Doç. Dr. Gülten HERGÜNER
Oyun; çeşitli anlamlarıyla folklorun en zengin alanlarından birisidir. Türkçe' de oyun ve oynamak sözcüğünün pek çok anlamı vardır. (Çocukların oyunu, dans, tiyatro gösterisi, kağıt, zar gibi şans oyunları, sporla ilgili eylemler…) Aristo'nun oyunu çalışmanın doğurduğu yorgunluğu ve gerilimi ortadan kaldıran bir öğe olarak değerlendirmesine karşılık, Huizinga'ya göre oyun, insanın diğer bütün etkinliklerinden tamamıyla farklı bir davranış biçimi değildir. Oyun daha çok, her çeşit insan ilgisini takip edebileceğimiz bir yoldur; sanat, müzik, iş, politika, din, bilim, sevgi ve hatta savaş... Doç. Dr. Gülten HERGÜNER
Huizinga'nın sıraladığı nitelikleri incelediğimizde şu sonuçlara varabiliriz: 1) Oyun özgür bir eylemdir. Bilinçli olarak günlük hayatın da dışında kalır. Ciddi bir iş olarak benimsenmemekle birlikte oyuncu, yoğun olarak kendini oyuna verir. 2) Bu eylemle maddi bir kazanç, bir kâr, bir çıkar beklenmez. 3) Oluşumu, kendi yer ve zaman sınırlaması, belirlenmiş kuralları ve düzeni içindedir. 4) Toplumsal öbekleşmeyi kolaylaştırır. Doç. Dr. Gülten HERGÜNER
OYUNUN TANIMI Oyun çok çeşitli şekillerde tanımlanmıştır. Yapılan tanımların bazılarını, genel oyun kavramı içerisinde, beden eğitimi ve spor ağırlıklı olmak üzere şu şekilde sıralayabiliriz: Doç. Dr. Gülten HERGÜNER
Oyun: Oyun, daha çok çocukların ve daha az ölçüde de büyüklerin, günlük geçim uğraşlarından ayırabildikleri boş zamanlarında, herhangi bir üretim çabası ya da başka çeşit hizmetleri zorunlu kılmadan, sadece eğlenme yolu ile dinlenmelerini sağlayan eylemlerdir. Oyun: Oyun, insanların bedensel ve zihinsel yeteneklerini geliştirme amacını güden, hesap, dikkat, rastlantı ve beceriye dayanan, aynı zamanda da tat veren bir tür yarıştır. Oyun: Oyun, fiziksel ve zihinsel yeteneklerle sosyal uyum ve duygusal olgunluğu geliştirmek amacıyla, gerçek hayattan farklı bir ortamda yapılan, sonunda maddi bir çıkar sağlamayan, kendine özgü belirli kurallara sahip, sınırlandırılmış yer ve zaman içinde süren, gönüllü katılım yoluyla toplumsal grup oluşturan ve katılanları tümü ile etkisi altında tutan eğlenceli bir etkinliktir. Doç. Dr. Gülten HERGÜNER
OYUNUN YAPISAL TEMELLERİ Lieberman; Oyunun fiziksellik, sosyallik, kavramsallık, isteklilik ve keyiflilik gibi 5 temel özellikten oluştuğunu öne sürer. 1. Fiziksellik 2. Sosyallik 3. Kavramsallık 4. İsteklilik 5. Keyiflilik Doç. Dr. Gülten HERGÜNER
Fiziksellik: Kişinin oyundaki motor hareketlerinin ve koordinasyonunun durumudur. Sosyallik: Bireyin, oyunda yardımlaşma, paylaşma, sürükleyicilik ve diğer insanlara gösterdiği yakınlık gibi, oyun arkadaşları ile kurduğu ilişkilerin tümüdür. Kavramsallık: Oyuna katılanların beceri ve kabiliyetlerine yöneliktir. Yani, oyuncunun oyundaki farklı karakterdeki rolleri üstlenmesi, oyun taktiği üretmesi, yada geleneksel oyun usulünü kullanıp kullanmamasıdır. İsteklilik: Oyuna katılımdaki isteklilik ve arzudur. Keyiflilik: Oyunda şaka, kızgınlık ve değişik hareket tarzlarına girmesi, oyundan zevk almasıdır. Doç. Dr. Gülten HERGÜNER
OYUNLARIN SINIFLANDIRILMASI Oyun aktivitelerinin sınıflandırılması çeşitli şekillerde yapılmıştır. Bu sınıflandırmalar bakış açılarına göre bazı farklılık göstermektedir veya sınıflandırmanın kapsamları farklıdır. Oyun olarak adlandırılan çalışmaların tamamına yakınını kapsaması ve daha objektif olmaları açısından, Avedon-Simith'in sınıflaması ve Roger Caillois'in sınıflaması daha doğrudur. Avedon ve Caillois'in oyunları gruplandırmasında da bazı farklılıklar olmasına rağmen ortak noktaları çoğunluktadır. Doç. Dr. Gülten HERGÜNER
