1 Makro Ekonominin Temelleri Türkiye’de MG yıllara göre artışı aşağıdaki gibi olmuştur. Türkiye’de MG yıllara göre artışı aşağıdaki gibi olmuştur ,9 kat artmıştır ,9 kat artmıştır ,4 kat artmıştır ,4 kat artmıştır ,8 kat artmıştır ,8 kat artmıştır.

2 Bu büyük gelir artışına rağmen Türkiye’de kişi başına gelir düzeyi Japonya’nınkinden 1/3’den daha düşüktür. Neden? Bu büyük gelir artışına rağmen Türkiye’de kişi başına gelir düzeyi Japonya’nınkinden 1/3’den daha düşüktür. Neden? Enflasyon oranı oldukça yüksek seyretmekteydi. Neden? Enflasyon oranı oldukça yüksek seyretmekteydi. Neden? 1994, 1999, 2001 ve 2008’dekine benzer ekonomik krizlerden kurtulmak için neler yapılmalıdır? 1994, 1999, 2001 ve 2008’dekine benzer ekonomik krizlerden kurtulmak için neler yapılmalıdır? Kamu açıkları ve dış ticaret açıkları bu ülkenin kaderi midir? Nasıl azaltılır? Kamu açıkları ve dış ticaret açıkları bu ülkenin kaderi midir? Nasıl azaltılır? Ekonomide yeni paketler, işsizliği azaltmaya yönelik politikalar neler olmalıdır? Ekonomide yeni paketler, işsizliği azaltmaya yönelik politikalar neler olmalıdır?

Makro İktisadın Gelişimi Neoklasik Model: I. Fisher, A. Marshall, A. Pigou ve D. Robertson Neoklasik Model: I. Fisher, A. Marshall, A. Pigou ve D. Robertson Fiyatların ve ücretlerin piyasayı temizlemek üzere esnek olduğu ve tam istihdamda olduğu, Fiyatların ve ücretlerin piyasayı temizlemek üzere esnek olduğu ve tam istihdamda olduğu, Bireylerin fayda ve kar maksimizasyonu odaklandığı Bireylerin fayda ve kar maksimizasyonu odaklandığı Paranın reel unsurları etkilemesinin mümkün olmadığı Paranın reel unsurları etkilemesinin mümkün olmadığı Piyasanın mükemmel işlediği ve devletin müdahalesine gerek olmadığı düşünülmektedir. Piyasanın mükemmel işlediği ve devletin müdahalesine gerek olmadığı düşünülmektedir. 3

Keynesyen Devrim Öncüsü J. M. Keynes’tir. Öncüsü J. M. Keynes’tir. Piyasanın genelde eksik istihdamda dengeye geldiği, Piyasanın genelde eksik istihdamda dengeye geldiği, Fiyatların ve ücretlerin aşağıya doğru esnek olmadığı, Fiyatların ve ücretlerin aşağıya doğru esnek olmadığı, Aktif iktisat politikalarının gerekli olduğu kabul edilmektedir. Aktif iktisat politikalarının gerekli olduğu kabul edilmektedir. 4

Monetaristler Öncüsü: M. Friedman Öncüsü: M. Friedman Para politikasının daha etkili olduğunu, Para politikasının daha etkili olduğunu, İktisadi dalgalanmalarının ana nedenin para miktarındaki değişmeler olduğunu, İktisadi dalgalanmalarının ana nedenin para miktarındaki değişmeler olduğunu, Piyasaların sürekli temizlendiğini, fiyatların ve ücretlerin esnek olduğunu, Piyasaların sürekli temizlendiğini, fiyatların ve ücretlerin esnek olduğunu, Piyasada kısa dönemde işsizlik olsa bile uzun dönemde tam istihdamda olacağını kabul eder. Piyasada kısa dönemde işsizlik olsa bile uzun dönemde tam istihdamda olacağını kabul eder. 5

Yeni Klasik Model Öncüleri: R. Lucas, N. Wallace, R. Barro ve T. Sargent’tir. Öncüleri: R. Lucas, N. Wallace, R. Barro ve T. Sargent’tir. Piyasaların sürekli temizlendiğini, Piyasaların sürekli temizlendiğini, Piyasalar sadece uyarlayıcı değil, aynı zamanda rasyoneldir. Piyasalar sadece uyarlayıcı değil, aynı zamanda rasyoneldir. Hükümetler tarafında ilan edilmiş politikalar ne kısa ne de uzun dönemde işsizliği azaltamaz. Hükümetler tarafında ilan edilmiş politikalar ne kısa ne de uzun dönemde işsizliği azaltamaz. Sürpriz politikalar kısa dönemde işsizliği azaltabilir. Sürpriz politikalar kısa dönemde işsizliği azaltabilir. 6

