KUŞADASI ŞEHİT KAYA ALDOĞAN ANADOLU LİSESİ BUKET BOZ

ANONİM’İN ÖZELLİKLERİ o Yazanı söyleyeni belli olmayan türlerdir. o Dili sade ve yalındır. o Nazım birimi dörtlük, nazım ölçüsü hecedir. o İşlenen temalar ; aşk, doğa, savaş, kahramanlık, özlem vb. T. Halkının işleyişlerini yansıtırlar. o Genellikle yarım uyak kullanılır. o Ürünler sözlü gelenekle günümüze kadar gelmiştir. o Nazım türleri ; mani, türkü, ninni, bilmece, atasözleri, tekerlemeler, T. Halk hikayeleri ve masalları, destandır.

a-)Mani o Türk halk edebiyatının en çok kullanılan nazım türüdür. o Tek dörtlükten oluşur. o Yedili hece ölçüsü ile yazılır. o Uyak şeması ‘’a, a, b, a ‘’ şeklindedir. İşlenen temalar ; aşk, ayrılık, özlem vb. T. Halkının duyuş ve düşüncelerini yansıtır. o İlk iki dizeye doldurma dizesi denir. Asıl tema son iki dizededir.

MANİ TÜRLERİ 1-)DÜZ MANİ a………………...7 a…………………7 b…………………7 a…………………7 o Her dizesi 7’li hece ölçüsü olan manilerdir.

Almadan Kokun aldım almadan Bir de yüzün göreyim Tanrı canım almadan 2-)KESİK MANİ a………………..6 a………………..7 b………………..7 a………………..7 o İlk dizesi 7 heceden az olan manilerdir.

3-)CİNASLI MANİ a………………… b……………….. a……………….. o Yazılışları aynı anlamları farklı olan kelimelerle yapılan manilerdir. Niçin kondun a bülbül Kapımdaki asmaya Ben yârimden ayrılmam Götürseler asmaya

-Adilem sen naçarsın Lal ü gevher saçarsın Ben Azrail olunca Kuzum nere kaçarsın -Ağam derim naçarım İnci mercan saçarım Sen Azrail olunca Ben cennete kaçarım 4-)KARŞILIKLI MANİ a………………… b………………... a…………………. o Bir kız ve bir erkeğin karşılıklı düşüncelerini anlatmak için kullanılan manilerdir.

5-)YEDEKLİ (ARTIK ) MANİ a…………………7 b…………………7 a…………………7 a………………… b………………… a………………… o Düz maninin peşi sıra gelen iki veya daha fazla dizelerden oluşan manilerdir. İlkbahara yaz derler Şirin söze naz derler Kime derdim söylesem Bu dert sana az derler Kendin ettin kendine Yana yana gez derler

o Anonim T. Halk edebiyatının en çok kullanılan nazım türüdür. o 8 ‘ li, 11’ li hece ölçüsü ile yazılır. o Özel ezgileri vardır.(Kayabaşı, Oturak) o Uyak şeması ‘’a, a, b, a, b, b, c, b’’ veya ‘’a, a, a, a, b, b, b, a ‘’ şeklindedir. o Türküler ya dörtlükle yazılır ya da bentler halinde yazılır. o Her dörtlük ya da bent arasında kavuştak (nakarat) kısmı yer alır. o Genellikle yarım uyak kullanılır. o İşlenen temalar; ayrılık, özlem, aşk gibi T. Halkının duyuş ve düşünüşlerini yansıtır.

Çocuğun uyumasının sağlanması ya da ağlamasının durması için, sade bir dille ve hece ölçüsüne göre ezgili olarak söylenen ezgili şiirlerdir. o Söyleyeni belli olmayan ürünlerdir. Bu ürünler dörtlüklerden ve nakarat bölümlerinden oluşur. o Özel bir beste ile söylenir. Bu sözler annenin o andaki ruh durumunu yansıtır. o Ninniler genellikle mani türünde, bir dörtlükten meydana gelen bir çeşit türküdür.7’ li, 8’ li ve 9’lu hece ölçüsü ile söylenir.

