VAROLUŞÇU TERAPİ
TARİHÇESİ Psikoterapide varoluşçu yaklaşımlar (VT) bir uygulama alanı olmaktan daha çok felsefi bir anlayışdır; kuramsal bir yaklaşım olmaktan daha çok da bir tutumdur. VT’nin kaynağı; varoluşçu felsefeden veya varoluşu ve fenomenolojiyi (tek bildiğimiz şeyin bizim yaşantımız olduğunun vurgulanmasını) inceleyen çalışmalardan gelmektedir.
VT kuramcılarının temel felsefesine göre insanlar özgürdür, kendi yaşamlarından kendileri sorumludur, kendini gerçekleştirme kapasitesine sahiptir. Frankl’in inancına göre, insan olmanın özü, yaşam anlamanın aranmasında yatmaktadır. Her durumda mutlaka bir seçeneğimiz bulunmaktadır.
Terapinin temel hedefi yaşamları üzerinde düşünmeleri, alternatiflerin farkına varmaları ve bunların arasından birine karar vermeleri için danışanı cesaretlendirmedir. Terapistin temel görevi, anlamlı bir varoluş yaratmak için seçenekleri araştırma konusunda danışanlara destek olmaktır.
Ne yapacağımızı kendimiz belirlediğimiz için koşulların kurbanı değiliz. Danışanlar yaşam güçlükleri üzerinde kendi rollerini fark ettiklerinde, durumu değiştirecek gücü de kendilerinde görebilirler.
«neden yaşadığını bilen kişi hemen hemen her şeye katlanabilir» «Beni öldürmeyen herşey beni daha güçlü kılar» Anlam yoluyla terapi anlamına gelen «logoterapi»yi geliştirmiştir. Bireyler varoluşsal boşluk yaşamaktadır. Hedef; acılar, çalışma ve sevgi içinden anlam ve amaç bulmak üzere bireyleri cesaretlendirmektir.
ölüm özgürlük izolasyon anlamsızlık 3 4 Yalom; insan varlığı için dört temel varoluşçu temanın bulunduğunu belirlemiştir: 1 ölüm 2 özgürlük 3 izolasyon 4 anlamsızlık
İnsan doğası görüşü İnsan olmanın ne demek olduğu anlayışı üzerine kurulmuştur. Yalnızlıktan dolayı kaygı yaşayan bireylere odaklanmıştır. Onların deneyimlerini anlamaya çalışır. Birey süreklilik içindedir ve kendinde «ben kimim» kimdim, nereye gidiyorum sorularına cevap arar. Yazılarında altı önerme geliştirmişlerdir.
Önerme 1: Kişisel farkındalık kapasitesine sahip olma Farkındalığımıza varma ifade etme ve tercihler yapabilme özgürlüğümüzü sağlar. Farkındalığın artmasıyla ödenecek bir bedel vardır. Bunu hatırlatmak danışmanın görevidir. Daha fazla yerine getirmemiz gereken görevler bizi beklemektedir.
Önerme 2: Özgürlük ve sorumluluk. Yaşamımızdan, eylemlerimizden ve sonuçlarından biz sorumluyuz. Sonuçlardan başkalarını suçlamak, sorumluluk üstlenmemek istenilen değişimi getirmez.
3. Kimlik bulma çabası ve diğerleriyle ilişkiler Bireylerin başkalarının istediği gibi değil de, kendisi olması cesaret ister. Yalnızlığı yaşamak bireyin kendisini fark etmesi için gereklidir. Bağlı ve bağımlı ilişkiyi ayırt etmede danışana yardımcı olma.
4. önerme: Yaşamın anlamını bulma araştırması İnsan olarak en önemli özelliğimiz, anlamlılık duygusuna sahip olmak ve yaşamda bir amaç belirlemek için mücadele etmektir. Amaç, yaşam koşullarına uygun değer sistemi oluşturmalarında danışana yardımcı olmak. Logoterapi, acı çekerken bile bir anlam bulunabileceğini vurgulamaktadır.
Frankl, acı, suçluluk ve ölümle yüzleşen bir kişinin umutsuzlukla mücadele edebildiğini ve böylece zafere ulaşabileceğini belirtmektedir. Yaşanan sıkıntıların insanın başarısına çevirmenin mümkün olduğuna inanılmaktadır. Ürün ortaya koyma, sevme, çalışma anlam bulmanın dolaylı yollarıdır.
5. Önerme: Yaşam koşulu olarak kaygı Normal kaygı ve nörotik kaygı Varoluş kaygısı, normal kaygının yapıcı şeklidir ve gelişim için uyarıcı niteliği vardır. Bilinenden bilinmeyene geçtiğimizde kaygı yaşarız. Kaygıyla yapıcı yolla başa çıkmada danışanlara yardımcı olunmalı Danışanın kendine güveni artıkça, felaket beklentisinin sonucu olan kaygı azalacaktır.
