesin duyabileceği; ama rahatsız olmayacağı bir yükseklikte (tınıda) olmalıdır. Canlı ve istekli olmalıdır. Monoton olmamalı, metnin ruhuna göre tonlanmalıdır. Kelimelerin telâffuzunda hata yapılmamalıdır. Argo ve ciddiyetten uzak kelimeler kullanmaktan kaçınılmalıdır. Ciddi ve bilimsel bir konuşmada bu tür kelime ve söyleyişler konuşmayı başarısız kılan etkenlerden biridir. Vücut dili (jest, mimik, duruş, bakış) konuya ve amaca uygun kullanılmalıdır. Konuşma, hızlı veya yavaş olmamalıdır. Provalarda son şekli verilen konuşma hızı, konuşma anında değiştirilmemelidir. Bu durum, konuşmacıyı planın dışına çıkmaya zorlar ve hata yapmasına sebep olur.

İYİ BİR KONUŞMANIN ANA İLKELERİ: Uyulması gereken ilkeleri dokuz maddede toplayabiliriz. İyi bir konuşma; Yıkıcı değil yapıcıdır. İlginç ve değerli konuları kapsar. Sağlam bilgilere dayanır. Konuşmanın temel öğelerinin iyi değerlendirilmesini gerektirir. (Konuşmanın temel öğeleri şunlardır: Konu, dinleyici, zaman, konuşmacı.) Belli bir amaca yönelir. Sağlam bir konuşma yöntemi gerektirir. Genellikle üç konuşma yöntemi vardır: 1. Bir sorun üzerinde birlikte düşünme ve tartışma 2. Öğretme 3. Duygulandırma Dinleyicilerin dikkat ve ilgilerini çekmelidir. Etkili bir ses tonuna, el ve yüz hareketlerine dayanır. Canlı bir dil, hareketli bir üslup gerektirir.

KONUŞMA TÜRLERİ GÜNLÜK KONUŞMALAR 1. Selamlaşma 2. Hatır Sorma 3. Tanışma ve Tanıştırma 4. Soru Sorma- Cevap Verme 5. Kutlama 6. Başsağlığı 7. Özür Dileme 8. Telefonla Konuşma

12.2. TÜRKÇENİN SÖYLEYİŞ ÖZELLİKLERİ VURGU Temel görevi insanlar arasındaki anlaşmayı sağlamak olan dilin en önemli ve en zor kısımlarından birisi vurgudur. Vurgu ile söze duygu katılır, dinleyenin dikkati çekilir ve böylece söylenmek istenilenin daha kolay anlaşılması sağlanılır. Özellikle müzik, edebiyat, tiyatro alanında ve sözel basında çalışanlar için ayrı bir önem taşıyan vurgu sözdeki musiki ahengini sağlayan bir unsurdur. Vurgu eklerde ve kelimelerde anlam ayırt edici, cümlelerde ise odak belirleyicidir. Vurgu, konuşma ve okuma sırasında bir kelimedeki bir heceyi diğer hecelerden veya bir cümledeki bir kelimeyi diğer kelimelerden daha kuvvetli söylemektir. Bir kelimede hecelerin hepsi de aynı değerde söylenmezler. İçlerinden birinin vurgulu söylendiği görülür. Böylece kelime monotonluktan çıkarak bir ses ahengine kavuşur. Birden fazla heceli kelimelerde gerçekleştirilen bir hecedeki soluk baskısına “vurgu”, baskılı seslendirilen heceye de “vurgulu hece” denilir. Her dilin kendi yapısına göre vurgusu vardır. Türkçede kelime kök ve gövdelerinde orta heceler vurgusuzdur. Genellikle vurgular ilk ve son hecelerde bulunur. Çoğunlukla son hecede bulunan vurgu bütün yer adları ile yabancı şahıs adlarında ve bazı yabancı kelimelerde ilk hecededir. Söze duygu değeri katan ve dinleyicinin dikkatini uyandırarak anlamasını kolaylaştıran vurguyu; Kelime Vurgusu, Cümle Vurgusu, Mısra Vurgusu, Ahenk Vurgusu ve Şiddet Vurgusu gibi başlıklar altında inceleyebiliriz.

