ÖTANAZİ Dr. Murat ÇALOĞLU Dr. Murat ÇALOĞLU TÜTF Radyasyon Onkolojisi AD TÜTF Radyasyon Onkolojisi AD

Deney Hayvanı: Bilimsel araştırma, eğitim, deney, kontrol ve test amacıyla kullanılan her türlü omurgalı hayvan, Deney Hayvanı: Bilimsel araştırma, eğitim, deney, kontrol ve test amacıyla kullanılan her türlü omurgalı hayvan,

Laboratuvar Hayvanı: Laboratuvar Hayvanı: aynı bakım, beslenme ve barındırma koşullarına sahip ve yetkili bir kurum tarafından izin verilmiş veya onaylanmış tesislerde, aynı bakım, beslenme ve barındırma koşullarına sahip ve yetkili bir kurum tarafından izin verilmiş veya onaylanmış tesislerde, kontrollü bir şekilde ve/veya kapalı ortam koşullarında üretilen, bakılan veya deneyde kullanılan omurgalı tür, ırk ve soyları kontrollü bir şekilde ve/veya kapalı ortam koşullarında üretilen, bakılan veya deneyde kullanılan omurgalı tür, ırk ve soyları

ÖTANAZ İ Grekçe eu = iyi thanatos = ölüm Euthanasia = iyi ölüm

ÖTANAZİ Ötanazi bir terim olarak ilk kez 1986 da AVMA’nın ötanazi paneli sonuç raporunda tanımlanmıştır. TANIM: Araştırma, eğitim veya test amacı ile kullanılan bir deney hayvanının AĞRISIZ AĞRISIZ ÇABUK ÇABUK ANKSİYETE OLUŞTURMADAN ANKSİYETE OLUŞTURMADAN Çalışmacı tarafından öldürülmesi ve çalışmanın sonlandırılmasıdır.

AVMA (American Veterinary Medical Association) 2007 Ötenazi Rehberi  Eğer bir hayvanın canı alınacaksa bu en üst düzeyde saygı ile yapılmalıdır.  Ötanazi teknikleri  Hızlı bilinç kaybının ardından  Kalp  Solunum ve  Beyin işlevini durdurmalıdır.

Ötanazi için seçilen yöntem Deney hayvanında ağrı oluşturmamalıdır. Deney hayvanında ağrı oluşturmamalıdır. Göreceli olarak hızlı ve geri dönüşümsüz olmalıdır. Göreceli olarak hızlı ve geri dönüşümsüz olmalıdır. Uygulanan deney hayvanında ve diğer barınak hayvanlarında en az stres oluşturmalıdır. Uygulanan deney hayvanında ve diğer barınak hayvanlarında en az stres oluşturmalıdır. Deney protokolünü en az etkileyen yöntem seçilmelidir. Deney protokolünü en az etkileyen yöntem seçilmelidir. Duysal ve refleks yolları aynı anda sonlandırmalıdır. Duysal ve refleks yolları aynı anda sonlandırmalıdır.

ÖTANAZİ Ağrının algılanabilmesi için serebral korteks ve subkortikal yapıların sağlam olması gerekir Ağrının algılanabilmesi için serebral korteks ve subkortikal yapıların sağlam olması gerekir Hipoksi, ilaçla depresyon, elektrik şoku gibi serebral korteksin işlev dışı kaldığı durumlarda ağrı algılanmaz Hipoksi, ilaçla depresyon, elektrik şoku gibi serebral korteksin işlev dışı kaldığı durumlarda ağrı algılanmaz

Bu nedenle, anestezi durumunda ya da bilinçsizlik durumunda ötanazi yöntem tercihi daha az kritik önem taşır Bu nedenle, anestezi durumunda ya da bilinçsizlik durumunda ötanazi yöntem tercihi daha az kritik önem taşır Dikkat edilecek nokta ölüm öncesinde hayvanın tekrar bilinçli hale gelmemesinin garanti altına alınmasıdır Dikkat edilecek nokta ölüm öncesinde hayvanın tekrar bilinçli hale gelmemesinin garanti altına alınmasıdır

Ötanazi ajanları üç ana mekanizma ile ölüme yol açar 1) Doğrudan ya da dolaylı hipoksi 2) Yaşamsal işlev için gerekli nöronların doğrudan baskılanması 3) Beyin aktivitesinin fiziksel olarak kesilmesi ya da yaşamsal nöronların haraplanması

ENDİKASYONLAR Deneyi sonlandırmak dışında, (Deneyin diğer aşamaları gibi önceden planlanması gerekir) deney hayvanlarının ciddi sağlık problemi (gıda ve sıvı alımının olmaması, paralizi, ciddi diare, yaygın alopesi, asit, tümör gelişimi vb.) deney hayvanlarının ciddi sağlık problemi (gıda ve sıvı alımının olmaması, paralizi, ciddi diare, yaygın alopesi, asit, tümör gelişimi vb.) davranış bozukluğu (ajitasyon ve saldırganlık) olduğunda ötanazi uygulaması gereklidir. davranış bozukluğu (ajitasyon ve saldırganlık) olduğunda ötanazi uygulaması gereklidir.

