CELAL BAYAR ÜN İ VERS İ TES İ AHMETL İ MYO ÇEVRE KORUMA 6. HAFTA Ö Ğ R. GÖR. ARZU SALKIM ER BÜRO YÖNETIMI

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I “Bir gün gelecek insanlar, kolera veba gibi gürültüye karşı da amansız bir mücadele verecekler.” (Dr. Robert Koch-1910)

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Kentleşme, endüstrileşme ve teknolojik gelişmeler giderek daha gürültülü yaşam biçimlerini zorunlu kılmaktadır. Günümüzde gürültü bir çevre ve sağlık sorunu olarak ortaya çıkmaktadır. GÜRÜLTÜNÜN TANIMI Belirgin bir yapısı olmayan, içerdiği ögelerle kişiyi bedensel ve ruhsal olarak olumsuz etkileyen, İnsanların işitme sağlığını ve algılamasını bozan, iş performansını azaltan, çevrenin hoşluğunu ve sakinliğini yok ederek niteliğini değiştiren önemli bir Çevre Kirliliği türüdür.

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Gürültünün değişik tanımları vardır. Bunlardan birkaçı şöyledir: İnsanların işitme sağlığını ve algılamasını olumsuz yönde etkileyen, fizyolojik ve psikolojik dengeleri bozabilen, iş performansını azaltan, çevrenin hoşnutluğunu ve sakinliğini yok ederek niteliğini değiştiren önemli bir çevre kirliliği türüdür. İstenmeyen ve dinleyene bir anlam ifade etmeyen sestir. Ses dalgaları halinde yayılan bir enerji şeklidir. Çeşitli seslerin kulağa karışmasına gürültü denir. Gürültü çeşitli kaynaklardan çıkan, birbiriyle ilgisi olmayan seslerdir. Böyle ses karışımlarının, uyumlu ses karışımı olan müzikle bir ilgisi yoktur.

GÜRÜLTÜ K İ RL İ L İĞİ Gürültü ani ve şiddetli olursa geçici 3-4 günlük bir işitme kaybı olur. İnsan birçok şeye fizyolojik olarak uyum sağladığı halde gürültüye uyum sağlayamamaktadır. Gürültünün derecesi ve sönük kalma süresine göre değişik derecede etkilenmeler görülür. Vücut buna herhangi bir şekilde psikolojik olarak reaksiyon göstermektedir. Gürültünün parasal karşılığı Gürültü önemli bir sağlık sorunudur ve onun da parasal bir karşılığı vardır. –Yapılan araştırmalara göre gürültülü yerlerde çalışan işçilerde verimlilik yüzde 30, fikir işçilerinde ise yüzde 60 oranında azalıyor. –Gerek iç, gerekse dış gürültüsü çok olan hastanelerde yatan hastalar daha geç iyileşiyor. Bu da daha pahalı tedavi demektir.

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Gürültüden etkilenip uyuyamayan insanların kullandıkları uyku ilacı, – Kayıp zamanlar: Uyku kalitesinin azalması, anlama güçlüğü nedeniyle doğan kayıp zamanlar; doğru karar vermenin gecikmesi, konsantrasyon bozulması, gürültü nedenli hastalıklar yüzünden kaybolan günler; aşırı yorgunluk nedeniyle işin yavaş yürümesi. – Verim kaybı: Üretimde nitelik ve nicelik kaybı, performans düşüklükleri. – Sosyal ilişki kaybı: Stres ve yorgunluk nedeniyle toplumsal ilişkilerde sürtüşmelerin yaşanması. – Eğitim giderleri: İşçi sağlığının iyileştirilmesi ile uygulanacak gürültü kontrolü tekniklerinin öğretilmesine ilişkin giderler

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I -Tazminatlar: Gürültüye yoğun maruz kalanlara ödenen tazminatlar, gürültülü ortamlarda çalışanlara ödenen ücret farkları ve işitme kaybına neden olanlara ödenen tazminatlar. – Gürültü kontrolü maliyetleri: Kişisel korunma araçları, gürültü azaltıcı donatımın maliyeti, ses yalıtım uygulamaları ve gürültü kontrol çalışmalarının maliyeti, gürültü haritalarının hazırlamasına ilişkin giderler. – Değer kaybı: Konut ve arazi fiyatlarında değer kaybı.

