Yer kabuğu kayaçlardan oluşmuştur.

... konulu sunumlar: "Yer kabuğu kayaçlardan oluşmuştur."— Sunum transkripti:

1 Yer kabuğu kayaçlardan oluşmuştur.
Bu kayaçlar iç yapısına göre ve özelliğine göre adlar alır.

2

3

4 MAĞMATİK-KATILAŞIM TAŞLAR
Yerin derinliklerindeki eriyik halde maddelerden oluşan mağmanın bulunduğu yerden hareket ederek yeryüzüne veya yeryüzüne yakın çeşitli yerlerine sokulup soğuyarak katılaşması sonucu oluşur Katılaşım kayalar diğer bütün taşların kökenini oluşturur ÖZELLİKLERİ Yapıları kristallidir(taneli) Tabakalanma yoktur Kütleler halindedirler İçlerinde fosil bulunmaz Asitten etkilenmezler Yerkabuğunun % 95 i püskürük taşlardan oluşur bu oran bazen % 25 e kadar düşebilir Ülkemizde en çok andezit bazalt granit bulunur

5 Yerkabuğu içindeki mağmanın yeryüzüne çıkmadan katılaşması ile oluşur
Ağır ağır katılaştıklarından içindeki minareller iri billuridir En güzel örneği Granittir. Ayrıca siyenit, diyorit, gabro Yeraltında olmalarına karşın dış kuvvetlerin aşındırmasıyla yeryüzüne de çıkabilirler.

6 Granit : Kuvars, mika ve feldspat mineralleri içerir
Granit : Kuvars, mika ve feldspat mineralleri içerir. Taneli olması nedeniyle mineralleri kolayca görülür. Çatlağı çok olan granit kolayca dağılır, oluşan kuma arena denir. GRANİT

7 GRANİT

8 GRANİT

9 Siyenit : Yeşilimsi, pembemsi renkli iç püskürük bir taştır
Siyenit : Yeşilimsi, pembemsi renkli iç püskürük bir taştır. Adını Mısır’daki Syene (Asuvan) kentinden almıştır. Siyenit dağılınca kil oluşur. siyenit

10 siyenit

11 siyenit

12 Gabro

13 Diyorit : Birbirinden gözle kolayca ayrılabilen açık ve koyu renkli minerallerden oluşan iç püskürük bir taştır. İri taneli olanları, ince tanelilere göre daha kolay dağılır.

14

15 DAMAR TAŞLARI Mağmanın damar şeklinde boşluklarda soğuması ile oluşur Pegmatit

16 Porfiri granit

17 PÜSKÜRÜK TAŞLAR Mağmanın yeryüzüne çıkarak soğuması sonucu oluşur Bu taşlar yarı kristallidir çıkan mağma hava ile teması sonucu çabuk soğumaya geçtiğinden tam kristalleşme olmaz Şekilsizdir az sayıda büyük kristal bulunabilir camsı bir yapı gösterirler Ülkemizde en çok andezit bazalt granit yaygındır Başlıcaları ;liparit, volkancamı(Obsidyen), katrantaşı, süngertaşı, inci taşı(perlit), trakit, andazit, bazalt Ülkemizde Diyarbakır surları siyah bazalttan Ankara kalesi pembe andezitten yapılmıştır Andezite Ankara taşı da denir.

18 Bazalt : Koyu gri ve siyah renklerde olan dış püskürük bir taştır
Bazalt : Koyu gri ve siyah renklerde olan dış püskürük bir taştır. Mineralleri ince taneli olduğu için ancak mikroskopla görülebilir. Bazalt demir içerir. Bu nedenle ağır bir taştır. Çok sert ve ağır taşdır. Temellerde, yol, köprü ve rıhtım gibi yerlerde kullanılır. Andezit : Eflatun, mor, pembemsi renkli dış püskürük bir taştır. Ankara taşı da denir. Dağıldığında killi topraklar oluşur. Obsidyen (Volkan Camı) : Siyah, kahverengi, yeşil renkli ve parlak dış püskürük bir taştır. Magmanın yer yüzüne çıktığında aniden soğuması ile oluşur. Bu nedenle camsı görünüme sahiptir. Volkanik Tüf : Volkanlardan çıkan kül ve irili ufaklı parçaların üst üste yığılarak yapışması ile oluşan taşlara volkan tüfü denir.

19 Andezit

20 andezit

21 Bazalt

22 Perlit

23 VOLKAN CAMI-OBSİDYEN

24 Tüf

25 Tüf

26 VOLKANİK TÜF

27

28 Volkanik kül, toz Lapilli Tek bir toz tanesinin elektron mikroskobu altındaki görünümü Pumis

29 Bomba, balistik bomba Blok Skorya süngertaşı Yığışım lapillisi, accretionary lapilli

30 Yapıları kristalli taneli değildir İçlerinde fosil bulunabilir
TORTUL (SEDİMENT) TAŞLAR Bunların kaynağı da mağmadır ancak mağmatik taşlar yeryüzüne ulaşınca güneşlenme, akarsu ve rüzgar aşındırması gibi çeşitli dış olaylarla karşılaşır Bunun sonucunda denizlerde göllerde akarsu boylarında çöllerde tortulanma yolu ile kat kat birikmiş yada çökeltilerle oluşmuş taşlardır. ÖZELLİKLERİ Yapıları kristalli taneli değildir İçlerinde fosil bulunabilir Tabakalı bir yapıdadırlar Asitten etkilenirler Fosiller bulundukları ortam ile yaşları hakkında bilgi verirler.

