İletişim, Metinlerarasılık ve Gülün Adı

BÖLÜM I. Umberto Eco ve Gülün Adı

30 dilde çevirisi bulunan Gülün Adı, dünya genelinde yaklaşık 50 milyon kopya satmıştır.

«Eğer tek bir yazardan etkilenmiş olsaydım, bugün bir aptal olurdum». Umberto Eco

Metinlerarasılık Julia Kristeva tarafından icat bu bir terim belirli bir metin diğer metinlerle arasında olabilir çeşitli ilişkileri belirlemek için kullanılır. Metinler «harici» bir gerçek yerine aslında diğer metinlere atıfta bulunurlar.

Metinlerarasılık

"Kitaplar her zaman diğer kitaplarla konuşurlar ve her hikaye zaten önceden söylenmiş olan bir hikaye anlatır". Umberto Eco. Gülün Adı.

Metinlerarasılık… «Kitaplar tek başlarına bir anlama gelmezler» Borges. Babil Kitaplığı. 70 Adso: Bir kitabın ne demek istediğini anlamak için başka kitaplar okumamız gerekir mi? (…) William: Kitaplar çoğu kez başka kitaplardan söz ederler (…) Şimdi, kitapların oldukça sık başka kitaplardan söz ettiklerini ya da kendi aralarında konuştuklarını fark ediyorum. (Eco, Gülün Adı, S. 328). Alıntılardan başka ne kaldı geriye? Dil bir alıntılar dizgesidir. (Borges: Yorgun Bir Adamın Düşülkesi, s.79).

Palimpsest. Parşömen Yeniden yazılmış parşömen. Silinmiş parşömen. Eski zamanda üzerindeki yazı silinerek yeniden başka yazı yazılmış parşömen (İsim) yeniden yazılmış parşömen.

İşaretler ve metinlerarasılık. Bir kitap imlerden oluşur, bu imler başka imlerden söz ederler. Onu okuyan gözler olmazsa, bir kitap kavram üretemeyen imler taşır; bu nedenle dilsizdir. (Umberto Eco, Gülün Adı: S )

Arşimed Parşömeni Milattan önce 3’üncü yüzyılda yazılan kitabede, Arşimed’in matematik teorileri için yaptığı mekanik deneyleri anlattığı ‘Mekanik Teoremler’ ve suyun kaldırma gücünü tartıştığı ‘Yüzen Nesneler Üzerine’ başlıklı iki bölüm de yer alıyor. Bu yazılar şimdiye dek okunamamış, varlıkları diğer metinler üzerinden tanımlanmıştı. Metin, 10’uncu yüzyılda bir rahip tarafından temize çekilmişti. Metnin temize çekilmesinden 200 yıl kadar sonra bir başka rahip, kopya metnin yazılı olduğu parşömen kağıdın üstüne bir başka kitap yazmaya kalktı. Bu rahibin, Arşimed’in metninin üzerine ikinci bir kitap yazmasıyla parşömen iki kez kullanılmış ve özelliğini yitirmiş oldu. O yıllarda kurutulmuş hayvan derisinden imal edilen parşömen oldukça pahalı bir malzemeydi ve ortaçağda Arşimed eskisi kadar okunmuyordu.

ARŞİMED PARŞÖMENİ Dolayısıyla rahibin masraftan kaçınmak için böyle bir yola başvurduğu düşünülüyor. Parşömen metnin başına gelen kaza mı yoksa ideolojik temelli kasıtlı bir yok ediş mi, bu tartışmaya açık bir konu... Arşimed’in metnini içeren parşömen kağıdı, 1998 yılında 2 milyon dolara adı açıklanmayan bir antikacı tarafından satın alınmış ve Baltimore’daki bir galeriye (The Walters Gallery) teslim edilmişti yılında günışığına çıkan Arşimet’in palimpsestini (silinmiş eski parşömen ya da kâğıt) okuyabilmek için dört yıl boyunca en son görüntüleme ve röntgen tekniklerinin kullanıldığı yoğun bir çalışma gerekmiştir. Teknik adı "palimpsest" olan ve 13. yüzyıla tarihlenen eşsiz parşömende, Arşimet'in bazı çalışmalarının bilinen tek elyazması kopyası yer alıyor. "Arşimed’in sırlarını parçacık çarpıştırıcı çözecek". NTV. 31 Mayıs "Arşimet'in çözülemeyen yazıları görücüye çıkıyor".Radikal. 13 Eylül "Kerem Cankoçak. Tarihi değiştirecek el yazmaları". Akşam. 12 Temmuz

