B İ L İ M FELSEFES İ Tanımı: Felsefeye özgü düşünme ve çözümleme yönteminden yararlanarak bilimin yapı ve işleyişini aydınlatmayı amaçlayan felsefe dalıdır. Ortaya çıkmasında “mantıkçı empirizm” etkili olmuştur. Mantıkçı Empirizm: metafizi ğ i reddederek anlamlı bilginin do ğ ru ve yanlışlı ğ ı gösterilebilen bilgi oldu ğ unu, felsefenin sadece bilimin temel kavramlarını ve düşünme yollarını açıklı ğ a kavuşturma işlevini yerine getirmesi gerekti ğ ini savunan görüştür.

Bilimin Tarih İ çindeki Gelişimi İ lk Uygarlıklarda Bilim: İ lk uygarlıklar Fırat- Dicel, Nil, İ ndus gibi büyük nehir vadilerinde belirmiştir. Buralarda bilimin do ğ uşu için elverişli sosyal ve ekonomik koşullar vardı. Bu gün birçok farklı alanda çalışan farklı bilim adamı vardır. Yaklaşık iki yüzyıl öncesine kadar bilimde uzmanlık lanaları yoktu. Filozoflar aynı zamanda bir çok alanda uzman bilim insanıydılar.

B İ L İ M İ N TAR İ H İ Ç İ NDEK İ GEL İ Ş İ M İ M.Ö.3000 yıllarında Mezopotomyada sümer uygarlı ğ ı tarım ve hayvancılıkta ve teknolojide dönemin yüksek bir düzyindedir. Çarpım tablosu, alan ve hacim hesaplamaları yapıyorlardı. Babilliler matematik ve astronomide ileriydi. Dairenin 360 derece, saatin 60 dakika, dakikanın 60 saniyeye bölünmesini onlara borçluyuz. Mısırlılar: mumyalama nedeniyle tıp alanında, Bu dönemde bilim pratik ilgi ve ihtiyaçlara yöneliktir. Teorik bilim yunan dönemiyle başlar.

İ LK ÇA Ğ DA B İ L İ M: Eski Yunanlılar özellikle matematik alanında bilme katkı sa ğ lamışlardır. Pythagoras( Pisagor) teoremi, Euclides( Öklid) teoremi. Aristotelesin bilimleri sınıflamasıyla bilimler felsefeden ayrılmaya başladı. Batlamyus astornomide dünyanın yuvarlak oldu ğ unu söyleyerk, Galenos ve Harvey ( küçük kan dolaşımını bulmuştur) tıp alanında katkı sa ğ lamışlardır.

ORTA ÇA Ğ DA B İ L İ M Galenostan sonra hekimlik durmadı oysa bilim bin yıllık tam bir duraklama dönemine girdi. Karanlık dönemi yaşayan avrupaya karşılık. Bu dönemde bilim ve felsefeye İ slam dünyası öncülük etmiştir. Bu dönemde Harezmi yeni bir rakam sistemini bulmuş (“0” sıfır). Astronomide “muhammed El Battani, İ bn-i Yunus. Beyruni matematik ve tirigonometride, İ bnül Haysem fizikte, Cabir İ bn-i Hayyam, Geber kimyada, İ bn-i Sina tıp alanında, ibni Haldun sosyolojide önemli katkılar sa ğ lamışlardır.

Rönesanstan Sonra Bilim 12. Y.Y. Dan sonra avrupada bilime karşı ilginin uyanmasında çeviri faaliyetleri etkili olmuştur. Kopernik, w.Harvey tıp alanında, Descartes analitik geometriyi kurmuş, Galileo Galile astronomi alanında, İ saac Newton fizik alanında Francis Bacon Yöntem konusunda, 18 y.y da bilimde bir yavaşlama olsada bu dönemde Lavoisier modern kimyanın kurulmasına ve Galvani ile wolta nın çalışmaları elektiri ğ in bulunmasını sa ğ lamıştır.

19. Yüzyıl ve Sonrasında Bilim Bilimsel bilgilerin teknoloji aracılı ğ ıyla endüstriye geçişi bu yüzyıldan sonra başlamıştır. Maxvel ve Hertz modern elektirik teorisini ortaya koyarlar. Darvinin evrim teorisi atılır. Pastör kuduz mikrobunu bulur. Mendel genetikle ilgili çalışmalar yapar 19. y.y. Bilimlerin felsefeden tamamıyla ayrıldıkları yıl olmuştur. Son olarak; Claude Bernard’ın çalışmalarıyla Biyoloji ve Aguste Comte un çalışmalarıyla sosyoloji felsefeden ayrılmıştır.