Yeni Keynesyen Model Öncüleri: J. Taylor, J. Stiglitz, S. Fischer, A. Gray ve G. Mankiw’dir. Öncüleri: J. Taylor, J. Stiglitz, S. Fischer, A. Gray ve G. Mankiw’dir. Fiyatlar katıdır, uzun dönem ücret sözleşmeleri nedeni ile ücretler esnek değildir. Fiyatlar katıdır, uzun dönem ücret sözleşmeleri nedeni ile ücretler esnek değildir. Piyasa başarısızlıkları mevcut ve eksik rekabet piyasası yaygındır. Piyasa başarısızlıkları mevcut ve eksik rekabet piyasası yaygındır. Yapısalcılar: İçerdekiler ve dışarıdakiler sorunu Yapısalcılar: İçerdekiler ve dışarıdakiler sorunu Bekleyişlerin rasyonel olduğu kabul edilir. Bekleyişlerin rasyonel olduğu kabul edilir. Aktivist politikaların ekonominin tam istihdamı için yararlı olduğunu savunmaktadır. Aktivist politikaların ekonominin tam istihdamı için yararlı olduğunu savunmaktadır. 7

Reel İktisadi Dalgalanmalar Öncüleri: E. Prescott, F. Kydland ve J. Bradford gibi iktisatçılardır. Öncüleri: E. Prescott, F. Kydland ve J. Bradford gibi iktisatçılardır. Üretim ve işsizlikte görülen dalgalanmalarının nedeni; teknolojideki değişmelerdir. Üretim ve işsizlikte görülen dalgalanmalarının nedeni; teknolojideki değişmelerdir. 8

EKONOMİK DALGALANMALAR  Ekonomik dalgalanmalar tekrarlanan ama periyodik ve simetrik olmayan bir olgudur.  Ekonomik dalgalanma, üretimin alışılagelen trendi çevresinde ortaya çıkan genişleme ve daralmalardır.  Trend eğrisi, reel GSMH’nın, üretim faktörlerinin tam kullanımı halinde beklenen gelişimini sergiler.  Bir ekonomik dalgalanma devresinde reel GSMH'nın ulaştığı en yüksek noktaya zirve, en düşük noktaya ise dip denir.

EKONOMİK DALGALANMALAR 10

EKONOMİK DALGALANMALAR

Reel ve Potansiyel GSMH 12 ŞEKİL 1–3:FİİLÎ VE POTANSİYEL HASILA: İnce çizgi potansiyel (trend), kalın çizgi ise fiilî GSYH’yı göstermektedir. 1970'lerin sonu, 1994, krizleri ve son olarak küresel kriz dönemlerinde hasıla, potansiyel düzeyinin altına düşerken; planlı kalkınmanın başarıyla yürütüldüğü 1970'lerin ilk yarısında ve ile dönemlerinde hasıla, trendinin üzerinde bir seyir izlemiştir.

Makro Ekonominin Performans Göstergeleri Büyüme oranı (g) Enflasyon oranı (Enf) İşsizlik oranı (U) Hoşnutsuzluk Endeksi: U + Enf

MAKROEKONOMİK PERFORMANS: Büyüme (%) Enflasyon (%) İşsizlik oranı (%) Hoşnutsuzluk endeksi ,890,311,6101, ,834,111,645, ,127,411,739, ,228,112,140, ,146,411,858, ,341,711,753, ,827,510,538, ,839,39,548, ,560,88,769, ,664,28,772, ,450,08,258, ,352,67,960, ,467,18,175, ,155,27,863, ,0120,58,1128, ,088,07,595, ,171,66,578, ,378,46,785, ,968,87,075, ,143,77,751, ,353,76,560, ,557,78,466, ,945,010,355, ,923,810,534, ,911,510,321, ,67,410,317, ,350,011,761, ,039,410,950, ,260,58,468, ,282,47,790, ,866,16,973, ,329,09,939,0

15 MAKRO EKONOMİNİN ARAŞTIRMA ALANI Makro ekonominin ilgi alanına giren 5 temel alan bulunmaktadır. Makro ekonominin ilgi alanına giren 5 temel alan bulunmaktadır. 1.Gelir ve istihdam düzeyi 1.Gelir ve istihdam düzeyi 2. Fiyat istikrarı 2. Fiyat istikrarı 3. Ekonomik büyüme 3. Ekonomik büyüme 4. Kamu açıkları 4. Kamu açıkları 5. Dış açıklar. 5. Dış açıklar. Bunların dışında; para arzı, döviz kuru, faiz oranı gibi birçok konu bulunmaktaysa da temelde ifade edilen 5 konu bulunmaktadır. Bunların dışında; para arzı, döviz kuru, faiz oranı gibi birçok konu bulunmaktaysa da temelde ifade edilen 5 konu bulunmaktadır.