Palimpsest Uzun, yüzyıllar süren bir mırıltı, bir parşömenle başka bir parşömen arasında görünmez bir söyleşiydi demek ki kitaplık; canlı bir nesne, bir insan zihninin yönetemeyeceği güçlerin barınağı, birçok zihinden çıkmış, onları üreten ya da iletenlerin ölümünden sonra da varlığını sürdüren bir gizler hazinesi. (Eco: Gülün Adı, S. 328)

Dil, Anlatı, Palimpsest ve iletişim. Alberto Manguel

Alberto Manguel… Dil, Anlatı ve Palimpsest Dil bizim ortak paydamızdır […] Dil gerçekliği taşa çevirerek değil […] «kehanetler, rastlantılar ve işaretler» aracılığıyla sürekli devingen ve […] olarak yeniden inşa ederek ele geçirir […] Üzerine üst üste yazılar işlenmiş bir parşömenin kat kat temizlenişi gibi, dilin anlattığı gerçekliği her katmanıyla görürüz, öyle ki, her hikaye altında başka yerlerde başka hikayelerin yattığını ima eder ya da ileri sürerken ve hiçbir hikaye nihai hakikat olduğunu idda etmezken, bu hikayeleri okuyuşumuz, gerçekten de, sonu olmayan bir hal alır. (Manguel, Kelimeler Şehri, S. 31).

Tarihin Dokuma Tezgahı ve Eric Hobsbawm

Tarihin Dokuma Tezgahında Örülen Metinlerarasılık Palimpsest, ya da metinler arasılık, dünyevi bir dokudur. Tarihsel süreçte mütemadiyen örülen bütünsel bir dokudur. Bu dokunun motifleri tarihin dokuma tezgahında örülür. Bunun sebebi İngilizce’de «text» diye ifade edilen metin kavramının etimolojisine bakmaktır. Metin sözcüğü - yani text - Latince texere, "dokumak, örmek" fiilinden türetilmiştir. Dolayısıyla, anakronik de olsa, çok katmanlı bir metni yorumlarken «tarihin dokusu, onu bozmadan ipliklerine ayırmaya olanak verme[z]...». (Eric Hobsbawm Devrim Çağı: Avrupa , önsöz). Hatta biraz daha ileri gidersek, yazarın Gülün Adı'nda dediği gibi, bu bütünlük “tinsel bir labirent olduğu kadar, dünyasal bir labirenttir o. İçeri girebilirsiniz, ama dışarı çıkamazsınız». (S. 59).

BÖLÜM II Gülün Adı: Anakronik bir Örgü

Italo Alighiero Chiusano ve L'ordalia (1979)

L'ordalia (1978) ve Gülün Adı (1980)

Baskerville’li William

Sir Arthur Conan Doyle. Sherlock Holmes, Baskerville Tazısı. (1902)

Sherlock Holmes ve ve yardımcısı Doktor Watson

Ockham’lı William (1287 – 1347)

Ockham’lı William + Baskerville Tazısı hikayesinin Sherlock Holmes'u = Baskerville’li William

Melk’li Adso

Sherlock Holmes’in Doktor Watson’ı ve Baskerville’li William’ın Melk’li Adso’su.