KELİME VURGUSU *Türkçede kelimelerle ekler sıkı ilişki içinde olduğundan bazı araştırmacılar “kök-ek vurgusu” ifadesini kullanırlar. *Türkçede özellikle fiillerden meydana gelen tek heceli kelimelerde vurgu bulunmaz (Prof. Dr. Zeynep Korkmaz ve Prof. Dr. Tahsin Banguoğlu bu kelimelerin vurgulu olduğunu söylerler): al, gel, koş, ben, sen, dün, göl, su, kuş, kış, gör, kör. *Türkçe kökenli çok heceli kelimelerde ise vurgu genellikle son hecede yer alır: baba, kardeşim, hepimiz. Yabancı dillerden gelen kelimelerde de bu kural ağırlığını korur: televizyon, otobüs. Çok heceli fiil köklerinde vurgu son heceye kayar: üşü-, yürü-, tanı-. *İsimlerde vurgu genellikle sondadır: güzel, kara, tatlı. *Seslenme durumunda olmayan insan ve hayvan adlarında da vurgu son hecededir: Aysel, Ahmet, Boncuk, Çakır. *Sayıların vurguları da son hecededir: iki, sekiz, elli, yetmiş. VURGU

*Bazı zamirlerde vurgu yine sondadır: onlar, bunlar, şunlar, ondan, bundan. Bazı zamirlerde ise vurgu baştadır: burası, şurası, böyledir, şöyledir, hepsi, bazı, nicesi, neresi, hangisi. *Zarflarda da genellikle vurgu ilk hecededir: ancak, bazen, böyle, şöyle, hemen, niçin. *Edatlardan bağlama edatlarının bazıları vurgusuzdur (ve, ile, veya, de, veyahut, yahut): Bazıları da vurguludur: ya da, fakat, ancak, yalnız, şayet, öyle, sanki, yeter ki, belki. Son çekim edatları genellikle vurgusuzdur: diyor ki, baksan bile. Seslenme edatlarında vurgu baştadır: arkadaş, dostum, Ahmet, Gülnur. *Pekiştirmenin yapıldığı kelimelerde vurgu ilk hecededir: sarı-sapsarı, temiz-tertemiz. *Eşsesli kelimelerde kullanıma göre vurgunun yeri değişir: danışma(isim), danışma(emir kipi), düşünce(fikir), düşünce(düştüğü zaman). *Dilimize giren yabancı kelimelerden vurgusu sonda olanlardan bazıları: abajur, bagaj, ekonomi, garson, paket, televizyon: Başta olanlardan bazıları: forsa, futbol, maske, şapka, radyo; orta hecede olanlardan bazıları: adalet, coğrafya, fatura, kampanya, sandalye. *Anlam ve yapı bakımından dikkat çekici olan yer adlarında vurgu sondan başa doğru kayar. İki heceli yer adlarında vurgu başta bulunur: Afyon, Konya, Samsun, İzmir, Ağrı, Dicle, Mersin.

*Çok heceli yer adlarında ve coğrafî isimlerde ise başa doğru sürülür, güçlü hecede kalır. Güçlü hece, diğer hecelere göre; ses sayısı fazla, kapalı, sert ünsüz taşıyan, sert ünsüzle biten, kalın ünlü bulunduran hecedir: Ardahan, Erzurum, Çankırı, Aksaray, Marmara...Birinci hece açık, ikinci hece kapalı ise veya birinci hece bir-iki sesli, ikinci hece üç-dört sesli ise vurgu ikinci heceye kayar: Anamur, Edirne, Malatya, Silifke, Çanakkale, Alanya, Emirgân, Ayvalık, Demirci, Ödemiş. Yer adı yapmaya yarayan Farsça “-sitan, -istan” ekiyle yapılan coğrafî adlarda ise vurgu sondadır: Türkmenistan, Afganistan, Yunanistan. Sonu –iye, -ca, -ya ile biten yer adlarında vurgu ya ilk hecede ya da bu hecelerden önceki hecededir: Türkiye, Fethiye, Kozluca, Yenice, Asya, Almanya. *Şahıs adlarında vurgu sondadır: Ahmet, Aydın, Nesrin, Osman. Gerek özel şahıs adlarında gerekse diğer hitap kelimelerinde (ünlemlerde) vurgu ilk hecede görülür: Aydın!, Mehmet!, Nesrin!, Osman!, Anne!, Komşu!, Saygıdeğer dinleyenler!