20. Yüz Yılda 20. y. y.da uzay çalışmaları ön plandadır. 20. Y. Y. Daki çalışmalar sonrası hızla gelişen bilimlerin etkisiyle bilimi konu edinen Bilim Felsefesinin ortaya çıkmasına zemin hazırlanmıştır.

ÖZETLERSEK Felsefenin de bilimde amacı do ğ rulara ulaşmaktır. Bilimler do ğ ruyu arar, ama do ğ runun ne oldu ğ u felsefenin konusudur. Bilimlerin gelişmesiyle felsefenin alanı darlmış, onun görevinin sadece bilimi oluşturan kavram ve önermelerin, dolayısıyla dilin kuruluş ve yapısını incelemek oldu ğ u düşünülmüştür. Bu durum, felsefenin sadece bilim felsefesi halini almasına yol açmıştır. Günümüzde felsefe bilimden de yararlanarak yine bir bütünün bilgisi, özgür araştırma alanı olma özelli ğ ini korumaktadır. Bu durum da bilim ve felsefe arasıdanki ilişkinin felsefeyi geliştirme yönündeki etkisi göstermektedir. Felsefe böylece bilim felsefesi gibi yeni bir alana kavuşmuştur.

B İ L İ ME FARKLI YAKLAŞIMLAR Bilim bir bilgiler toplulu ğ umudur? Bilim statik bir yapıya mı sahiptir? Bilimde her şey olup bitmiş midir? Soruları bilime farklı yaklaşımların ortaya çıkmasına yol açmıştır. İ ki farklı yaklaşım vardır.  Birincisi bilimi; bilim adamlarının ortaya koydu ğ u, olup bitmiş bir ürün olarak görür.  İ kincisi bilimi, bir etkinlik olarak görür ve bu etkinli ğ e katılan psikolojik ve sosyolojik tüm ö ğ eleri dikkate alır.

ÜRÜN OLARAK B İ L İ M Bu yaklaşım, mantıkçı pozitivizm yada Klasik görüş olarak adlandırılır. Bilimi bilim adamlarının ortaya koydu ğ u olmuş bitmiş bir ürün olarak görürler. Bilimi teoloji, sanat gibi etkinliklerden ayırmak isterler. Bilimsel önermeleri di ğ er önermelerden ayırabilmek için “do ğ rulanabilirlik” ve “yanlışlanabilirlik” ilkelerini ölçüt olarak alırlar.

Do ğ rulanabilirli ğ i, önermelerin olgusal do ğ rulanabilirli ğ i olarak kabul ederler ve do ğ rulanabilirlik do ğ rulanabilen önermelerin anlamlı oldu ğ unu savunurlar. Yanlışlanabilirli ğ i ise anlamlılı ğ ın de ğ il, bilimselli ğ in ölçütü olarak kabul ederler ve olgusal olarak yoklanabilirli ğ i dile getirdi ğ ini vurgularlar. Önermelerin tüm evrende olgusal olarak do ğ rulanamayaca ğ ını ama yanlışlaşmadı ğ ı sürece do ğ ru kabul edilece ğ ini iddia ederler. Felsefenin sadece mantık, bilim kuramı ve temel dil araştırmalarıyla u ğ raşmasını isterler. Felsefenin bilimlerin genel kavramlarını ve düşünme yollarını açıklı ğ a kavuşturması gerekti ğ ini savunurlar..

Bilimin günlük dilin çok anlamllılık ve belirsizli ğ inden kurtarılmasını isterler. Simgelerden oluşan bir dil sisteminin kurulması ve tüm bilimlerde dil birli ğ i sa ğ lanması için çaba harcalar. Dil çözümlemelerine gidilmesi gerekti ğ ini savunurlar. Çünkü, onlara göre, bilim bir ürün, bir sonuçtur. Onun ortaya koydu ğ u sistemli bilgileri taşıyan önermeler açıklanmalı, eleştirilmeli, ve çözümlenmelidir. Böylece felsefe, sadece bilim felsefesi halini alır ve bilim felsefesi de bilimlerin dil yapısını çözümleme aydınlatma çabasıdır. Bilimi ürün olarak gören ( mantıkçı pozitivist) filozoflar: Rudolf Carnap, Hans Reichenbach, Carl Gustave Hempel, dir.

ETK İ NL İ K OLARAK B İ L İ M Bilim bir etkinlik bir süreç midir? Bilim adamlarının bilimde rolü nedir? Soruları düşünürlerin temel sorularını oluşturur. Bir etkinlik bir süreç olarak ele alındı ğ ında bilim, eyleme dayalı ve zihinsel oluşumların toplamıdır ve dinamiktir. Bu etkinlik, bilim adamlarının etkinli ğ idir ve onların yşadı ğ ı toplumun yapısı, kültürü ve özellikleri bilimi anlamakta dikkate alınması gerekli unsurlardır. Kuhn, araştırmaların, başarılı bilimsel çalışmalar çerçevesinde yapıldı ğ ına dikkati çeker. Bu başarılı çalışma örneklerine “paradigma” adını verir ve yeniliklerin eski geleneklere karşı çıkılarak yapıldı ğ ını savunur.