Caillois, oyun çalışmalarının alanını daha geniş tutarak, oyuncuların tatmak istedikleri başarı ve coşku duygularını sağlamak amacıyla davranışları, " oynamayı" sağlayan ilkeleri dört ana başlık altında toplamıştır: 1. Şans Oyunları (Alea) 2. Gösteri-Rol Oyunları (Mimicr) 3. Macera-Heyecan Oyunları (Vertigo-İlinx) 4. Mücadele-Yarışma Oyunları (Agon) Doç. Dr. Gülten HERGÜNER
Avedon-Simitti, oyunları üç gruba ayırmıştır. Bu gruplandırma Caillois'in gruplandırmasına göre daha dar kapsamlıdır. 1. Fiziksel beceri oyunları 2. Strateji oyunları 3. Şans oyunları Doç. Dr. Gülten HERGÜNER
Bu iki sınıflamaya göre oyun olarak adlandırılan çalışmalar genel hatlarıyla şu şekilde sınıflandırılabilir Doç. Dr. Gülten HERGÜNER
Şans Oyunları (Alea) Oyuncu, bu grup oyunlarda enerji toplamak ve harcamak yerine, oyunun gidişini oluruna bırakır. Kadere, talihe, rastlantıya dayanan oyunlardır. Gösteri-Rol Oyunları (Mimicr) Bu tür oyunlarda oyuncular kendi kişiliklerinin dışında bir rol üstlenirler ve onu oynamaya çalışırlar. Macera-Heyecan Oyunları (Vertigo-İlinx) İnsanın başını döndüren ve bu yoldan onu sevindiren, coşturan, heyecan veren, ona ürpertili zevk tattıran eğlenceleri kapsar. Doç. Dr. Gülten HERGÜNER
Mücadele-Yarışma Oyunları (Agon) Yarışma, çekişme, mücadele, savaşma gerektiren oyunları kapsar. Zeka gücüne dayanır. Oyuncu sadece kendine güvenir ve elinden gelenin en iyisini yapar. Mücadele oyunlarının tamamında bir yarışma, kazanma ve kaybetme vardır. Bu oyunlar içerisinde fiziksel becerinin yanında şans ve strateji (taktik-zeka gücü) barındırıp barındırmamasıyla dört gruba ayrılır: a) Fiziksel Beceri Oyunları b) Fiziksel Beceri ve Strateji Oyunları c) Strateji Oyunları d) Strateji ve Şans İçeren Fiziksel Beceri Oyunları Doç. Dr. Gülten HERGÜNER
a) Fiziksel Beceri Oyunları Sadece motorik özellikler söz konusudur. Kazanma ve kaybetme, fiziksel yeteneklere bağlıdır. (bowling, halter, koşu oyunları…) b) Fiziksel Beceri ve Strateji Oyunları Bu tür oyunlarda fiziksel becerinin yanında oyuncunun, oyun kurallarının avantajlarını, rakip oyuncuların dezavantajlarını keşfedip bir oyun stratejisi geliştirerek avantaj yakalayabilmesi ve sonucu lehine çevirebilmesi söz konusudur. Yani zihinsel kapasite de etkilidir. (mendil kapmaca, voleybol…) Doç. Dr. Gülten HERGÜNER
c) Strateji Oyunları Caillois, stratejiyi yani zekâyı, fiziksel bir özellik olarak değerlendirmiş ve bu oyunları "mücadele- yarışma oyunları" grubuna dahil etmiştir. (dama, satranç…) d) Strateji ve Şans İçeren Fiziksel Beceri Oyunları Bu tür oyunlarda fiziksel becerinin yanında strateji ve şans (tesadüf) faktörleri de oyunun sonucunu etkiler. Doç. Dr. Gülten HERGÜNER
Oyunların sınıflandırılması, oynamayı sağlayan ilkeler ve oyunlarda ön planda olan özellikler yanında, oyuncu grubuna göre de yapılmıştır. Corbin, oyunları ferdî oyunlar ve grup oyunları olarak ikiye ayırmıştır. 1. Düşük organizasyonlu oyunlar Bütün oyunlar şahısların üzerinde yoğunlaşır, fertler ön plandadır. Oyuncular arasında çok az iletişim vardır. 2. Yüksek organizasyonlu oyunlar Grup oyunları, gruplar arası mücadele esastır. Oyuncular arası çok iletişim gerektirir. Doç. Dr. Gülten HERGÜNER