ANKSİYETE BOZUKLUKLARI Eda GÜNER

ANKSIYETE (KAYGı) BOZUKLUKLARı-TANıM Kişinin kendi vücudunda veya dış çevrede algıladığı belirli uyaranları tehdit ve tehlike olarak yorumlamasıyla yaşadığı ve kontrol edemediği sürekli korku, sıkıntı, endişe ve gerginlik belirtileri ve bunlara eşlik eden belirli olay ve durumlardan kaçınma davranışlarının bütünü. Genel otonomik semptomlar; Titreme Sırt ve baş ağrısı Solunum zorluğu Hiperventilasyon Otonomik hiperakivite (taşikardi,terleme,flushing,diyare) Organik bozukluk olmadan yutkunma güçlüğü (globus histerikus)

ANKSIYETE(KAYGı) BOZUKLUKLARı Gaba etkinliği azalmıştır. Seratonin ve norepinefrin etkinliği artmıştır. Anatomik olarak locus coeruleus,raphe nükleusu,temporal-frontal serebral kortekste ve limbik sistemde problem vardır. Kadınlarda sıktır (yaşam boyu %30.5).

ANKSIYETE (KAYGı) BOZUKLUKLARı-ALT TIPLERI Panik Bozukluğu Özgül Fobi(Basit Fobi) Sosyal Fobi Yaygın Anksiyete Bozukluğu Akut Stres Bozukluğu Post-Travmatik Stres Bozukluğu

ÖZGÜL FOBİ (BASİT FOBİ)

ÖZGÜL FOBI(BASIT FOBI)-TANıM Bazı durumlar veya nesnelerden duyulan mantıksız/aşırı korkudur. Bir nesne(köpek) veya durumdan(yükseklik) mantık dışı korku ve kaçınma ile karakterizedir. Anksiyete korkulan şeyle karşılaşınca olur. Savunma mekanizmaları yer değiştirme ve yansıtmadır. En sık görülen anksiyete bozukluğu ve fobi tipidir.

ÖZGÜL FOBI (BASIT FOBI)-SıKLıĞı %2.7 (kadında %3.8, erkekte %1.4) Dul ve boşanmışlarda, bekar ve evlilere göre daha sıktır. Başlama yaşı ortalama 16.5’dur. Erken başlangıçlıdır. Kronik seyirlidir. Özgül fobi varlığı ek bir psikiyatrik hastalığın gelişme ihtimalini arttırmaktadır. (%28.6’sında depresyon saptanır)

ÖZGÜL FOBI (BASIT FOBI)-NEDENLERI Klasik Koşullanma ve Gözlemsel Öğrenme Deneyimler ve Çevre Etkisi Genetik Özellikler

ÖZGÜL FOBI (BASIT FOBI) Semptomları tetikleyici durumlar Uyarıcı unsurun varlığını sezme Uyarıcı unsura maruz kalma Uyarıcı unsurun ismini duyma

ÖZGÜL FOBI (BASIT FOBI)-TIPLERI DSM V Hayvanlar (örümcek,böcekler,köpekler) Doğal Çevresel Nesne ve Durumlar (yükseklik,fırtına,su) Kan-Yaralanma (iğne,girişimsel prosedürler) Durumsal (uçak,asansör,kapalı alan) Diğer (boğulma veya kusmaya sebep olabilecek durumlar)

ÖZGÜL FOBI (BASIT FOBI)-BELIRTILER Kişi korkusunun aşırı veya anlamsız olduğunu bilir ancak fobik durumla karşılaştığında yoğun anksiyete belirtileri ortaya çıkarır. (kalbi hızla çarpar, nefesi daralır, göğsü sıkışır, titreme/terleme, bayılacak gibi olma, sık idrara gitme isteği) Bu özgül nesne veya durum olmadığında hiçbir rahatsızlık hissetmez. Kişi korktuğu nesne veya durumun tehlikesini olduğundan fazla ve kendi başa çıkma gücünü olduğundan az görür. Sıkıntı halinden kendini korumak için de, bu nesne ve durumların nerede ve nasıl ortaya çıkabileceğini önceden araştırır, belirler ve ona göre sakınır.

ÖZGÜL FOBI (BASIT FOBI) Özgül fobilerle ilgili en önemli sorunların başında birçok hasta ve ailenin bu sorunu hastalık olarak görmemeleri ve bu nedenle yardım aramamaları gelmektedir. Bazen de kişi yardım aramak istediği halde korkusu nedeniyle yardım arayamaz (kan fobisi olan kişinin hastane korkusu yüzünden doktora gidememesi) Bir başka sorun kimi doktor ve psikologların bu sorunlarla başvuran kişilere bu sorunu “kafaya takılmayacak bir şey”, “kişilik yapısı” “huy” vb. olarak tanımlamalarıdır.

