KAYAÇLAR Elazığ Alacakaya (Guleman) Vişne Mermer Gökmen ÖZER Coğrafya Öğretmeni Kars Selim Şehit Teğmen Gökhan Yaşartürk Lisesi Mermer’in elmas telli makine ile kesimi Elazığ Alacakaya (Guleman) Vişne Mermer

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Kayaçlar Kayaç(Taş): Taş kürenin ana unsuru olan ve çeşitli minerallerden oluşan topluluklara denir. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Mineral Beyaz Kuvars Mineral: Doğada bulunan, belirli kimyasal bileşimi ve düzenli atomik yapısı olan çoğunlukla katı halde bulunan cisimlerdir. Not: Kuvars, Kalsit ve feldspat doğada bulunan 2000 mineralden en çok olanlarıdır. Ekonomik değeri olmayan minerallere GANG minerali, ekonomik değeri olanlara cevher minerali denir. (demir, bakır, krom, gümüş, altın, kömür vb.) Krom Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Mohs Skalası Kayaçları oluşturan minerallerin sertlik derecesine göre sınıflandırılmasına denir. Sertlik Derecesi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Mineral Talk Jips Kalsit Fluorit Apatit Feldspat Kuvars Topaz Korindon Elmas Yumuşak Sert Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Zümrüt Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Kayaç Döngüsü Yerkabuğunu oluşturan 3 temel kayaç türü vardır. Bunlar; magmatik kayaçlar, tortul kayaçlar ve başkalaşım kayaçlarıdır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Kayaç Döngüsü Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

KAYAÇLAR A- İç Püskürük Kayaçlar I-Volkanik(Püskürük) Kayaçlar Granit Gabro Diyorit Siyenit Peridodit B- Dış Püskürük K. Bazalt Andezit Volkan camı(Obsidyen) Trakit Volkan Tüfü Sünger taşı II-Tortul(Sedimanter)Kayaçlar A- Organik Tortullar Taş kömürü Linyit Turba Antrasit Mercankaya Tebeşir B- Fiziksel Tortullar Kil taşı Kumtaşı (Gre) Çakıltaşı(Konglomera) Buzultaşı (Moren) C- Kimyasal Tortullar Kireç taşı(Kalker) Kaya tuzu Jips (Alçı Taşı) Sarkıt Dikit Sütun Traverten III-Başkalaşım (Metamorfik) Kayaçlar Kalker___________Mermer’e Granit------------------Gnays’a Kiltaşı------------------Şist’e Kum taşı-------------Kuvarsit’e Kömür----------------Elmas’a Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

I-Volkanik (Püskürük, Katılaşım, Magmatik) Kayaçlar Magma yer kabuğunun derinliklerinde 600-1300 derece arasında bir sıcaklıkta ergimiş haldedir. Yüksek sıcaklıktaki magma yer kabuğunun kırık ve çatlaklıkları boyunca yeryüzüne doğru yükselir. Magmanın yeryüzünde veya yeryüzüne yakın yerlerde soğumasıyla volkanik kayaçlar oluşur. Bu kayaçlar oluştukları yere göre iç ve dış püskürük kayaçlar olmak üzere iki gruba ayrılır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

A- İç Püskürük Kayaçlar Magma çatlak ve kırıklar boyunca yeryüzüne yükselirken bazen en üsteki tabakaların direncini kıramaz ve yüzeye yakın yerlerde yavaş yavaş soğuyarak katılaşır. Bu şekilde oluşan kayaçlara iç püskürük kayaçlar denir. Özellikleri: Granit Gabro Diyorit Siyenit Peridodit Sertir. Aşınmaya karşı dirençlidirler. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Granit Granit, yer kürenin milyonlarca yıl süren jeolojik oluşum dönemlerinde kuars, feldispat ve mika gibi çeşitli minerallerin birleşmesiyle oluşmuş iç püskürük kayaçtır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Tor Topografyası Toprak örtüsünün erozyona uğraması sonucu yüzeye çıkan blok halindeki kaya kütlesine denir. Sıcak ve nemli bölgelerde kimyasal ayrışma ve çatlak yoğunluğundan dolayı bu bölgelerde dik yamaçlarda granit kütleleri dik duvarlar yada kütleleşmiş bloklar halinde bulunur. Günlük sıcaklık farkının fazla olduğu yerlerde yüzey şekilleri keskin kenarlı köşeli dikliklerden oluşan sarp bir görümüm alır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Gabro Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Diyorit Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Siyenit Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Peridotit Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

