ÖĞRETİM MATERYALLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Dr. Emine CABI

Bu bölümü tamamladıktan sonra; Ölçme kavramını tanımlayabilecek, Ölçme türlerini tartışabilecek, Her bir ölçme aracının avantaj ve dezavantajını açıklayabilecek, Değerlendirmeyi kavramını tanımlayabilecek, Ölçüte göre değerlendirme türlerini açıklayabilecek, Amaca göre değerlendirme türlerini açıklayabilecek, Öğretim materyallerini değerlendirme formlarını hazırlayabileceksiniz. Dr. Emine Cabı

İçindekiler Ölçme Nedir? Ölçme Türleri Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler Geçerlik, Güvenirlik, Kullanışlık Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları Değerlendirme Nedir? Ölçüte Göre Değerlendirme Amaca Göre Değerlendirme Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Öğretim Materyallerini Değerlendirme Dr. Emine Cabı

ÖLÇME NEDİR Bir değişkenin veya ölçülmek istenen bir özelliğin gözlenerek, gözlem sonucunun sayı ve sembollerle eşleştirilmesi sürecidir. Ölçmede, belli bir özellik ölçme konusudur. Belli bir özelliğe sahip olup olmama objeden objeye, kişiden kişiye, durumdan duruma ve aynı obje veya birey için zamandan zamana değişebilmektedir. Buna göre, ölçülmek istenen özellik bir değişkendir ve bu değişken kişilere veya durumlara değişebilir. Dr. Emine Cabı

Ölçme Türleri Doğrudan Ölçme Dolaylı Ölçme Türetilmiş Ölçme Ölçülmek istenen özellik doğrudan gözlenebilir veya kendisi ile ilişkili bir ölçme aracı ile ölçülür. Örneğin, öğrencinin saç rengini gözlemleyerek sembolle ifade etmek veya cetvel ile kitabın uzunluğunu ölçmek. Ölçülmek istenen özellik bir başka özellik yardımıyla ölçülebilir. Eğitimde çoğu değişken doğası gereği doğrudan ölçülemez. Örneğin, öğrenci başarısı doğrudan doğruya gözlenemediği için sorulara verdiği cevaplar aracılığıyla ölçülmeye çalışılır. Sıcaklık civa sütununun iniş ve çıkışını gözlemleyerek ölçülür. Ölçülmek istenen özellik iki veya daha fazla özelliğin matematiksel bir bağlantı yardımıyla ölçülebilir. Örneğin, “Hız=Yol/Zaman” bağlantısı ile hız bulunmaktadır. Öğrencilerin puanları ortalaması =Toplam puan/öğr. sayısı. Dr. Emine Cabı

Ölçme Aracı Nitelikleri Güvenirlik Geçerlik Kullanışlık Dr. Emine Cabı

Güvenirlik Soru sayısını artırma Soruları açık, anlaşılabilir ve net ifadeler ile hazırlama Öğrencilerin sınava olan motivasyonunu artırma Sınav süresini az ya da çok fazla olmayacak şekilde ayarlama Tesadüfi hataları olabildiğince azaltma Dr. Emine Cabı

Geçerlik Kapsam geçerliği Görünüş geçerliği Yordama geçerliği Yapı geçerliği Dr. Emine Cabı

Kapsam Geçerliği Ölçülmesi İstenilen Kapsam Ölçme Aracının Kapsamı 2. Konu   3. Konu 1. Konu 1. Konu Ölçme Aracının Kapsamı (Güler’den (2011) uyarlanmıştır) Ölçülmesi İstenilen Kapsam Ölçme Aracının Kapsamı Dr. Emine Cabı

Görünüş Geçerliği Bir ölçme aracının ölçmek istediği özelliği ölçüyor olmasıdır Örnek: Friglerden günümüze; I- tunçtan yapılmış göbekli taslar II- fibula denilen çengelli iğneler III- seramik çanak çömlekler kalmıştır. Bunlardan hangileri, Frigya’da maden işlemeciliğinin geliştiğine kanıt olarak gösterilebilir? (SBS, 6. sınıf, 2010) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I – II D) I - II - II «Sosyal bilgiler başarı testinde yer alan yukarıdaki soruda öğrencinin tunçun bir maden olduğunu ve çengelli iğnenin madenden yapıldığını bilmesi gerekir. Aksi taktirde soru öğrencinin sosyal bilgiler dersindeki başarısını ne derecede doğru bir şekilde ölçtüğü tartışılabilir.» Dr. Emine Cabı