*İnsan ve hayvan özel adlarında vurgu, tür adlarında olduğu gibi sondadır: Aydın, Ufuk, Korkut, Mehmet, Güler, Pamuk, Tekir. *Tür ve meslek adları ile isimler ve sıfatlar özel ad olarak kullanılırsa vurgu başa kayar: Kartal, büyük bir kuştur. Kartal, İstanbul’un bir ilçesidir. Sirkeci, bağırarak geçti. Sirkeci İstasyonu’nda durduk. Denizli ülkelere bayılırım. Denizli, güzel bir ilimizdir. Kültürümüzde çeşme başı sohbetleri meşhurdur. Çeşme ilçemiz deniziyle meşhurdur. * Ekler genellikle kelime sonundaki vurguyu kendi üzerlerine çeker: Çiçek, çiçekler, çiçeklerimiz, çiçeklerimizden. Bazı ekler, vurguyu çekmezler. Vurgu, bu ekten önceki hecededir. Meselâ olumsuzluk eki (at-ma, gel-me-di), soru eki (gel-iyor-mu?, güzel-mi?) vurgusuzdur. Şekil bakımından olumsuzluk eki -ma, -me’ye benzeyen, yapı bakımından fiilden isim yapan -ma, -me eki vurguludur: Okuma yazma seferberliği, danışma (sorma anlamında), danışma (başvurulacak yer): Kitabı sen okuma.

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın! Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın. Mehmet Âkif *Eşitlik eki (-ca, -ce), küçültme eki (-cık, -cik), bildirme ekleri (i-yi-dir, hoş-tur, gü-zel-dir), aitlik eki (- ki) de vurgusuz eklerdendir. Geniş zaman ekine gelen olumsuzluk eki –ma, -me vurguludur: Sevmez ki, dinlemez, anlamam. *Kelimelerden ayrı yazılan “da, de” ve “ki” bağlama edatları vurguyu üzerine çekmez, vurgusuzdur. Bunların bağlama edatı olup olmadıklarını bu yolla da anlayabiliriz: Sınıfımızda oturuyorduk. (Bulunma hali olup vurguludur.) Sınıfımız da ısındı. (Bağlama edatı olan da, de vurgusuzdur.) Bahçedeki çiçekler soldular. (Aitlik eki “-ki” vurguludur.) Dalında öyle güzeldi ki çiçeği koparamadım. (Bağlama edatı olan “ki” ayrı yazıldığı için vurgusuzdur.) *Oluşumları ve dolayısıyla vurgulanmaları çok farklı olan bileşik kelimelerde vurgu genellikle birinci kelimededir: ortaokul, onbaşı, dalgakıran, köpekbalığı, yanardağ.

CÜMLE VURGUSU Tam bir yargı belirten, kelime ve kelime gruplarından müteşekkil dizi olan cümlede vurgu konusu, ilim adamlarınca eskiden beri tartışılan konulardandır. Onun için cümlede vurgu, tonlama, durak konuları çok geniş ve kapsamlı bir çalışmayı gerektirir. Biz burada sadece temel bir iki husus üzerinde durmakla yetineceğiz. Bir cümlede, anlamca en önemli olan kelime yükleme yaklaştırılabildiği gibi vurgu ile de belirtilebilir. Örnek bir cümlede kelimelerin yerlerini hiç değiştirmeden kast edilen anlama göre vurgulanması gereken kelimeleri tespit edelim: Ben o kitabı, dayıma verdim. (Kime verdim?) Ben, o kitabı dayıma verdim. (Hangi kitabı verdim?) O kitabı dayıma, ben verdim. (Kim verdi?) Ben, sizi dün orada gördüm. (Başkasını değil, sizi gördüm.) Ben sizi, dün orada gördüm. (Başka zaman değil, dün gördüm.) Ben sizi dün, orada gördüm. (Başka yerde değil, orada gördüm.) Ben sizi dün orada, gördüm. (İnkar etme, gördüm!) Dikkat edilirse vurgulu kelimeden önce virgül vardır. Bu, bir bakıma virgülle birlikte dinlenip sonraki kelimenin vurgulanacağını gösterir.