Ötanazi yönteminin seçimini etkileyen temel faktörler deney hayvanının cinsi büyüklüğü anatomik yapısı ve fiziksel dayanıklılık durumu ağırlığı ağrı ve stres durumu hastalığı çalışma parametreleri için gereken doku ve örnek (kan, idrar vb) tipi

YÖNTEM VE UYGUN ENDİKASYON Tıp merkezlerinde laboratuvar hayvanlarının öldürülmesi için kabul edilebilir yöntemler Tıp merkezlerinde laboratuvar hayvanlarının öldürülmesi için kabul edilebilir yöntemler 1) Karbon dioksit inhalasyonu 2) Yüksek doz anestezik gazlar metoksifluran 3) Yüksek doz enjektabl anestezik ajanlar-barbituratlar 4) Fiziksel metodlar-servikal dislokasyon, dekapitasyon, şok, exsanguinasyon

HAYVAN DAVRANIŞI Nazik kontrol etmek, dikkatli tutmak, konuşmak sıklıkla sakinleştirici etki yapar Nazik kontrol etmek, dikkatli tutmak, konuşmak sıklıkla sakinleştirici etki yapar Kötü uyarana davranışsal ve fizyolojik yanıtlar: Kötü uyarana davranışsal ve fizyolojik yanıtlar: stres sesleri çıkarma, mücadele, kaçmaya çalışma, defansif agresyon, salivasyon, idrar yapma, defekasyon, pupiller dilatasyon, terleme, tremor stres sesleri çıkarma, mücadele, kaçmaya çalışma, defansif agresyon, salivasyon, idrar yapma, defekasyon, pupiller dilatasyon, terleme, tremor

HAYVAN DAVRANIŞI Korku, immobilite ya da “ölü numarası yapma” ya neden olabilir (özellikle tavşan ve kuşlarda) Korku, immobilite ya da “ölü numarası yapma” ya neden olabilir (özellikle tavşan ve kuşlarda) Bu immobilite yanıtı bilinçsizlik olarak yorumlanmamalıdır Bu immobilite yanıtı bilinçsizlik olarak yorumlanmamalıdır Korku reaksiyonlarının diğer hayvanları etkileyeceği unutulmamalıdır Korku reaksiyonlarının diğer hayvanları etkileyeceği unutulmamalıdır

İNSAN FAKTÖRÜ Ötanazi uygulayacak kişi deneyimli olmalıdır Ötanazi uygulayacak kişi deneyimli olmalıdır Hayvan tutma metotlarını bilmeli Hayvan tutma metotlarını bilmeli Ötanazi gerekçelerini anlamış olmalıdır Ötanazi gerekçelerini anlamış olmalıdır Yöntemin uygulanması ile neler olacağını bilmelidir Yöntemin uygulanması ile neler olacağını bilmelidir Ancak sürekli ötanazi uygulaması içinde yer alan kişide iş tatminsizliği, yabancılaşma, kavgacı eğilim, hayvanlara sert davranma görülebilir Ancak sürekli ötanazi uygulaması içinde yer alan kişide iş tatminsizliği, yabancılaşma, kavgacı eğilim, hayvanlara sert davranma görülebilir

İNSAN FAKTÖRÜ Ötanazi için seçilen yöntem; Çalışmacılar için güvenilir Etkin ve kolay uygulanabilir Düşük maliyetli Uygulamayı yapan ve izleyen araştırmacılar için en az stres oluşturan Çevre sağlığı ve güveliğine uygun İlaç kötüye kullanımına neden olmayacak bir yöntem olmalıdır.

Ötanazide kullanılan malzemelerin personel için tehlikeleri Eter yanıcı ve patlayıcıdır Halotan narkotiktir Nitrojen ve CO hipoksemiktir Nitrozoksitin bağımlılık yapıcı özelliği vardır

YÖNTEM VE UYGUN ENDİKASYON Deney hayvanı Ötanazi yöntemi Kedi ve köpek Pentobarbütal ( mg/kg— anestezi dozunun üç katı) CO 2 (% konsantrasyonda) Tavşan Pentobarbütal (100 mg/kg) Şok yöntemi Servikal dislokasyon (küçük yavrularda) CO 2 (% 40 konsantrasyonda) Kemirgenler CO 2 Pentobarbütal ( mg/kg) Servikal dislokasyon (<125 gr) Şok yöntemi Dekapitasyon

İnsan dışı primatlar Barbütüratlar Kuşlar CO 2 Pentobarbütal (100 mg/kg) Servikal dislokasyon Dekapitasyon Şok yöntemi

Kabul edilmeyen yöntemler N N Felç yapıcı ajanlar (kürar, gallamine, dekametonyum) – insancıl değil N N Elektroküzyon (yüksek volt ile öldürme) N N Personel için tehlikeli N N Kloroform ve eter inhalasyonu N N Eter, patlama riski kontrol edilmediği sürece uygun değil N N Kloroform, personel için tehlikeli olabilir