Yordama Geçerliği Örnek Belli bir ölçme aracından alınan puanlarla, gelecekteki özellikleri kestirebilme olarak tanımlanır. Örnek Dershaneler öğrencileri sınava hazırlarken asıl sınav öncesi öğrencilerine deneme sınavları yaparlar. Böylece öğrencinin deneme sınavında aldığı puan ile asıl sınavda alabileceği puan hakkında fikir yürütebilirler. Dr. Emine Cabı

Yapı Geçerliği Testin ölçülmek istenen davranış bağlamında soyut bir kavramı (faktörü) doğru bir şekilde ölçebilme derecesini gösterir. Yapı geçerliği bir başka anlatımla, testten elde edilen puanların test ile ölçülmek istenen kavramın (yapının) gerçekte ne derece ölçülebildiği ile ilgilidir. Yapı geçerliğini ölçmek için bir çok teknik vardır. Faktör analizi bu tekniklerden biridir. Dr. Emine Cabı

Kullanışlık Ölçme aracının kullanışlı olması için ekonomik ve pratik olmalıdır. Kullanışlık önemli olmakla birlikte bazı unsurlarının bir arada bulunmasında zorluk yaşanmaktadır. Örnek Çoktan seçmeli testlerin geliştirilmesi ve çoğaltılması zor; fakat değerlendirilmesi kolaydır. Buna rağmen yazılı yoklamaların hazırlanması kolay ve ekonomik; fakat değerlendirilmesi zordur. Dr. Emine Cabı

Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları Sözlü sınavlar Yazılı sınavlar Kısa cevaplı testler Doğru-yanlış testleri Çoktan seçmeli testler Ödev ve projeler Dr. Emine Cabı

Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları Ölçme Aracı Avantajları Dezavantajları Sözlü Sınavlar İletişim becerilerinin sözlü olarak ölçülmesinde en etkili tekniktir. Sorulara verilen cevaplar yetersiz bulunduğunda daha detaylı cevaplar için yeni sorular sorma imkanı vardır Soruların hazırlanması ekonomiktir. Şans başarısı ve kopya olmadığı için güvenirlik artar Uygulanması ekonomik değildir. Uygulanması çok zaman aldığı için az soru sorulduğundan kapsam geçerliği azalabilir. Sınavı yapan kişi objektif olamayabilir. Cevapların değerlendirilmesinde yanlılık olabilir. Dr. Emine Cabı

Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları Ölçme Aracı Avantajları Dezavantajları Yazılı Sınavlar Üst düzey bilişsel davranışları ölçtüğünden geçerliği yüksektir. Soruların hazırlanması ekonomiktir. Şans başarısı olmadığı için güvenirlik artar Az sayıda soru olduğundan güvenirliği ve kapsam geçerliği düşük olabilir. Soruların güçlüğü, güvenirliği ve geçerliği önceden tahmin edilemez. Cevapların değerlendirilmesinde yanlılık olabilir. Dr. Emine Cabı

Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları Ölçme Aracı Avantajları Dezavantajları Kısa Cevaplı Testler Uygulanması ve puanlanması kolaydır. Her eğitim düzeyine uygulanabilir. Çok soru sorulabildiğinden güvenirliği ve kapsam geçerliği yüksektir. Cevapların değerlendirilmesi yazılı sınava göre objektif olabilir. Cevapların tek olması güvenirliği artırır. Üst düzey davranışları ölçmek için uygun değildir. Çoktan seçmeli veya doğru- yanlış sınav türüne göre daha az şans başarısı vardır. Dr. Emine Cabı

Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları Ölçme Aracı Avantajları Dezavantajları Doğru Yanlış Testleri Testin hazırlanması, uygulanması ve puanlaması kolaydır. Çok sayıda soru sorulabildiği için güvenirliği ve kapsam geçerliği yüksektir. Şans başarısı yüksek olduğundan güvenirliği düşüktür. Maddeler dikkatli hazırlanmaz ise kullanışlığı azalır. Dr. Emine Cabı

Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları Ölçme Aracı Avantajları Dezavantajları Çoktan Seçmeli Testler Testin puanlaması ve uygulanması kolaydır. Öğrenci okuyarak cevabı bulur, cevabı yazmak için zaman harcamak zorunda kalmaz. Çok sayıda soru sorulabildiğinden güvenirliği ve kapsam geçerliği yüksektir. Doğru cevap maddeler içinde verildiğinden öğrenci hatırlayarak cevap verir. Şans başarısı yüksek, üst düzey davranış ölçemez. Hazırlanma süresi oldukça uzundur ve uzmanlık ister. Dr. Emine Cabı

Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları Ölçme Aracı Avantajları Dezavantajları Ödev ve Projeler   Üst düzey bilişsel davranışları ölçtüğünden geçerliği yüksektir. Öğrenciye daha fazla özgürlük, kendini daha iyi ifade etmeye fırsat vermektedir. Süreç değerlendirilmesi için uygundur Soruların hazırlanması ekonomiktir. Görevin yerine getirilmesinde çok zaman harcanabilir. Az sayıda soru olduğundan güvenirliği ve kapsam geçerliği düşük olabilir. Değerlendirilmesi ve puanlanması zordur. Dr. Emine Cabı

Değerlendirme Nedir? Ölçme sonuçlarının bir ölçüt ya da ölçütler takımı ile karşılaştırılarak birey ya da objelerin ölçülen özellikleri hakkında bir karar verme sürecidir. Dr. Emine Cabı

Değerlendirme yapılabilmesi için ölçme ve ölçüt olmalıdır. Öğrenci yada ortam Ölçme Ölçme Sonucu Ölçüt Karar Dr. Emine Cabı

Ölçüte Göre Değerlendirme Bağıl Değerlendirme Mutlak Değerlendirme Dr. Emine Cabı

Mutlak Değerlendirme Ölçme işlemi yapılmadan önce değerlendirme yapılacak grup için kesin ve standart olarak belirlenen kriterlere mutlak değerlendirme denir. Bireyin içinde bulunduğu gruptaki başarısı önemli değildir. Önemli olan başlangıçta verilen kritere göre başarılı olmasıdır. Örnek Sınavdaki 100 sorudan 50’sini doğru cevaplamış olma başarı kriteri olarak kabül edilirse 50 sorudan daha fazla doğru cevap veren öğrenci başarılıdır. Dr. Emine Cabı

Bağıl Değerlendirme Ölçme işlemi sonunda ölçme sonuçlarına dayalı olarak elde edilen bir ölçüttür. Bu değerlendirmede bireyin içinde bulunduğu gruptaki başarısı önemlidir. Örnek: Sınıfta öğretmen öğrencilerin aldıkları puanların aritmetiksel ortalamasının üstünde puan almış olmayı başarı ölçütü olarak kabul edebilir. Bu durumda sınıftaki öğrencilerin aldıkları puan öğrenci açısından önemlidir. Dr. Emine Cabı

Amaca Göre Değerlendirme Tanılayıcı Süreç Uzman Bire bir Pilot Ürün Dr. Emine Cabı

Tanılayıcı değerlendirme (Diagnostic Evaluation) Öğretim materyallerini tasarlamaya başlamadan önce öğrencilerin ön şart niteliğinde bilişsel, duyuşsal ve psikomotor davranışlarına sahip olma derecesini belirlemek amacıyla yapılır. Bu aşamada kullanılan ölçme araçları yetenek, tanıma, yerleştirme ve muafiyet testleridir. Örnek Tasarımcı materyal tasarımına başlamadan önce öğrencilere ön test yaparak, hem öğrencilerin önkoşul öğrenme seviyesini belirler, hem de öğrencinin beklentilerini ortaya çıkarır. Böylece, öğrencinin ihtiyacına göre zengin aktiviteler hazırlayabilir. Dr. Emine Cabı

Süreci Değerlendirme (Formative Evaluation) Öğretim tasarımı veya materyal tasarımı sırasında ve sonunda tasarımı daha çok geliştirmek ve uygulama sırasında çıkacak sorunları en aza indirmek için süreç değerlendirmesi yapılır. Değerlendirme hem öğretmenler hem de öğrenciler açısından önemlidir. Elde edilen bilgiler ile öğretim etkinlikleri öğrencilerin ihtiyaçlarına göre yeniden şekillendirilebilir. Süreci Değerlendirme Uzman Bire bir Pilot Dr. Emine Cabı

Uzman Değerlendirmesi Uzman değerlendirme sürecinde aşağıda verilen soruların yanıtları alınmaya çalışılır. İçerik doğru ve güncel mi? Sunulan içerik tutarlı bir görünüme sahip mi? Örnekler, uygulamalar ve geribildirim gerçekçi ve doğru mu? Hedef grup için uygun bir öğretim yaklaşımı mı? Öğretim kuramı ilkeleri ile öğretimsel stratejiler birbiri ile tutarlı mı? Dr. Emine Cabı

