BAS İ LL İ D İ ZANTER İ (SH İ GELLOZ İ S) (KANLI İ SHAL)

TANIMI Shigella türü bakterilerde meydana gelen;karekteristik belirti ve bulguları olan,ilium ve kolonun akut enfeksiyonudur.Basilli ve amipli dizanteri olmak üzere ikiye ayrılır.

EP İ DEM İ YOLOJ İ Dizanteri salgınları bütün dünyada ve yaz aylarında sık görülür.Her cins ve yaştaki kişiler yakalanabilir.En çok 1-5 yaş arası çocuklarda sık görülür.Beslenmede anne sütünün ön planda oldu ğ u ilk altı aylık bebeklerde genellikle basilli dizanteri oluşturmaz.Çevre şartları kötü ve kişisel hijyenin bozuk oldu ğ u yerlerde daha sık görülür.Dolaşım yet. Olanlarda,çocuklarda,hamilelerde ve yaşlılarda a ğ ır seyreder.

ETKEN Entobakteri grubundan shigelladır. Kimyasal,biyolojik,antijenik özelliklere göre gruplandırılır; Shigella fleksneri Shigella bodii Shigella sonnei Shigella dizanteri Kuluçka süresi 1-9 gün;ortalama 1-3 gündür.

BULAŞMA YOLLARI Shigella cinsi bakterilerin rezervuarı hasta yada taşıyıcı insanlardır.Basiller vücuda a ğ ız yoluyla girer. İ nceba ğ ırsa ğ ın son bölümü ve kalınba ğ ırsak mukozası hücrelerine yerleşip üreyerek mukoza yıkımına neden olurlar.Bu bölgede yo ğ un alyuvar birikimi sa ğ layarak hastalı ğ ı başlatırlar.

BULAŞMA Fekal-oral yolla;hasta ve portörlerin dışkısı ile dışarı atılan basiller ve kontamine olmuş ellerle Kirli sularda yıkanmış yiyeceklerin yenmesiyle Karides,midye,salata,balık ile Vektörlerle(karasinek,hamamböcekleri vb) Do ğ um esnasında anneden bebe ğ e olur.Hastalık farelerle de bulaşabilir.

PATOGENEZ Enfekte kişinin ve portörlerin dışkı ve idrarları ile bulaşmış yiyecek ve içeceklerle etken vücuda girer.Ba ğ ırsak mukozasına yerleşerek ço ğ alır.Ço ğ aldı ğ ı bölgede lokal iltihap,ödem,hücre fonksiyonlarında azalma ve ülserasyonlara neden olur.Ülserasyon geniş ise iyileştikten sonra iyileşme yerlerinde darlıklar oluşturur.

KL İ N İ K BEL İ RT İ LER İ ERKEN DÖNEM BEL İ RT İ VE BULGULARI Kramp tarzında karın a ğ rısı,bulantı,kusma,halsizlik ve ateş. Bulantı-kusma ve ishal;ishal sonucu dehitratasyon görülür. Dehitratasyon ve kramplar görülür. Karın a ğ rısı takiben sık ve sulu dışkılama başlar.Dışkılama sayısının 24 saatte 50yi hatta 100ü aştı ğ ı olgular görülmüştür.Kanlı ve balgam kıvamında ishal Bebeklerde ve yaşlılarda ishal öldürücü olabilir.

GEÇ DÖNEM BULGULARI Hastanın ateşi genellikle düşer. Dışkılama sayısı ve miktarı azalır.Günde kez dışkılama olur. Tenezm(a ğ rılı ıkıntı)klinik belirtisidir.Şiddetli tenezm sonucu prolapsus ve dışkı kaçırma görülebilir.Taş roseler görülebilir.Bu nedenle tifo ile karışabilir. Dizanteri erişkinlerde gün sürer.Tedavi edilmezse kronikleşir.

