İSTATİSTİK VE İSTATİSTİĞİN ÖNEMİ Dr. Selin Hanife ERYÜRÜK

DÖNEM-DERS PLANI

1.D.C. Monthgomery and G.C. Runger, Applied Statistics and Probability for Engineers, John Wiley and Sons, Inc., 1999, ISBN J. Neter, W. Wasserman and G.A. Whitmore, Applied Statistics, Ally and Bacon, 1993, ISBN Mario Bona, Statistical Methods for the Textile Industry, Nuova Oflito, 1993, ISBN Güler, Fazıl, Temel İstatistik, 2007, ISBN Sheldon Ross, 1998, A First Course in Probability, Prentice-Hall International. 6.Murray R. Spiegel, 1961, Theory and Problems of Statistics, McGraw- Hill Book Company. Ders Kitabı ve Yararlanılacak Diğer Kaynaklar:

HaftaKonular 1İstatistik nedir, istatistiğin önemi ve günlük hayatta istatistik. 2Veri tipleri, veri toplama. Veri desenleri: sıra, kök-yaprak gösterimleri, nokta grafikler, kümülatif dağılışlar. 3Veri modelleri: frekans dağılımları. Veri özetleme ölçüleri: yer ölçüleri, dağılış ölçüleri, çarpıklık, basıklık. 4Özetleme ölçülerinin frekans dağılışlarından hesaplanması, geometrik ve harmonik ortalama, Olasılık: Temel kavramlar ve işlem kuralları. 5Şartlı olasılık ve istatistiksel bağımsızlık, Baye’s teoremi, Sayma metodları, Şans değişkenleri ve olasılık dağılışları. 6Kesikli değişmeyen olasılık dağılışları 7Bernoulli dağılışı 8BAYRAM TATİLİ 9Binom dağılışı, VİZE 10Poisson dağılışı 11Normal dağılış 12Normal dağılış, SPSS Uygulaması 13İstatistiksel örnekleme ve örnek dağılışları, t testi 14Hipotez testleri 15Korelasyon HAFTALIK DERS PROGRAMI

SayıYüzde Vize1%30 Quiz1%5 Kısa Ödev2%10 Devam %5 Dönem Ödevi1%10 Final1%40 Derse Devam Zorunluluğu %70

İSTATİSTİK NEDİR? İstatistik temelini matematikten alan bir bilim dalına verilen isimdir. Verilerin toplanması, sınıflandırılması ve özetlenmesi işlemlerini içine alan ve bu tip verilerden yorumlama yapma yollarını araştıran bir bilim dalı olarak tanımlanır.

İSTATİSTİĞİN TARİHÇESİ İstatistik sözcüğü İtalyan kökenlidir. İtalyancada devlet işleriyle uğraşan kişi anlamına gelen ’’statista’’ ile devlet ve durum anlamına gelen ’’stato’’ sözcüklerinden türetilmiştir. İstatistiğin orijinal anlamı, devlet adamının ilgilendiği durumlarla ilgili toplanan bilgidir. İstatistik bu anlamda 16. yüzyılda İtalya’da kullanıldı. Buradan Fransa, Hollanda ve Almanya’ya yayıldı. İstatistik, 17. ve 18. yüzyıllarda üniversitelerde öğretilmeye başlandı. İstatistikler, devletlerin coğrafya, ekonomi ve nüfus gibi önemli belirleyici niteliklerinin, aslına uygun olarak sunumunda etkin olarak 19. yüzyılın başlarına kadar kullanılmıştır.

İstatistik başlangıçta teknik bir disiplin olarak ele alınırken günümüzde bir bilim dalı olarak kendini kabul ettirmiş, ulusal ve uluslararası boyutta gelişmelerin temelini oluşturmuştur. Son 30 yıla damgasını vuran ve çağımızda bilgi çağı olarak adlandırılan gelişmeler istatistiği evrensel bir konuşma dili konumuna getirmiştir.