Birebir Değerlendirme Hedef kitleyi temsil üç veya daha fazla öğrenci ile etkileşim kurularak yapılır. Basım hataları, anlaşılır olmayan cümleler, aşina olunmayan sözcükler, zayıf ve hatalı yönergeler, uygunsuz örnekler, yanlış etiketlenmiş sayfalar veya görseller ve uygun mesaj vermeyen görseller bu süreç içerisinde yer alabilecek problemlerdendir. Dr. Emine Cabı

Pilot Değerlendirme: Pilot çalışma yapılır. Öğretimin etkililiği, öğrenme problemlerinin tespiti, öğretim hedeflerine ulaşılıp ulaşılamadığı, öğrenci memnuniyeti, tasarımcının müdahalesi olmadan öğretimin nasıl gerçekleşeceğine yönelik bilgiler toplanır. Bu aşamada öğrencinin öğretim süreci içerindeki tutum ve davranışları gözlemlenir. Genellikle tasarımın başarısı için öğrenci memnuniyeti oldukça önemlidir. Dr. Emine Cabı

Ürün değerlendirmesi (Summative Evaluation) Bir öğretim programının uygulama sonrası etkililiğini belirlemek yapılır. Öğretim tasarımının etkili olup olmadığını belirlemek için veri toplayarak analiz etmek ve daha sonra sonuçları değerlendirme sürecidir. Bu aşama öğretmen için çok önemlidir. Çünkü, öğretmen bu sonuçlara göre öğretim etkinliklerine devam edebilir veya öğrenci istekleri doğrultusunda değişiklik ve düzenleme yapabilir. Dr. Emine Cabı

Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Ölçme, bir nesnenin veya bireyin belli bir niteliğe veya özelliğe ne derecede sahip olduğunun belirlenmesidir. Eğitimde de aslında yapılmak istenen budur. Eğitim sürecinde, her bir öğrencinin, kazandırılmak istenilen davranış değişikliğini ne derece gerçekleştirdiği, istenilen beceri ve yeteneğe ne düzeyde ulaşmış olduğu belirlenmeye çalışılır. Dr. Emine Cabı

Öğretim tasarımında en az beş durumun sonunda değerlendirme yapılabilir Öğretim materyallerinin değerlendirilmesi Öğretim tasarımı sürecinin kalitesini gözden geçirme Öğretimde öğrenci tepkilerinin değerlendirilmesi Öğrenme hedeflerini kazanılmasında öğrenci değerlendirilmesi Öğretimsel sonuçların tahmini Dr. Emine Cabı

Öğretim Materyallerini Değerlendirme Öğretim materyallerinin değerlendirilmesine yönelik herhangi bir değerlendirme formu olmadığından, Öğretim materyallerinin değerlendirilmesinde öğretim tasarımında yapılan değerlendirme türleri dikkate alınmaktadır; tanılayıcı değerlendirme, süreci değerlendirme, ürünü değerlendirme Dr. Emine Cabı

Öğretim Materyallerini Değerlendirme En etkileşimli ve ses, görsel obje gibi birçok özelliğin bir arada kullanıldığı materyallerden biri olan eğitim yazılımlarının değerlendirme sürecinde hem tanılayıcı, hem süreç hem de ürün değerlendirmenin tüm aşamalarının yerine getirilmesi önemlidir. Diğer taraftan sunum materyali eğitim yazılımında olduğu gibi doğrudan öğrenme ortamı değildir. Bu tür materyallerin tasarım ve değerlendirme süreci eğitim yazılımlarına göre daha ekonomik ve kolaydır. Dr. Emine Cabı

Öğretim Materyallerini Değerlendirme Öğretim materyalleri değerlendirilmesinde genellikle değerlendirme formları kullanılır. Geliştirilen her öğretim materyali öncelikle “Görsel Tasarım Biçimsel Yapıyı Değerlendirme Formu”na göre değerlendirilmelidir. Daha sonra, materyalin özelliğine göre farklı ölçütler ile oluşturulmuş bundan sonra yer alan değerlendirme formlarından biri kullanılabilir. Dr. Emine Cabı

ÖRNEK FORM

ÖZET Dr. Emine Cabı

ÖZET Dr. Emine Cabı