MISRA VURGUSU Bir şiirde, şâirin duygularını âhenkli bir şekilde hissettirmek gerekir. Bunun için vurgudan yararlanılır. Mısradaki ahengi daha kuvvetli sezdirmek için bazı heceler ve kelimeler daha canlı okunur. Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden... Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak Ve bir zaman bakacaksın semaya ağlayarak... Sular sarardı... Yüzün perde perde solmakta Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta. Ahmet HAŞİM Bu şiirde birinci mısradaki “ağır ağır” ifadesi vurgusuzdur. Buradaki ağırlık “yavaş” anlamındadır. Eğer bu kelimeyi vurgularsak kelimenin diğer anlamı olan maddi ağırlık kast edilmiş olur ve şiirdeki anlam kaybolur. “Merdivenlerden” kelimesindeki “-den” eki vurguludur. İkinci mısradaki “güneş” kelimesinin ikinci hecesi vurgulanarak, güneşin yakıcılığı, parlaklığı; “yığın” kelimesinde de yine ikinci hece vurgulanarak “yığın’’ın çokluğu, büyüklüğü verilir..

Üçüncü mısrada vurgu yoktur. “Ağlamak” kelimesi, “sessizce, içten içe ağlamak” anlamında kullanılmıştır. Söz konusu kelime vurgulanırsa sesli ağlamak anlaşılır ve şiirdeki anlam kaybolur. Dördüncü mısrada “sular” kelimesindeki “-lar” eki ile “yüzün” kelimesinin ikinci hecesi vurguludur. “Sararmak” kelimesinde anlamca bir zayıflık, cılızlık, hastalık söz konusu olduğundan kelime vurgusuzdur. Beşinci mısrada “kızıl” kelimesinin anlamını vermek ve “akşam” kelimesinin karanlığını belirtmek için ikinci heceler vurguludur AHENK VURGUSU Sadece mısralarda değil, düz yazılarda da ahengin önemi büyüktür. Bilhassa hitabelerde, çok önemli olan bu vurgu sayesinde söylenilenin etkisi artırılır, dinleyenlerin dikkatleri çekilir. Dün olduğu gibi bugün de “güzel ve etkili konuşuyor” dediğimiz kişiler, bu vurguyu yerinde kullanan kişilerdir. Toplumları yönlendiren fikir adamları, siyasetçiler ve hatipler bu konuya dikkat eden kişilerdir. Özellikle, konuşmaların başında ve sonunda söylenenler, bu vurgu sayesinde kafalara nakşedilir: Türk milleti! Ey Türk gençliği! Ne mutlu Türk’üm diyene!

ŞİDDET VURGUSU Söze daha çok güç katmak ve dikkati çekmek için yapılan vurgudur. “İnsafsız, benden beş kuruşu esirgedi.” Vurulup tertemiz alnından uzanmış yatıyor; Bir hilâl uğruna, Yâ Rab, ne güneşler batıyor! Ey bu topraklar için toprağa düşmüş asker! Gökten ecdat inerek öpse o pâk alnı değer. Mehmet Âkif ULAMA Genellikle konuşma dilinde görülen ulama, kelime sonlarındaki ünsüzlerin kendilerinden hemen sonra gelen ve ünlü ile başlayan kelimelere bağlanmasıdır. Ulamanın oluşabilmesi için ikinci kelimenin ünlü ile başlamış olması gerekir: kavak ağacı=ka-va-ka-ğa-cı, kitap almak=ki-ta-bal-mak vb. Ulama genellikle konuşma dilinde görülürse de şiirlerde vezin gereği de uygulanır. Bir kelimenin sonundaki kapalı bir hecenin vezin gereği kurallara uygun bir şekilde açılması ulama ile gerçekleştirilir: Ben ezelden (Be-ne-zel-den) beridir hür yaşadım hür yaşarım Hangi çılgın bana zincir vuracakmış şaşarım Mehmet Âkif