6. Önerme: Ölüm ve varoluşun farkına varılması Ölüme olumsuz bakılmamakta, ölümün yaşama anlam getiren temel insan koşulu olduğunun farkına varılması gerektiğini vurgular. Ölümlü olduğumuzun farkındalığımız yaşamın ve yaratıcılığın esin kaynağıdır. Yaşamı, yaşamın sonunu düşünmeden, mümkün olduğunca içinde bulunulan anı yaşayarak kabul edebiliriz.
TERAPÖTİK AMAÇLAR Terapinin amaçları: Kapasitelerini kullanacak tercihlerde bulunma Özgür ve sorumlu olma Yeni özgürlükler, yeni kaygıları beraberinde getirir. Kaygıyla yüzleşmek ve varoluşsal amaca dayalı davranışlarda bulunması için danışana yardımcı olmaktır. Danışanda gizli canlılığı ortaya çıkarmaktır.
Terapistin işlev ve rolü Danışanların öznel dünyaları anlaşılmaya çalışılır. Saplantılarının nedenlerini bulmalarında yardımcı olunur. Kendilerine düşen payın farkına varmaları için yardımcı olunur Danışma tekniklerini merkeze almaz. Sorumluluk almaları için cesaretlendirilir.
Terapide danışanın rolü İçinde bulundukları anda nasıl biri olmayı tercih ettikleri konusunda sorumluluk almaları istenir. Prangalarından kurtulmaları istenilen değişimi sağlayacaktır. Küçük adımlarla değişime başlamak.
Danışma ilişkisi Özene dayalı bir ilişki. Gerçek ilgi ve empatiyle yaklaşma ilişkiyi derinleştirir. Danışman, otantik davranışın nasıl yaşanacağı konusunda model olur.
TERAPÖTİK TEKNİK VE İŞLEMLER Danışanın durumuna göre, istediklerini seçerler. Danışanın dünya ile ilgili varsayımlarını belirlemesinde danışana yardımcı olma Tüm sorunların dış etkenlerden kaynaklandığını düşünen danışanlar için zor görevdir. İçgörü kazanmaları, bazı davranışların yeniden yapılandırılmasını sağlamaktadır. Danışanların benimsedikleri değerleri uygulama yollarını bulmalarında destek sağlama
Uygulama alanları Gelişimsel krizlerle mücadele eden danışanlar için uygundur. Belirsizlik, kaygı, karar verme güçlüğü bu sürecin parçalarıdır Ergenlik dönemi. Yaşamlarında anlam arayan kişilerle ilgilenir. Yas süreci, travmatik yaşam olayları Yaşamda anlam arayan ve boşluk duygusundan şikayet eden bireyler için umut vaat etmektedir.
STAN OLGUSU İLE ÇALIŞMA Geçmişteki olayların kurbanı olmadığını, geleceğini tasarlayan bir mimar olabileceğinin farkına varmasını istemektedir. Stan’ı özgürlüğünü kısıtlayan edilgenliğiyle yüzleştirmiştir. Kendi ilgi alanlarını keşfetmesi, kendi tercih ettiği değerlerle yaşaması konusunda cesaretlendirmiştir.
Varoluşçu yaklaşıma göre, farkındalığımızla yaşam yollarını seçmek ve buna göre kaderimizi değiştirmek sorumluluğuna sahip özgür bireyler haline gelebiliriz. Görevimiz anlamlı ve amaçlı bir yaşam oluşturmaktır. İnsan gelişiminin sağlıklı ilişkilerle olacağını belirtmektedir. Varoluşçular yaşama anlam kattığı için, ölüme olumlu bir güç olarak bakmaktadır.
Danışmanlık oturumlarında üzerinde durulan konular; Kişisel özgürlüğe ait sorunlarla mücadele etme, Yabancılaşmayla başa çıkma, Ölümün verdiği korkuyla yüzleşmek, Anlamlı bir yaşam için araştırma yapma, Kişisel değerleri keşfetme, Kaygı ve suçluluk duygusuyla yapıcı bir şekilde baş etme, Kendini ifade etmeyi sağlayacak tercihler yapma
SINIRLILIKLARI Kuramsal ilkeler ve uygulamalar sistematik değil Araştırma sonuçlarıyla desteklenmesine gereksinim duyulmaktadır Kavramlar somut değil.
SON SÖZ Varoluşçu yaklaşım, bireyin yeniden ilgi odağı haline gelmesine yardımcı olmuştur. Kendi bilincine varma ve özgürlük gibi insan varlığının en önemli gerçekleri üzerine odaklanmıştır.