o Bir şeyi üstü örtülü sözcüklerle betimleyerek, dinleyeni ne olduğunu bilmeye davet eden küçük şiirlerdir. o Bilmecelerin bir bölümü manzumdur. Beyit, mani gibi biçimlerde de olabilir.

o Atalarımızın uzun denemelere dayanan yargılarını, tecrübelerini, bilgece düşünce ya da öğüt olarak ifade eden ve kalıplaşmış biçimleri bulunan kamuca benimsenmiş özlü sözleridir.

f-)Tekerlemeler o Uyaklarla elde edilen ses ve söz oyunlarıyla ve çeşitli çağrışımlarla birbirine bağlanmış, çoğunlukla iç ahenk olarak şiir, şekil olarak düzyazı görünümlü, birbirini tutmaz gerçek dışı düşüncelerin sıralanmasıyla meydana getirilmiş sözlü bir halk edebiyatı ürünüdür.

g-) T. Halk hikayeleri ve masalları Hikaye : Yaşanmış ya da yaşanabilir olayların yer, zaman, olay verilerek aktarılan kısa yazılardır. Hikayede Plan 1-Serim:Olay mekanı ve kahramanların kısaca betimlendiği bölümdür. 2-Düğüm:Olayların başladığı, olayların karmaşık hale getirildiği bölümdür. 3-Çözüm:Okuyucunun beklemediği bir şekilde hikayenin ilginç halde tamamlandığı bölümdür.

Hikaye Çeşitleri 1- Olay Hikayesi :Olayların ön planda olduğu hikaye türüdür. Bizdeki en önemli temsilcisi Ömer Seyfettin.

2-Durum Hikayesi : Olayların geri planda olduğu, olayların insanlar üzerindeki izlenimleri, ruhsal çözümlemelerinin ön planda olduğu hikaye türüdür. Bizdeki en önemli temsilcisi Sait Faik Abasıyanık ve Memduh Şevket Esendal.

T. Halk Hikayelerinin Özellikleri o Olağanüstülükler vardır. o Plan yoktur. Mantık akışı vardır. o Nazım nesir karışıktır. o Yer, zaman, kişi ve olay belli değildir. o Anonimdir.

Masal : Çok geçmişe dayanan, nesilden nesile aktarılarak gelen, olağan üstü olay ve kişilerin olduğu yazı türüdür. Masalların Özellikleri o Yer, zaman ve kişiler belli değildir. o Kalıplaşmış söz ve tekerlemeler vardır.(Bir varmış bir yokmuş) o Duyulan geçmiş zaman kullanılır. o Öğretici metinlerdir, mesajları vardır.(İyilik, doğruluk, çalışkanlık) o Zıtlıklar vardır.(İyi-kötü, zengin-fakir, güçlü-güçsüz) o Üç bölümden oluşur. 1-Döşeme:Tekerlemelerin olduğu bölümdür. 2-Olay:Olayların olduğu bölümdür. 3-Dilek: Masalcının iyi dilek ve temennilerinin bulunduğu bölümdür.

T. Halk Masalları 1-Helvacı Güzeli 2-Ali Cengiz Hikayesi 3- Billur Köşk 4-Zümrüdüanka Kuşu 5- Üç Elma 6-Saka Güzeli

h-)Destanlar Destan : Toplum üzerinde derin izler bırakmış olayların (savaş, göç, kahramanlık vs.)nesilden nesile aktarılarak, olağan üstü özellikler kazanarak söylenen ölçülü uyaklı uzun şiirlerdir.  Destanlar ikiye ayrılır. 1-Doğal Destan : Yazanı söyleyeni belli olmayan ve halka mal olan destanlardır. Örneğin ; Oğuz Destanı, Şu Destanı, Ergenekon Destanı, Bozkurt Destanı.

2-Yapma Destan : Yazanı söyleyeni belli olan destanlardır. Örneğin; Mehmet Akif Ersoy : Çanakkale Destanı Nazım Hikmet : Kuvay-ı Milliye Kayıkçı Kul Mustafa : Genç Osman Destanı Fazıl Hüsnü Dağlarca : Üç Şehitler Destanı