“ INDICATE” UZUN SÜRELİ SAYISAL KORUMA SAHA ÇALIŞMASI Hakan Koray OZLUK Bahadır AYDINONAT 15 – 16 Ekim 2012 Ankara

İçerik Indicate Projesi Türkiye Takımı Sayısal Koruma Saha Çalışması Sayısal Koruma Anketi Sonuçlar Türkiye Avrupa ve Akdeniz Ülkeleri

Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü sorumluluğunda yürütülen ve Avrupa Birliği (AB) “7. Çerçeve Programı” projelerinden birisi olan INDICATE projesine Bakanlığımız 25/11/2009 tarih ve sayılı “Makam Onayı” ile dahil olmuştur.

Proje 24 aylık bir süre içerisinde (Eylül 2010 – Kasım 2012) tarihleri arasında gerçekleştirilecektir. Prof. Dr. Onur Bilge KULA Proje Yöneticisi Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürü Hakan Koray ÖZLÜKBahadır AYDINONATKültür ve Turizm Uzmanı

Indicate, Akdeniz çevresi AB üye ve diğer ülkeler dahilinde kültürel miras alanında ortak bir ağ altyapısı kurmayı amaçlayan ve alanında uzman araştırmacıların yürüttüğü bir projedir. Değişik ülkelerdeki yapıyı analiz ederek gelecek planlar hakkında strateji ve politika belirlemeyi amaçlamaktadır.

Sayısal Koruma Saha Çalışması Indicate projesi bu saha çalışması ile: –Bilgi iletişim teknoloji gereklilikleri –E-altyapı kullanımının faydaları –Karşılaşılabilecek sorunların öngörülmesi ve çözümü hakkında araştırma yapmayı amaçlamaktadır.

Sayısallaştırma ve koruma çalışmalarının ana hedefi kültürel değerlerin gelecek nesillere aktarılmasıdır. Indicate projesi, Avrupa ve Akdeniz bölgesindeki bilgilerin paylaşım ve dolaşımını sağlamak için e- altyapılarda kültürel değerlerin paylaşımını amaçlamaktadır. Ayrıca, sayısal korumada bağlantı, depolama gibi konularda e-altyapı imkanlarının kullanımı diğer önemli bir etmendir.

Saha çalışması kapsamında ilk olarak değişik ülkelerdeki sayısal içeriğin saklanma yöntemlerini analiz etmek için tarafımızca bir anket hazırlandı. Anket, sistemin nasıl oluşturulduğunu, nasıl yönetildiğini ve nasıl sürdürüldüğünü analiz ederek sistemin yapısını, saklama yöntemlerini, kullanılan standartları, donanım ve yazılımları sorgulamaktadır.

Giriş Sayısallaştırma ve saklama politikası Teknik Bilgiler Standart ve Metadata Depolama ve Yedekleme Geleceğe Dönük Planlar ve Sonuç Anketin Anketin Bölümleri

Anket 10 farklı ülkeden çeşitli kuruluşlara uygulanmıştır. Bu kuruluşlar, ulusal kütüphaneler ve arşivler, müzeler ve görsel işitsel içerik barındıran özel kurumlardır. Türkiye’den Milli Kütüphane Başkanlığı, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü ve Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi seçilmiştir.

Anket uygulanan ülkeler İtalya, İspanya, Yunanistan, Türkiye, Slovenya, Fransa, Hollanda, Litvanya ve İsveç’dir. Anket uygulanan kurumlar genellikle o ülkenin Milli Kütüphaneleri ve Arşivleridir. Ayrıca Görsel işitsel arşivler, bilgi merkezleri, Meclis kütüphaneleri ve müzeler gibi özel kurumlara da uygulanmıştır. SONUÇLAR

1.Anket uygulanan kuruluşların kendine has sayısallaştırma ve koruma yöntemleri bulunmaktadır. Bir global standart yoktur. 2.Kapsamlı bir sayısallaştırma ve koruma politikası bulunmamaktadır. 3.Sayısallaştırılan içerik için herhangi bir derleme kanunu bulunmamaktadır. TÜRKİYE

4.Resmi kurumların yeterli bütçeye sahip olduğu görülmektedir. 5.Türkiye'den ulusal akademik aga sadece Milli Kütüphane bağlı bulunmaktadır. 6.Sayısal içeriğe erişim ve indirme izinleri üyelik sistemiyle gerçekleştirilmektedir.

7.Sayısallaştırma ve koruma genellikle basit standartlar ve metadata kullanılmıştır. 8.İlk ana kopya koruma amaçlı olarak tutulmakta ve kullanıcının kullanımına sunulmamaktadır. 9.Sayısallaştırılan içeriğe uygulanan kalite kontrol kriterleri genellikle çözünürlük, renk tonlamaları, görüntü temizleme ile ilgilidir.

10.Milli Kütüphanenin aksine Devlet Arşivleri ve Süleymaniye Kütüphanesi barındırdığı materyalin türü açısından telifli içerik bulundurmamaktadır. 11.Sayısallaştırma ve koruma işlemlerinde görülen en önemli problemler bütçe ve teknik bilgi konusundadır. 12.Sonuç olarak Türkiye’de sayısallaştırma ve koruma çalışmaları bireysel olarak yapılmaktadır. 13.Ulusal Standart, politika ve stratejiler bulunmamaktadır.

AVRUPA 1. Avrupa ülkelerinin bir çoğunda sayısallaştırma ve koruma konusunda belli bir politika ve strateji oluşturulduğu görülmektedir. 2.En iyi örnek olarak İtalya ve Fransa bu işlemlerinde belli bir standartlaşmaya gittikleri anlaşılmış ve standart kurallar ve politikalar belirlediği görülmüştür.

3.Görülen iyi örneklerde içerik sayısallaştırılıp korunmadan önce atılması gereken adımlar tek tek belirlenerek belli bir standartlaşmaya gidilmiştir. 4.Örneğin taramaların hangi çözünürlükte yapılacağı, uygulanacak kalite kontrol kriterleri, kullanılacak metadata ve standartlar gibi her detay önceden belirlenmektedir.

Saha çalışması rapor sonuçlarına göre öneriler: –Her ülkede sayısal koruma konusunda ortak hareket politikası belirlenmelidir. –Telif, erişim, veri paylaşımı vb. konulardaki yasal sorunların üstesinden gelebilmek için kanunlarda gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. –İyi bir saklama sistemi için personel eğitimi mutlaka gereklidir.

–Kurumlara kendi saklama çalışmalarında yardımcı olmak üzere yayınlar ve rehberler hazırlanmalıdır. –Sayısal saklama yapan kurumlar yerel e-altyapı sağlayıcılarına başvurarak e-altyapı olanaklarının bağlantı, depolama, hız gibi faydalarından yararlanmadırlar. –Yerel adımlardan sonra uluslar arası düzeyde ortak hareket sağlanmalıdır.

Hakan Koray ÖZLÜK Bahadır AYDINONAT HER TÜRLÜ GÖRÜŞ ÖNERİ VE KATKILARINIZ İÇİN