Bilimsel devrimler, bir kuramdan başka bir kurama dönüşü ifade eder. Dolayısıyla önemli olan faaliyet biçimleri de ğ il, yarışan kuramlardır. Kuramların seçimi, bilim adamlarının psikolojik ve sosyolojik tercihlerine ba ğ lıdır. Toulmin, paradigmalara ba ğ lı olmadan da bilimsel çalışma yapılabilece ğ ini ve temel aalınması gerekenin paradigmalar de ğ il, evrensel olan bilimin kuralları oldu ğ unu savunur. Toulmin, Darvinin biyolojiye getirdi ğ i güçlülerin hayatta kalması fikrini, sistemine gemel alır ve başarılı kuramların yaşayıp di ğ erlerinin elendi ğ ini savunur. Bilimi etkinlik olarak olan filozoflar: Thomas Khun ve Stephen Toulmin.

Bilim Felsefesinde Klasik Görüş ve Eleştirisi Klasik görüş, Aguste Comte’un kurdu ğ u pozitivizmin bilim anlayışına dayanır. Bu anlayış 20. Yüz yıl boyunca geçerlili ğ ini korumuştur. Klasik görüşe göre bilim sadece gözlenebilen olgularla ilgilenir. Bir do ğ ru boyunca ilerler ve zaman içinde gelişir. Tüm bilimlerinin amaçlarının ortak olmasından dolayı fizik temeli üzerinde oluşacak tek bir bilimin gere ğ ini savunurlar. Bilim toplumsal çevrenin etkilerinden sıyrılmalıdır. Bilimin do ğ rusal olarak ilerlemesiyle çözülemeyecek hiçbir problemin kalmayaca ğ ını savunurlar. Böylece kusursuz bir bilim ortaya çıkacaktır. Bilim üzerinde bilim adamının ve toplumun kültürünün etkisi yoktur. Bilimler genel olarak bilimsel yöntemden yararlanır. Bilime göre niceliksel olarak olarak ifade edilemeyen hiçbir şey bilimsel olmaz. Bunu sa ğ layan ise tüm bilimlerin yararlandı ğ ı bilimsel yöntemdir.

Bilimi niteleyen özellikler Bilim olgulara dayanır. Bilim mantıksaldır. Bilimsel bilgi nesneldir. Bilimsel bilgi bilim adamlarının eleştirici tavrının bir sonucudur. Genel sonuçlara ulaşmak istenir. Bilimsel Bilgi nedensellik ilkesine dayanır.

Klasik Görüşe Yapılan Eleştiriler Klasik görüş, bilimlerin tek bir bilime indirgenebilece ğ ini söylerken yanılmıştır. Çünkü çeşitli bilimler dış dünyayı farklı yönlerden, farklı biçimlerde ele alır. Bilim sadece adım adım ilerlemez, sıçrama ve duraklama dönemleri de gösterir. Bilim, tüm sorulara zamanla cevap getirmez. Bilim bir ürün olarak ele alındı ğ ında, onun toplumsal boyutu göz ardı edilmektedir. Bilimin sadece do ğ rulama ve yanlışlaşma yanları de ğ il, ikna yanı da dikkate alınmalıdır. Dil, bilim için önemlidir; ama bilimin konusu olguların kendisi olmalıdır. Olguları ifade eden önermeler bilimin konusu olamaz. Klasik görüş, matematik ve mantık alanına fazla önem vermiş, sosyal bilimleri yeterince de ğ erlendirememiştir.

B İ L İ M İ N DE Ğ ER İ -HAYATLA İ Ç İ ÇEL İĞİ Uygulama sonuçları yaşamımızı giderek artan ölçülerde etkilemektedir. Bilimsel düşünme günümüz aydını için bir zorunluluktur. Bilim insan yaşamında olumlu yada olumsuz önemli yer tutar. Kimilerine göre bilim, insanın güvenli yaşamasını sa ğ lamakta, kimilerine göreyse insanlı ğ ı yok olma tehlikesiyle karşı karşıya getirmektedir. Bilimsel bilgi zamanla de ğ işme ve gelişme özelli ğ ine sahiptir. Birikimli olarak ilerleyen bilim, sürekli gelişerek mutlak do ğ rular ortaya koymaktadır. Bilimde ölmez eserler yaratılamaz; çünkü her yeni ça ğ ın bilimi bir öncekinden daha ilerdedir.