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Avrupa ülkelerinde 1960’lı yıllardan bu yana gürültünün kişisel ve toplumsal yaşam kalitesini düşürdüğü kabul ediliyor. Bir diğer ifadeyle gürültü kirliliği geri kalmışlığın göstergesi sayılıyor. AB ülkelerinde gündüz 55dB, gece 45 dB olan üst sınırları aşağı çekmek için çalışmalar yapılıyor ve çalışmalara ciddi bir kaynak ayrılıyor. Hızla artan nüfusla birlikte gürültü kaynaklarının çoğalması, önlemlerin maliyetini de yükseltiyor. AB ülkeleri kapsamında yapılan bir araştırma yılda gürültü nedenli ekonomik zararın milyar euro olduğunu ortaya koyuyor.

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Gürültü Ölçütleri Gürültü ölçen alete sonometre denir. Çevre gürültü ölçümlerinde “ses basınç düzeyi” kullanılır. Sesin insan kulağına göre şiddetini belirten ölçü desibeldir(dB) İnsan dalga bolu Herz arası sesi duyar. 20 herz altı infrasound, herz üstü ultrasound seslerdir. İnsan bu sesleri duymaz. Ancak insanlar üzerinde – bulantı, – Başağrısı, – huzursuzluk gibi etkiler yapar İnsan üzerinde infra sesler daha etkilidir. Uçaklar, taşıt araçları, trafik gürültüsüne açık olan evlerde bu seslerin etkisi fazladır.

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Ses Düzeyi İşitilebilen seslerin basınç düzeyleri; 0dB (işitme eşiği) -120 dB (acı eşiği) arasında değişir. Normal bir insan 0-50 desibellik sesleri kolayca işitebilir ve bundan rahatsız olmaz. 85 dB şiddetinde bir ses veya gürültü kulakları rahatsız eder ve uzun süre sunuk kalındığında kulakta hasar oluşur. Uluslararası Standart Örgütünün (ISO) normal saydığı gürültü düzeyi 58 dB’dir desibel arası çok sessiz, desibel arası sessiz, desibel arası orta derecede gürültülü, desibel arası, gürültülü ve desibel arası ise çok gürültü ortam olarak sınıflandırılır.

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I

Türkiye’de gürültü kirliliği önemli boyuttadır. Bunu arttıran nedenler; – Plansız ve düzensiz kentleşme – Büyük kentlerde kontrolsüz nüfus artışı – Endüstride yeni tekniklerin uygulanmasındaki bilgi eksikliği – Ulaşım sistemi planlamasında ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi) yapılmaması – Eğitim eksikliği – Mevzuat karmaşası

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Yerleşim Yerlerinde Gürültü Kirliliği Kent gürültüsünü artıran sebepleri: – trafiğin yoğun olması, kara ve hava trafiğinin yoğun olması, –yersiz ve zamansız klakson çalmaları –belediye sınırları içerisinde bulunan endüstri bölgelerinden çıkan gürültüler. –Meskenlerde ise televizyon ve müzik aletlerinden çıkan yüksek sesler, –zamansız yapılan bakım ve onarımlar ile bazı işyerlerinden kaynaklanan gürültüler

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkisi Fiziksel etkiler: İşitme kaybı: – 85 dBA gürültüye → uzun süre – 140 dBA gürültüye → kısa süre maruz kalma – Duyarlı %10’luk kesimde 85 dBA üzerinde işitme kaybı hızla artar Şehirlerde nüfusun önemli bir kısmı günün 24 saati 75 dBA üzerinde trafik gürültüsüne maruz kalmaktadır. Oto toksik ilaçlar, kimyasal maddeler, vibrasyon, vardiyalı çalışma gürültü ile beraber olduğunda işitme bozukluğunda artma meydana gelmektedir.

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Geçici Kayıp: Geçici işitme eşiği kayması veya duyma yorulması olarak tanımlanabilir Kalıcı Kayıp: Etkilenim çok fazla ise ve işitme sistemi eski özelliklerine dönemiyorsa – Yüksek şiddetteki gürültü uzun süre devam ediyorsa, – Bomba patlaması gibi tek ve şiddetli bir olayın etkisi ile akustik travma yaratması.