B- Dış Püskürük Kayaçlar Yer kabuğunun kırık ve çatlakları boyunca yeryüzüne ulaşarak soğuyan kayaçlardır. Volkanik dağ ve tepeler ile bunların çevresindeki araziler, dış püskürük kayaçlardan oluşur. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

B- Dış Püskürük Kayaçlar Bazalt Andezit Volkan camı(Obsidyen) Trakit Volkan Tüfü Sünger Taşı Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Bazalt Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Bazalt kullanım alanları Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Andezit Kullanım Alanları: Kaldırım ve bordür uygulamalarında Yaya yollarında Park ve bahçelerde Çevre düzenlemelerinde İstinat duvarı yapımında ve kaplamasında Tarihi yapılarda Binaların dış cephesinde ve yürüme yollarında Villa tipi yapılarda Estetik görünüm verilmek istene her alanda kullanılır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Volkan Camı (Obsidyen) Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Trakit Niğde Sungurbey Camii Trakit taşları Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Volkan Tüfü Peri bacası Volkan Külü Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Sünger Taşı (PomzaTaşı) Dilimizde ise süngertaşı, köpüktaşı, nasırtaşı, hışırtaşı, küvek, kisir gibi pek çok adla anılmaktadır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

II- Tortul (Sedimanter) Kayaçlar Bu kayaçlar akarsu, rüzgar ve buzullar tarafından taşınarak deniz ve göl tabanlarında akarsuların taşkın alanlarında, buzulların erime bölgelerinde ve rüzgarın etkili olduğu yerlerde birikir. Bu birikintilerin doğal bir çimentoyla birleşmesi sonucu oluşan kayaçlara denir. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Tortul Kayaçların Özellikleri Tabakalı Yapılara sahiptirler İçinde fosil bulundururlar. Sertlikleri azdır Aşınmaya karşı dirençsizdirler Çok geniş alanlara yayılmışlardır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Fosil Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

A- Organik Tortul Kayaçlar Canlı kalıntılarının taşlaşmasıyla oluşur ve fosil içerirler. Örnek: Kömür bitkilerin taşlaşmasıyla oluşmuştur. Taş kömürü Paleozoikte Linyit Tersiyerde Yakın zamanda taşlaşan bitkiler Turbayı oluşturur. Antrasit Taş Kömürü Linyit Turba Mercan kaya Tebeşir kömür Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Antrasit Pahalı olduğu için kullanımı sınırlıdır. Isınmadan çok kimyasal reaksiyonlarda indirgeyici olarak kullanılır. Doğada sınırlı miktarda bulunduğundan satışı kolay değildir. İçerdiği safsızlık çok az, karbon yüzdesi çok fazladır. Güçlükle tutuşan, koku ve duman çıkarmadan yanan bir çeşit taş kömürüdür. Katılık ve yoğunluğu diğer kömürlerden çoktur. Parmak üstünde leke bırakmaz. Kısa mavi renkli bir alevle yanar. Kalori 9.000 - 9.500 olduğu için lokomotiflerde kullanılır. Türkiye'de Kastamonu ilinde bulunan antrasit kömürleşme derecesi en yüksek, jeoloji bakımından en eski kömürdür. Kaynak:http://tr.wikipedia.org/wiki/Antrasit Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Taş Kömürü ve Linyit Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Turba Turba, yarı kömürleşmiş bitki kalıntılarının sıkışmasından oluşan, koyu kahverengi hafif, katı yakıt. Bu kömüre daha çok bataklık yerlerde rastlanmaktadır. İçindeki su miktârı yüksektir. Karbon yüzdesi ise 60’ı geçmez. Turba, henüz karbonlaşma safhasını tamamlamamış genç kömürlerdendir Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Mercan kaya Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Tebeşir Tebeşir:Derin deniz canlıları olan tek hücreli Globugerina (Globijerina)’ların birikimi sonucu oluşur. Not: Sınıfta kullandığımız tebeşir bir çeşit kireçtaşıdır ; birbirine gevşek olarak bağlanmış çok ince toz halindeki bir taştır. Kireçtaşı kalsiyum karbonat mineralidir. İngiltere’nin kuzeyindeki tebeşir kayalıkları Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Tebeşir taşı Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