16 1. Gelir ve İstihdam Düzeyi Bir yıl içinde üretilen mal ve hizmetlerin toplam değeri GSMH olarak ifade edilir. İstihdam gelire bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Gelir düzeyindeki artış fiyatların da artmasına neden olabilecektir. Bir yıl içinde üretilen mal ve hizmetlerin toplam değeri GSMH olarak ifade edilir. İstihdam gelire bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Gelir düzeyindeki artış fiyatların da artmasına neden olabilecektir. Ekonomide işsizliği engelleyecek ne tür seçenekler bulunmaktadır? Devlet bunun için neler yapmalıdır? Gibi sorular üzerinde düşünülmesi gereken konulardır. Ekonomide işsizliği engelleyecek ne tür seçenekler bulunmaktadır? Devlet bunun için neler yapmalıdır? Gibi sorular üzerinde düşünülmesi gereken konulardır.

17 2. Fiyat İstikrarı Hem enflasyon hem de deflasyon önemli sorunlardır. Dünyada daha çok gözlenen sorun ise enflasyon olgusu olmuştur. Yüksek enflasyonun neden olduğu sorunların başında sabit gelirlilerin ve tasarruf sahiplerinin reel gelir kaybına neden olması ve gelir dağılımının daha da kötüleşmesidir. Uzun süre enflasyon ile işsizlik arasında bir trade- off olduğu ifade edilmiştir. Bu olgu gelişmiş ülkelerde gözlenmişse de 1970’li yıllarda bu yerini stagflasyon olgusuna bırakmıştır.

1 Milyon TL’ye bir ekmek 1 Ocak 2005 tarihinden önce bir çok ürünü milyon TL ile satın alınıyordu. Bu sonucu doğuran en önemli neden yüksek enflasyon problemidir. 1 Ocak 2005 tarihinden önce bir çok ürünü milyon TL ile satın alınıyordu. Bu sonucu doğuran en önemli neden yüksek enflasyon problemidir. Dünyanın her yerinde enflasyonun kaynağı gereğinden fazla para basılmasıdır. Dünyanın her yerinde enflasyonun kaynağı gereğinden fazla para basılmasıdır. 18

Yüksek Enflasyon 7 tane Ülkede 1920s ile 1940s Arasında Enflasyonun Seyri Ülke Başlangıç Tarihi Son Tarih P T /P 0 Aylık Ortalama Enflasyon Oranı (%) Aylık Ortalama Parasal Büyüme (%) AustriaOct. 1921Aug GermanyAug. 1922Nov x GreeceNov. 1943Nov x Hungary 1Mar. 1923Feb Hungary 2Aug. 1945Jul x ,80012,200 PolandJan. 1923Jan RussiaDec. 1921Jan x P T /P 0 : Price level in the last month of hyperinflation divided by the price level in the first month.

20 3. Ekonomik Büyüme %3’lük yıllık büyüme Milli geliri 23 yılda iki katına çıkarır. %2’lik büyüme ise 35 yılda bunu yapar. Büyüme istikrarlı bir şekilde nasıl sağlanır. Bunu hangi tür araçlarla sağlarız.

21 70 KURALI  70 Kuralı: Bir ülkedeki büyüme oranın 70’e oranı o ülkenin kaç yılda bir milli gelirini ikiye katlanacağını ifade eder.  (70 ÷ yıllık büyüme oranı)= Kaç yılda milli gelirin ikiye katlanacağını gösterir.  Ülkelerin yıllık büyüme oranı arasındaki önemsiz görünen farkı uzun dönemde büyük farkların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

22

23 70KURALI: Örnek $5,000 yatırıldığında % 7 oranındaki faiz oranı ile kaç yılda bu para ikiye katlar. $5,000 yatırıldığında % 7 oranındaki faiz oranı ile kaç yılda bu para ikiye katlar. 70 ÷ 7 = ÷ 7 = 10

Ekonomik Büyümeyi Belirleyen Faktörler Ülkedeki üretim faktörlerinin miktarının artması. Sermaye Sermaye Beşeri Sermaye Beşeri Sermaye Doğal kaynaklar Doğal kaynaklar Teknik bilgi düzeyi Teknik bilgi düzeyi Üretim faktörlerinin daha verimli hale getirilmesi.