ÖZGÜL FOBI (BASIT FOBI)-TEDAVI En etkili tedavi : sistemik desensitizasyon (kademeli mazur bırakma uygulaması) Farmakoterapi Benzodiazepinler (lorezapam,klonazepam) ß-adrenerjik reseptör antagonistleri

YAYGIN ANKSİYETE BOZUKLUĞU

YAYGıN ANKSIYETE BOZUKLUĞU-TANıM Sürekli,tekrarlayan, aşırı ve durumla uygun olmayacak kadar şiddetli bir endişe ile karakterizedir. Aşırı endişe, hastanın günlük yaşamını olumsuz yönde etkiler ve hatta olağan yaşam etkinliklerini sürdürmesini engeller. Her zaman bir şey olacak korkusu vardır. Hasta,her durumda olası en kötü sonucu düşünür, herşey kendi denetiminin dışındadır, iyi bir olasılık ya da geriye dönüş mümkün değildir.

YAYGıN ANKSIYETE BOZUKLUĞU-TANıM Aşırı endişe ve kaygı genellikle sağlık, aile, para ya da iş gibi konularla ilgilidir. Denetlenemez nitelikte olan endişe hali en az 6 ay boyunca hemen hergün vardır ve gün boyunca sürer.

YAYGıN ANKSIYETE BOZUKLUĞU-SıKLıK %5 - 6 Kadın/Erkek = 2 Genellikle erken yaşlarda başlar ve ortaya çıkma açısından en riskli dönem genç erişkinlik dönemi (15-25 yaş)

YAYGıN ANKSIYETE BOZUKLUĞU-NEDENLERI Genetik aktarım + Çevresel Etkenler Psikososyal Nedenler Biyolojik Nedenler Risk Faktörleri Kadın Cinsiyet Yoksulluk Kronik hastalıklar Kronik mental bozukluklar Çocukluk döneminde zayıf destek Ailede mental bozukluk öyküsü

YAYGıN ANKSIYETE BOZUKLUĞU-BELIRTILER En az 3 tane Kas gerginliği Sürekli tetikte olma hali Kolay yorulma Huzursuzluk Odaklanmada güçlük Uyku alışkanlıklarında değişme

YAYGıN ANKSIYETE BOZUKLUĞU-TEDAVI Psikoterapi Kognitif ve Davranışçı Psikoterapi Farmakoterapi Seçici Serotinin Geri alım İnhibitörleri (SSRI) (paroxetine,sertraline,citalopram,ecitalopram) Serotonin–Norepinefrin Geri alım İnhibitörleri (venlafaxine,duloxetine) Benzodiazepinler Trisiklik Antidepresanlar

POST-TRAVMATİK STRES BOZUKLUĞU

POST-TRAVMATIK STRES BOZUKLUĞU-TANıM Travma yaratan önemli bir olay sonrası ortaya çıkan, kişide aşırı uyarılma hali (hipervizilans) travmayı hatırlatan ve çağrıştıran uyaranlardan kaçınma ve kişinin travmatik olayı rüyalar ve ‘flashback’ ler yoluyla yeniden deneyimleme bulguları ile seyreden en az 1 ay boyunca süregelen mental bir bozukluktur.

TRAVMALAR Savaş Şiddetli kişisel saldırı Doğal veya insan eliyle sebep olunan felaketler Ciddi motorlu taşıt kazaları Tecavüz/gasp Ensest Çocuklukta cinsel saldırı Ölümcül hastalık teşhisi Ciddi fiziksel yaralanma Yoğun bakım ünitesinde tedavi görme

POST-TRAVMATIK STRES BOZUKLUĞU-SıKLıK Tarihinde çeşitli travmalar bulunan toplumlarda %20-50 PTSB gelişme riski vardır. Yaşam boyu prevelans : %1 (Kadın %1.3 Erkek % 0.5)

POST-TRAVMATIK STRES BOZUKLUĞU-NEDENLERI Madde Kullanımı Travma Genetik

POST-TRAVMATIK STRES BOZUKLUĞU-ALT TIPLERI PTSB Akut belirtiler < 3 ay Kronik belirtiler > 3 ay Gecikmeli belirtiler 6. aydan sonra başlar

POST-TRAVMATIK STRES BOZUKLUĞU-BELIRTILER uykusuzluk kabuslar olayla ilgili anıların rahatsız edici biçimde sık sık hatırlanması sürekli olarak olayın tekrarlanacağı korkusu ve bu nedenle diken üstünde hissetme aşırı irkilme tepkileri çabuk sinirlenme gelecekle ilgili plan yapamama yabancılaşma (başkaları beni veya yaşadıklarımı anlamıyor hissi) dikkat eksikliği olayı hatırlatan durumlarda huzursuz olma ve bu durumlardan kaçınma

POST-TRAVMATIK STRES BOZUKLUĞU-TEDAVI Psikoterapi Destekleyici Davranışçı Farmakoterapi : travma sonrası ortaya çıkan semptomlara yönelik Benzodiazepinler ß blokerler Antidepresanlar

TEŞEKKÜRLER Eda GÜNER