Duygu ve düşüncelerimizi doğru ve etkili anlatabilmek amacıyla bir konuşma cümlesindeki anlam birimlerini biri birinden ayırmak için gerçekleştirilen durmaya durak denilir. Durak, anlam ayırt edici bir sesbirimidir. Yazı dilinde nokta, noktalı virgül, üç nokta, virgül gibi çeşitli noktalama işaretleriyle gerçekleştirilen bu durmalar, yerli yerinde yapılmazsa anlam karışıklıkları meydana gelir ve kastedilen anlamın dışında başka bir anlam anlaşılır: Bu kitabın içindedir. (Başka kitapta değil, bu kitaptadır). Bu, kitabın içindedir. (Bu-kast edilen özne- kitabın içindedir). Oku, baban gibi eşek olma! (Baban okumadı, bir baltaya sap olamadı. Sen ona benzeme, oku.). Oku baban gibi, eşek olma! (Baban okudu, adam oldu. Sen de onun gibi ol, ona benze, oku.). DURAK

TON Vurgu, anlam ayırt edici bir özelliğe sahipken ton, heceye özgü olup anlam ayırt edici bir sesbirim değildir. Yazı dilinde bir işaretle gösterilmeyen, sadece konuşma dilinde gerçekleştirilen ton, insanın ruhsal durumuna bağlı olarak sesin yükselip alçalmasına, tiz veya pes oluşuna denir. Vurgu ve ton ayrı sesbirimlerdir. Konuşma sırasında mimiklerle birlikte gerçekleştirilen ton, kelime ve cümlelere özgü olup anlatılmak istenileni daha iyi anlatmaya yarar. Buna tonlama (ezgi) denilir. Özellikle telefon konuşmalarında karşımızdaki kişinin sevinçli, üzüntülü, heyecanlı, korkak oluşunu cümlelerindeki tonlamadan anlarız: -Beni bırakır mısın? (Ben seni çok seviyorum. Sen beni terk eder misin?). -Beni bırakır mısın! (Beni tutma, kafamı kızdırma, bırakır mısın lütfen!). -Beni bırakır mısın! (Sana zahmet olmazsa giderken beni de okula bırakır mısın?).

KONUŞMA Konuşma, kişinin duygu, düşünce ve isteklerini sözle bildirmesidir. Üç unsurdan meydana gelir. Düşünme Dil Ses ve konuşma organları KONUŞMAYI ETKİLİ VE GÜZEL KILAN FAKTÖRLER İyi yazmanın ve iyi konuşmanın birinci şartı iyi düşünmektir. İyi düşünmenin birinci şartı ise zengin bir birikime sahip olmaktır. İnsanın hayatı boyunca edindiği bilgi ve tecrübelerin tümüne birikim denir. Birikim kazanma yollarından bazıları şunlardır. Okuma Dinleme Gözlem Buluş Bölüm (Hafta) Özeti

İYİ BİR KONUŞMANIN ANA İLKELERİ: Uyulması gereken ilkeleri dokuz maddede toplayabiliriz. İyi bir konuşma; Yıkıcı değil yapıcıdır. İlginç ve değerli konuları kapsar. Sağlam bilgilere dayanır. Konuşmanın temel öğelerinin iyi değerlendirilmesini gerektirir. (Konuşmanın temel öğeleri şunlardır: Konu, dinleyici, zaman, konuşmacı. Belli bir amaca yönelir. Sağlam bir konuşma yöntemi gerektirir. Genellikle üç konuşma yöntemi vardır: 1. Bir sorun üzerinde birlikte düşünme ve tartışma 2. Öğretme 3. Duygulandırma Dinleyicilerin dikkat ve ilgilerini çekmelidir. Etkili bir ses tonuna, el ve yüz hareketlerine dayanır. Canlı bir dil, hareketli bir üslup gerektirir.

1. SARI, Mehmet, Türk Dili I-II, Okutman Yayıncılık, Ankara GÜLSEVİN, Gürer vd., Türk Dili I-II, Afyon Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırmalar Vakfı Yayını, Afyonkarahisar, Türk Dil Kurumu, Yazım Kılavuzu, Ankara, Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, Ankara, Türk Dil Kurumu, Yabancı Kelimelere Karşılıklar, Ankara, Kaynaklar