25 4. Bütçe Açıkları ve Kamu Borçları Bütçe, gelir ve giderleri gösteren belgedir. Sürekli kamu açıkları kamu borç stokunun artmasına neden olmaktadır. 1970’li yıllardan bu yana bütçe açıkları hep artmış ve en büyük sorunlardan biri olmuştur. Bu, bir yandan dışlanma etkisine diğer yandan ise enflasyonun artmasına neden olmaktadır. Bütçe, gelir ve giderleri gösteren belgedir. Sürekli kamu açıkları kamu borç stokunun artmasına neden olmaktadır. 1970’li yıllardan bu yana bütçe açıkları hep artmış ve en büyük sorunlardan biri olmuştur. Bu, bir yandan dışlanma etkisine diğer yandan ise enflasyonun artmasına neden olmaktadır. Bütçe açıkları yüksek kamu borç sorunun en önemli nedenidir. Çünkü politikacı en az riskle yeniden seçilmek için borçlanmaya başvurmanın vergi oranı attırmaktan daha iyi bir yol olduğunu bilir. Bütçe açıkları yüksek kamu borç sorunun en önemli nedenidir. Çünkü politikacı en az riskle yeniden seçilmek için borçlanmaya başvurmanın vergi oranı attırmaktan daha iyi bir yol olduğunu bilir.

26 5. Dış Açıklar Ödemeler bilânçosu, bir ülkenin diğer ülkeler ile yürüttüğü ticari ilişkileri gösterir. En önemli kriterleri dış ticaret ve sermaye hareketleridir. Ödemeler bilânçosu, bir ülkenin diğer ülkeler ile yürüttüğü ticari ilişkileri gösterir. En önemli kriterleri dış ticaret ve sermaye hareketleridir. İthalatımız ihracattan hep daha fazla olduğu için dış borç almak zorunda kalırız. Dış borcumuz giderek artma eğilimindedir. İthalatımız ihracattan hep daha fazla olduğu için dış borç almak zorunda kalırız. Dış borcumuz giderek artma eğilimindedir. Küreselleşme ile bu alan, giderek daha fazla ilgi görmeye başlamıştır. Küreselleşme ile bu alan, giderek daha fazla ilgi görmeye başlamıştır.

27 Büyük Buhran — arasında endüstriyel üretim ABD’de %50, Almanya’da %40, Fransa’da %30, İngiltere’de %10 olmak üzere dünyada bir daralma yaşanmıştır. — arasında endüstriyel üretim ABD’de %50, Almanya’da %40, Fransa’da %30, İngiltere’de %10 olmak üzere dünyada bir daralma yaşanmıştır. —Deflasyon ise İngiltere’de %25, ABD ve Almanya’da %30, Fransa’da %40 olmuştur. —Deflasyon ise İngiltere’de %25, ABD ve Almanya’da %30, Fransa’da %40 olmuştur. —İşsizlik ise ABD’de %25’ler düzeyine ulaşmıştır. —İşsizlik ise ABD’de %25’ler düzeyine ulaşmıştır. —Hammadde fiyatlarının düşüşü ise birçok hammadde ihracatcısı ülkeyi krize sürüklemiştir. —Hammadde fiyatlarının düşüşü ise birçok hammadde ihracatcısı ülkeyi krize sürüklemiştir.

BÜYÜK BUHRAN YILLARINDA DÜNYA ÜRETİMİ VE TİCARETİ (1929=100) Üretim Uluslararası Ticaret Ticaret Hacmi Ticaret Fiyatları

BÜYÜK BUHRAN YILLARINDA TÜRKİYE EKONOMİSİ 29 Yıl Nominal GSMH (TL) Reel GSMH* (TL) Fiyat Düzeyi (GSMH Def.**) Enflasyon Oranı (%) İhracat (milyon US$) İthalat (milyon US$) ,23 909,695,92, ,54 341,395,0-0, ,15 278,2100,05, ,55 393,974,4-25, ,65 865,760,3-18, ,25 235,257,0-5, ,46 063,947,9-15, ,16 429,647,90, ,06 233,852,910, ,07 679,856,26, ,57 798,258,74, ,78 537,556,2-4, ,19 127,857,92, * Reel GSMH 1948 fiyatlarıyla ölçülmüştür. ** Fiyat düzeyi 1929 = 100 olarak alınmıştır.

30 Büyük Buhran İthalat engellenerek içeride üretimin genişletilmesi amaçlanmış, fakat kriz bu yolla genelleşmiştir. Dünya ticareti çöktü, her ülkede işsizlik artış gösterdi. İthalat engellenerek içeride üretimin genişletilmesi amaçlanmış, fakat kriz bu yolla genelleşmiştir. Dünya ticareti çöktü, her ülkede işsizlik artış gösterdi. Keynes, yatırımcıların güvensizliği ile krizi açıklamıştır. Keynes, yatırımcıların güvensizliği ile krizi açıklamıştır. Friedman daralan para politikasını sorumlu tutmuştur. Friedman daralan para politikasını sorumlu tutmuştur. Dünya liderliğinin oluşmamasıyla kriz genelleşmiştir diyen ekonomistler var. Dünya bankası ve IMF gibi kuruluşlar olmadığı için kriz genelleşmiştir. Dünya liderliğinin oluşmamasıyla kriz genelleşmiştir diyen ekonomistler var. Dünya bankası ve IMF gibi kuruluşlar olmadığı için kriz genelleşmiştir.