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Gürültüye Bağlı İşitme Kaybını Arttıran Etmenler a.Yaş b.Duyarlılık c.Vasküler Etkiler d.Vitamin, Mineral, Hormonlar e.ilaçlar ve Kimyasallar f.Sigara g.Vibrasyon h.Gürültünün Niteliği

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I FİZYOLOJİK ETKİLER – Kan basıncında artış – Stres hormonlarında artış – Kan lipitlerinde artış – Kalp hızında artış – Elektrolit bozuklukları PSİKOLOJİK ETKİLER – Kaygı – Depresyon – Aktiflik / Pasiflik / Saldırganlık – Grup Etkileşiminde Bozukluklar – Yardımlaşmada İsteksizlik – Sinir Bozukluğu – Korku / Tedirginlik / Yorgunluk – Baş dönmesi – Zihinsel Fonksiyonlarda Bozulma

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I PERFORMANS ÜZERİNE ETKİLERİ – Erken çocuklukta, okumada gecikme, motivasyonda azalma – Doğrudan etkiler (iletişim bozuklukları, konsantrasyon) – Dolaylı etkiler ( verimlilikte azalma, sinirlilik, stres) – Uykusuzluk

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Gürültüye maruz kalma süresi ve gürültünün şiddetinin insana etkileri –Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı verilerine göre; meslek hastalıklarının %10'u, gürültü sonucu meydana gelen işitme kaybı olarak tespit edilmiştir. Meslek hastalıklarının pek çoğu tedavi edilebildiği halde, işitme kaybının tedavisi yapılamamaktadır. Gürültü insan sağlığı yanı sıra hayvanları da etkilemektedir. Hayvan topluluklarının ürkmesine ve bunun sonucunda göç edip yerleşim alanlarını değiştirmesine yol açmaktadır. Ayrıca başta besi hayvanları olmak üzere gürültü kirliği fizyolojik nedenlerden ötürü davranış değişikliklerine neden olmaktadır.

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I GÜRÜLTÜ KONTROLÜ Son yılda büyük kentlerin gürültü oranında ortalama dB şiddetinde bir artış olmuştur. İşitme sistemine zarar verebilen gürültü düzeyi uluslar arası standartlara göre Mz, 85 dB basınç düzeyindedir. – Kaynakta kontrol – Çevrede kontrol – Alıcıda kontrol

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Şehir planlaması: Kent Merkezlerinde yerleşim yerlerinin seçimi, bina grubu planlaması gibi durumlarda sesi yansıtma özelliğinden dolayı bitkilerin, özellikle de ağaçların önemli bir rolü vardır. İki yol arasına çalı ve ağaç karışımı bitki, Cadde ve yol kenarına kısa bitkiler, Kaldırım tarafına daha uzun ağaçlar dikilir. Hava alanı ve otoyol çevrelerinde yeşil kuşak oluşturulması hava ve gürültü kirliliğinin önlenmesinde önemlidir. Gürültülü iş yerlerinin (ekmek fabrikası, terzihane, lokanta boru marangoz atölyesi, kaportacı ve tamirciler, müzik marketler vs) apartman alt katlarına ya da konutlara çok yakın yerlere yapılması engellenmelidir. Kent planları ve imar izinlerinin verilmesinde Gürültü Kontrol yönetmeliğinin uygulanması gürültü kirliliğinde etkili olabilmektedir.

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Motorlu taşıtlasın susturucusuz trafiğe çıkarılmaması, Konut alanlarında, sağlık tesisleri ve dinlenme yerlerinin yakınlarında ve eğitim alanlarında ağır vasıtaların belli saatlerde geçmesine izin verilmemesi, Korna veya başka uyarıcıların lüzumlu alanlarda kullanılması ve gereksiz yere kullanılmaması Demiryollarında lokomotiflere susturucu takılması, lokomotif tekerleklerinin ve rayların sık sık kontrolü ve yağlanması, Yerleşme yerlerinde makinistlerin birbirlerine sinyal vermelerinin yasaklanması, Gürültüye duyarlı alanların iyi bir kent planlaması ile trafiği yoğun olan bölgelerden uzakta kurulması