31 Yapışık taşlar: breş,konglomera(Çakılkaya) ,kumtaşı(Gre)
FİZİKSEL TORTUL TAŞLAR Akarsu rüzgar buzul ve dalgaların yeryüzündeki taşlardan kopardıkları parçaların çukur yerlerde birikmesi ve doğal bir çimento ile yapışması sonucu oluşur. Yapışık taşlar: breş,konglomera(Çakılkaya) ,kumtaşı(Gre) Kil soyu taşlar: kil, mil, lös, kayağantaşı, marn Dağınık taşlar: kumlar, çakıllar,tozlar, toprak İri çakıllardan oluşanlara çakıl taşı( konglomera) Kum tanelerinden oluşanlara kum taşı(Gre) Kil tanelerinden oluşanlara kil taşı(Şist) Fiziksel tortul taşlar içindeki taneler eğer köşeli ise Breş adı verilir. NOT: Volkanik olaylara bağlı olanlar; Krom, kurşun, demir, nikel, pirit ve manganez,kurşun, alüminyum, bakır gibi madenler magmada erimiş haldedir. Organik tortulanmaya bağlı olanlar; Taş kömürü, linyit ve petrol oluşumu. Kimyasal tortulanmaya bağlı olanlar; Kaya tuzu, jips, kalker, borasit ve potas yataklarının oluşumu.

32

33 Breş

34 Kumtaşı

35 Konglomera

36

37 KİMYASAL TORTUL TAŞLAR
Suda eriyebilen kayatuzu, kalker,jips gibi kayaların önce suda erimesi daha sonra çökelmesiyle meydana gelen taşlardır. Traverten (küfekitaş), sarkıt dikit, tuz (kaya tuzu), kireç taşı (kalker), tebeşir, dolomit, çakmaktaşı, boynuztaşı gibi. Jips (Alçıtaşı) : Beyaz renkli, tırnakla çizilebilen kimyasal tortul bir taştır. Alçıtaşı olarak da isimlendirilir. Traverten : Kalsiyum biokarbonatlı yer altı sularının mağara boşluklarında veya yeryüzüne çıktıkları yerlerde içlerindeki kalsiyum karbonatın çökelmesi sonucu oluşan kimyasal tortul bir taştır. Kalker (Kireçtaşı) : Deniz ve okyanus havzalarında, erimiş halde bulunan kirecin çökelmesi ve taşlaşması sonucu oluşan taştır. Çakmaktaşı (Silex) : Denizlerde eriyik halde bulunan silisyum dioksitin (SiO2) çökelmesi ile oluşan taştır. Kahverengi, gri, beyaz, siyah renkleri bulunur. Çok sert olması ve düzgün yüzeyler halinde kırılması nedeniyle ilkel insanlar tarafından alet yapımında kullanılmıştır.

38 Kalker

39 TRAVERTEN

40 Sarkıt,Dikit,Sütun

41

42

43

44 Çört

45 Tabakalı Çört

46 Çakmaktaşı Silex

47 ORGANİK TORTUL TAŞLAR Canlıların (hayvan bitki) öldükten sonra kalıntılarının çökelerek birikmesi ve zamanla taşlaşması sonucu oluşur. Mercan kalkeri, turba, linyit, taşkömürü, antrasit, asfalt, tebeşir gibi Mercan Kalkeri : Mercan iskeletlerinden oluşan organik bir taştır. Temiz, sıcak ve derinliğin az olduğu denizlerde bulunur. Ada kenarlarında topluluk oluşturanlara atol denir. Kıyı yakınlarında olanlar ise, mercan resifleridir. Tebeşir : Derin deniz canlıları olan tek hücreli Globugerina (Globijerina)’ların birikimi sonucu oluşur. Saf, yumuşak, kolay dağılabilen bir kalkerdir. Gözenekli olduğu için suyu kolay geçirir. Kömür : Bitkiler öldükten sonra bakteriler etkisiyle değişime uğrar. Eğer su altında kalarak değişime uğrarsa, C (karbon) miktarı artarak kömürleşme başlar. C miktarı % 60 ise turba, C miktarı % 70 ise linyit, C miktarı % 80 – 90 ise taş kömürü, C miktarı % 94 ise antrasit adını alır.

48 Turba

49 Yapıları kristallidir taneli Tabakalı ve sert yapıdadırlar
BAŞKALAŞIM (METAMORFİK) TAŞLAR Katılaşım ve tortul kayaların yüksek sıcaklık ve basınç altında kalarak başkalaşmasıyla oluşan kayaçlardır. Basınç ve sıcaklığın etkisiyle taşların fiziksel ve kimyasal yapıları değişir sertleşir ve renkleri koyulaşır ÖZELLİKLERİ Yapıları kristallidir taneli Tabakalı ve sert yapıdadırlar Fosil bulundurmazlar Asitlerden etkilenmezler

50 Mermer : Kalkerin yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime uğraması, yani metamorfize olması sonucu oluşur. Gnays : Granitin yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime uğraması yani metamorfize olması sonucu oluşur. Fillat : Kiltaşının (şist) yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime uğraması yani metamorfize olması sonucu oluşur. Kalker Mermer Kil taşı Mikaşist Kum taşı------Kuvarsit Granit Gnays Kömür Elmas

51 Mermer

52 Mermer

53 Gnays

54 Gnays

55 Şist

56 Mikaşist

57

58

59

60

61 Talk

62 Talk

63 Jips

64 Kalsit

65 Florit

66 Apatit

67 Ortoklas, Mikroklin

68 Kuvars

69 Kuvars - Ametist

70 Topaz

71 Korundum

72 Elmas

73 Kaşıkçı Elması Kaşıkçı Elması Elmas