II- Fiziksel(Mekanik, Kırıntılı) Tortul Kayaçlar Genellikle akarsular ve diğer dış güçler tarafından taşınan kil, kum, mil ve çakıl gibi taneli malzemelerin birikmesiyle oluşurlar. Not1: Kayacın içerisinde: Kil çok ise--------Kil taşı Kum çok ise-----Kum taşı Çakıl çok ise----Çakıl taşı (Konglomera) Not2: Çimento ile bağlanan çakıllar köşeli ise BREŞ Çimento ile bağlanan çakıllar yuvarlak ise PUDİNG ismini alır Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Kil Taşı Kaynak:http://www.amasra.net/ekmegini-tastan-cikaranlar.html Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Kum Taşı Kaynak:http://web.itu.edu.tr/~maden/muze/images/Dolap1cokyl1 Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Çakıl taşı (Konglomera) Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Çakıl taşı (Konglomera) Çimento ile bağlanan çakıllar yuvarlak ise PUDİNG Çimento ile bağlanan çakıllar köşeli ise BREŞ Puding Breş Kaynak:itu.edu.tr Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Glasiyal (Buzul)Konglomera Kaynak:İtü.edu.tr.müze Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni C-Kimyasal Tortullar Sular içerisindeki eriyik malzemelerin çökelmesi sonucu oluşurlar. Kireç taşı(Kalker) Kayatuzu Jips (Alçı taşı) Sarkıt Dikit Traverten Sütun Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Kalker (Kireç taşı) Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Kaya tuzu Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Jips (Alçı taşı) Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Sarkıt, Dikit, Sütun, Traverten Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

III-Metamorfik (Başkalaşım) Kayaçlar Püskürük ve tortul kayaçların yüksek sıcaklık ve basınç altında kalarak mineralojik ve yapısal değişikliğe uğrayarak başka bir kayaca dönüşmüş halidir. Gözenekliliği ve geçirimliği azdır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Metamorfik (Başkalaşım) Kayaçlar Kalker___________Mermer’e Granit------------------Gnays’a Kiltaşı------------------Şist’e Kum taşı-------------Kuvarsit’e Kömür----------------Elmas’a Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Kalker---- Mermer’e Sıcaklık+Basınç Kalker Mermer Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Granit Gnays’a Sıcaklık+Basınç Gnays’a Granit Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Kil taşı Şist’e Sıcaklık+Basınç Kil taşı Şist Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Kum taşı Kuvarsit’e Sıcaklık+Basınç Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Kömür Elmas’a Sıcaklık+Basınç Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Elmas maden ocağı Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Elmas maden ocağı Sibirya’nın doğusunda yer alan Mirny Elmas Madeni 525 m derinliğinde ve 1200 metrelik bir çapa sahip. Dünyanın ilk ve en geniş elmas madenlerinden biriydi. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni

Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni Telif Bazı fotoğraflar çeşitli sitelerden eğitim amacıyla indirilmiştir. Ticari amaçlar için kullanılmamaktadır. Gökmen ÖZER/Coğrafya Öğretmeni