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Kavşak ve trafik ışıklarında gerekli düzenlemeler yapılarak trafiğin duraksız akışının sağlanması (yeşil Dalga) Yol ve bina inşaatı işlerinde kullanılan aletlerin konut bölgelerinde ve gürültüye duyarlı bölgelerde belli saatlerde çalışmasına izin verilmesi, tatil günleri ve akşam saatlerinde kullanılmasının önlenmesi Havaalanı çevresindeki yerleşimlerin uçak gürültüsünden rahatsız olmaması için uçaklara belli saatlerde ve az gürültülü kalkış ve inişlerin sağlanması Yerleşim yerlerinde, yapıların içinde ses yalıtımı yapılması Gerek kamuoyunun açık yerlerde (lunapark, diskotek, sinema, düğün salonları vs.) gerekse yerleşim alanlarında elektronik olarak yükseltilerin müzik seslerinin, civardaki insanları rahatsız edecek boyutta olmaması

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Radyo, televizyon ve müzik aletlerinin oturma yerlerinde ve gürültüye duyarlı bölgelerde rahatsızlık verecek şekilde olmaması İşyerlerinde gürültü yönetmeliğine göre çalışanın maruz kalacağı gürültü seviyesine uyulması ve işyerlerinde gürültünün minimum düzeye indirilmesi Alıcıda kontrol: Sesi alan korunur. Kullanıcıların eğitimi, kişisel korunma, etkilenme süresi kontrolü, yakın çevrede maskeleme. Dış kulak yoluna konulan poliüretan tıkaçlar düşük frekanslarda 25 dB, yüksek frekanslarda 40dB e kadar sesin şiddetini azaltır.

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Kaynakta kontrol: Kaynaktan çıkan sesin şiddeti düşürülür. Kaynağın yapısal tasarım ve yapım; işletilme ve çalıştırılma (işleme tekniği, işleme zamanı ve süre olarak) ve bakım ve onarımı. Araçlara uygun susturucu takılması, havalı ve anormal ses çıkartan kornaların yasaklanması vb. Çevrede kontrol: Sesin yolu kapatılır. Kent ve ulaşım planlaması, fiziksel önlemler, yapı elemanı ve bileşenlerinin tasarımı malzeme seçimi, kaynağın bulunduğu mekanın tasarımı. Binaların yola göre uzaklığı ve yüksekliği, duvar özelliği, çift cam vs gürültüyü en az 30 dB azaltır.

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Gürültü denetimi denetime temel olacak sınır değerlere de “gürültü standartları” denmektedir. Ülkemizde gürültü konusundaki standartları TSE, ISO standartlarına uygun biçimde saptamaktadır Sayılı Çevre kanununun 14. Maddesi gereğince; “ Kişilerin huzur ve sükununu, beden ve ruh sağlığını bozacak şekilde yönetmelikle belirlenen standartlar üzerinde gürültü çıkarılması yasaktır. Fabrika, atölye, işyeri, eğlence yeri, hizmet binaları, konutlar ve ulaşım araçlarında gürültünün asgariye indirilmesi için önlemler alınır”

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I Çevre kanununun 14. maddesine göre hazırlanan “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” 19 Nisan 2006 tarih ve sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Amacı; kişilerin huzur ve sükutunu beden ve ruh sağlığını gürültü ile bozmayacak bir çevrenin geliştirilmesini sağlamaktır. İş kanunu gürültü denetimine ilişkin herhangi bir hüküm taşımamaktadır. Ancak bu yasaya göre çıkarılmış tarihinde yürürlüğe giren “İş Sağlığı ve Güvenliği Tüzüğü” nün bazı maddeleri gürültünün sınırını ve alınması gereken önlemleri saptamıştır.

GÜRÜLTÜ KIRLILI Ğ I İl Özel İdaresi Kanunu Belediye Kanunu Hıfzısıhha kanunu, Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun, İmar Yönetmelikleri, ilgili yönetim birimlerine dolaylı da olsa bu konuda denetim yetkisi vermektedir.

BEN İ D İ NLED İĞİ N İ Z İ Ç İ N TEŞEKKÜR EDER İ M… Ö ğ r. Gör. Arzu SALKIM ER