KL İ N İ K ŞEK İ LLER İ Dispeptik kronik dizanteri;Gaita kan ve balgam kayboldu ğ u halde ishal devam eder.Gaita kötü kokuludur.Kalın ba ğ ırsakta ülserli ve kanayan noktalar vardır. Kataral dizanteri;En hafif şeklidir.Dışkılama sayısı 6-8 kadardır. Akut toksik dizanteri;Dışkılama sayısı kadardır. Hipertoksik dizanteri;En a ğ ır şeklidir.Dışkılama sayısı ve daha fazladır.

KL İ N İ K TANI VE LABARATUVAR BULGULARI Gaita kültürü ile konur.Kültür üç gün üst üste yapılmalıdır.Karın muayenesinde kalın ba ğ ırsaklar sucuk gibi ele gelir ve a ğ rılıdır.

KOMPL İ KASYONLARI En önemli komplikasyonu dehidratasyondur. Çocuklarda fazle tenezm sonucu proplassus(rektumun anüsten dışarı çıkması) Kalın ba ğ ırsakte yara ve iltihaplar Febrilkonvülsiyon Vajen,perine apseleri Pnömoni ve abartus görülen önemli komplikasyonlarıdır.

TEDAV İ Tedavisinin temel amacı hastanın yitirdi ğ i sıvıyı yerine koymaktır. Tedavide direkt olarak basil üzerine etkili olan ilaçlar kullanılır.Bunlar arasında tetraksilin,kloramfenikol,sulfamidler ve streptomisin sayılabilir. İ shal kesici ilaç kesinlikle kullanılmalıdır.Bu ilaçlar ters etki gösterir. Sıvı elektrolitler yerine konur ve dehidratasyon düzeltilir. Hastada kusma varsa ıv mayiler verilir.

HEMŞ İ REL İ K BAKIMI Hasta ve portörler tedavi edilinceye kadar enterik izolasyon uygulanır. Hasta,yatak istirahatına alınır ve tecrit edilir. Kişisel hijyen konusunda e ğ itim yapılır. Aseptik tekni ğ i uygun olarak bakım verilir. Alınan dışkı örne ğ i hemen labaratuvara gönderilir. Dehitratasyonu önlemek için reçete edilen sıvılar verilir.

HEMŞ İ REL İ K BAKIMI Karın a ğ rısı için kuru ılık uygulama yapılır. Komplikasyonların belirti ve bulguları gözlemlenir. Hayati bulgular sık alınır,açt yapılır. Anemi belirti ve bulguları açısından gözlemlenir. Posa bırakan gıdalar verilmez.Hastalı ğ ın akut döneminde hastaya pirinç lapası,bol sıvı ve meyve suyu verilir.Daha sonra et suyu,şehriye,haşlanmış balık verilir.

KORUNMA Bildirimi zorunlu bir hastalıktır.Hastalar sa ğ lamlardan ayrılır,hasta sürekli izlenmelidir. Bakım verecek sa ğ lık personeli bone,maske.eldiven,gömlek ve galoş giymelidir. Dışkı dezenfekte edilmeden tuvalete dökülmelidir. Hastaların kullandı ğ ı eşyalar özel torbalarda toplanarak yakılmalıdır.

KORUNMA Dizanteri hastaları ve taşıyıcıları,besin maddeleri işçili ğ inden muaf tutulmalıdır.Akut enfeksiyonlu hastaların ve portörlerin iki kez üst üste dışkı kültürleri negatif gelinceye kadar besin hazırlama,satış ve çocuk,yaşlı bakımında çalıştırılması önlenmelidir. Besin maddelerin üretildi ğ i ve satıldı ğ ı yerlerde portör taraması yapılmalıdır. Sular klorlanmalıdır.Sütler iyi kaynatılmalı ve pastörize edilmelidir.Çi ğ sebze ve meyveler temiz ve bol su ile yıkanmalıdır.Salgılar esnasında çi ğ sebze ve meyveler yenilmelidir.

KORUNMA Besinler karasinek ve farelerden korunmalıdır. Hastaya bakan kimselerde sa ğ lık kurullarına,özellikle ellerin temizli ğ ine dikkat etmelidir. Kanalizasyon suların içme suyuna karışmaması için önlemler alınmalıdır. İ çme suları düzenli olarak klorlanmalıdır. Korunmada yaygın olarak kullanılan bir aşısı yoktur.