Günümüzde ulusal ve uluslararası sosyal ve ekonomik gelişme hedeflerinin belirlenmesi ve bu hedeflerin başarısı güncel, güvenilir istatistiklerle sağlanmaktadır. Doğru bilgi, doğru yorum ve doğru karar sürecinde araştırmacılar, politikacılar, karar alıcılar ve tüm bireyler çalışmalarında istatistiki bilgileri etkin olarak kullanmaktadırlar.

İstatistik, 17. yüzyıla kadar sadece bilgi kaydetme şeklinde gerçekleşiyordu. Ancak 18. ve 19. yüzyıllarda J. Bernoulli ( ) ve K. Gauss’un ( ) katkılarıyla matematik temelleri üzerine oturtulmuş, ihtimal teorisi geliştirilmiştir. Sosyal ve antropolojik olaylara istatistiği kapsamlı bir şekilde uygulayan ilk matematikçi olan Adolphe Quetelet ( ) ise modern istatistiğin kurucusu olarak kabul edilmiştir. 20. yüzyılın başında R. A. Fisher, W. S. Gosset’in katkılarıyla tahmin yapma ve karar verme konuları ön plana çıkarak istatistik artık sayısal verilerin yorum ve değerlendirmesini yapan bir bilimsel metotlar topluluğu haline gelmiştir. İstatistik ilmi zaman içinde geliştikçe günlük hayatımızda hemen hemen her konuda kullanılır hale gelmiştir.

Endüstriyel alanlarda istatistik geniş çapta kullanılmaktadır.

Kalite kontrol metodlarının yaygın olarak kullanılmaya başlanması ile büyük tasarruflar sağlanmış ve benzer metodların işletmelerin diğer faaliyetlerinde de başarı ile kullanılmasına vesile olmuştur.

Örneğin, bir fabrikanın bir gün içinde imal ettiği mamullerin hepsini teste tabi tutmak mümkün değilse, kalite hakkında bir sonuca varabilmek için mamuller arasından sınırlı bir miktar seçerek imalata devam veya imalatı durdurma kararı verilebilir.

Benzer bir şekilde, yeni bir mamulün piyasaya çıkarılıp çıkarılmaması ile ilgili bir karar sözkonusu ise, muhtemel alıcılar arasından bir örnek seçerek, bulunan verilerle mamulün satılabilirliği hakkında bir sonuca varılabilir.

Satınalma ile ilgili kararlar, Geçmiş performansın değerlendirilmesi, Geleceğe yönelik plan ve tahminler İstatistik metodları yardımıyla önemli ölçüde kolaylaşmıştır.

Kamuoyu anketleri, Meteorolojik tahminler, Verimliliğin denetlenmesi, İlaçların ve tedavi yöntemlerinin etkinliklerinin araştırılması.

Gerekli şartlar bulunduğu takdirde birbirlerinin aynı olarak tekrar eden olaylara “tipik olaylar” denir. Örneğin, belirli şartlar altında H ve O’nun biraraya gelmesi ile H2O nun elde edilişinde olduğu gibi tipik olaylarda tek bir olay kitleyi temsil edebilmek için yeterlidir.

Diğer bir kısım olaylar ise tesadüfi etkilerin altında geliştikleri için tek bir olay ele alarak kitleye ait bir genelleme yapmak mümkün değildir. Bu gibi durumlarda çok sayıda olayın incelenmesi ile bir sonuca varmak zorunluluğu ortaya çıkmaktadır (kollektif olaylar).

Bu günkü istatistik örnek değerlerden hareket ederek, bu örneklerin çekildiği populasyonlar hakkında çeşitli yorumların yapılması esasına dayanır.

Tesadüfi etkenler kollektif olayları gerek yön gerekse şiddet bakımından farklı şekillerde etkilemektedirler. Örnek olarak para atışını gösterebiliriz. Eğer bir madeni para 6 defa atılmışsa, yazı veya tura gelme olasılığı esasen ½ olduğu halde, 3 yazı, 3 tura gelmesinden farklı sonuçlarla karşılaşılabilir. Buna karşılık eğer parayı 100 veya 1000 defa atacak olursak, yarı yarıya daha yakın sonuçlar elde edilir.