Galileo Galilei, Simplicio ve Melkli Adso

Simplicio, Galileo Galilei ve İki Büyük Dünya Sistemi Hakkında Diyalog

Melk Manastırı. Avusturya

Borges ve Burgos Arjantinli yazar Jorge Luis Borges ( ) Eco’nun Jorge de Burgos’u. Gülün Adı

Jorge Luis Borges ve Ulusal Kütüphane (Buenos Aires). ( )

Kitap ve Labirent. Jorge Luis Borges. Babil Kitaplığı (1941). Evren, (kimileri kitaplık diye anıyorlar) birbirinden engin hava sütunlarıyla ayrılmış, çok alçak parmaklıklarla çevrili, sayısı belirsiz, belki de sonsuz, altıgen dehlizlerden oluşmuştur. Altıgenlerin hangisinden bakılırsa uçsuz bucaksız üst katlarla alt katlar görülebilir… Döner bir merdiven dipsizliklere inerek … Zira ben Kitaplık’ın sonunun gelmeyeceğini ileri sürüyorum (S ).

Borges. Babil Kütüphanesi (1941) ve Gizli Mucize (1943)

Gülün Adı: Kütüphane, labirentler, aynalar, mezhepler ve karanlık el yazmaları Hunc mundum tipice laberinthus denotat ille. (Bu dünya tipik bir labirent gibidir) … Kitaplık kocaman bir labirenttir. Dünya labirentinin simgesi içine girersin, ama dışarı çıkamayacağını bilemezsin (Umberto Eco, Gülün Adı, S. 186).

Labirent ve Metinlerarasılık Bir labirentler labirentiydi düşündüğüm; geçmişle geleceği kuşatacak … Bütün bunlardan bir kitap ve labirent kurmak. 82, 84. (Jorge Luis Borges. Yolları Çatallanan Bahçe. 77)

Gülün Adı: Kütüphane, labirentler, aynalar, mezhepler ve karanlık el yazmaları

Labirent, Ölüm ve Pusula (1942). Scharlach vs Erik Lönnrot

Death and the Compass (1992) (Ölüm ve Pusula).

Kitapla gelen ölüm. Zehirli Safya Alexandre Dumas‘nın La Reine Margot (1845) romanı.

Gülün Adı. Kitapla gelen ölüm. (Berengar).

Aristo, Kipling, Wittgenstein …

Dolaylı da olsa romanda göndermede bulunulan bazı isimler: Alessandro Manzoni, Mikhail Bakhtin, Ronald Barthes, Roger Bacon …,

Dolaylı da olsa romanda göndermede bulunulan öteki isimler: Yuri Mikhailovich Lotman, Aziz Thomas Aquinas, Charles Sanders Peirce …

Eco, optik mercek, el yazmaları, aydınlatma, müzik, tıp, rahipler, otorite, bilimsel keşif ve bağımsız düşünceye karşın Kilisenin tutum gibi temalara dokunurken bir yandan Rudyard Kipling'in kısa öyküsü "Allah'ın Gözü"ne de gönderme yapıyor. Gerek kitap, gerekse film boyunca, gerçek ve apokrifal Latince alıntılara göndermede bulunur. Bunların yanısıra, Aristoteles (Cinayetlere sebep olan Poetika'nın İkinci Kitap'ının mevcut tek kopyası) ve millenarist sapkınlıklara, özellikle Fraticelli ile ilişkili çeşitli felsefe tartışmalara da yer verir. Mesela Wittgenstein da dahil olmak üzere, kitap boyunca çok sayıda diğer filozoflar (genellikle anakronik olarak) sık sık anılır.

Çesenalı Michael (Casaleli Ubertino)

Engizisyoncu Bernard Gui

Engizisyon Rehberi: Practica Inquisitionis Heretice Pravitatis

Salvatore Quasimodo

Victor Hugo ( )

Victor Hugo - Notre-Dame'in Kamburu

Bolognalı Umberto??????

Son