North Atlantic Treaty Organization NATO’nun Kuruluşu NATO’ya Üye Ülkeler NATO’nun Amacı NATO’nun Organları Soğuk Savaş Döneminde NATO’nun Stratejileri NATO’nun Soğuk Savaş Sonrası Yeni Stratejisi Türkiye’nin NATO’ya Girişi NATO Müdahaleleri NATO Kosova Müdahalesi NATO Afganistan Müdahalesi Sonuç

KUZEY ATLANTİK İTTİFAKI (NATO)

NATO`nun Kuruluşu SSCB’nin yayılmacı bir politika izlemesi ve siyasi baskısı; Batıyı ortak savunmayı öngören askeri bir yapılanmayı oluşturmasını hızlandırmıştır. 1948 Kanada başbakanı Louis Saint Laurent Brüksel antlaşmasının genişletilmesi çağrısında bulundu 10 Aralık 1948 de Washington’da Brüksel antlaşmasını imzalayan beş devletin (İngiltere Fransa Belçika Hollanda Lüksemburg) temsilcileriyle Kanada ve ABD temsilcileri arasında Kuzey Atlantik Antlaşmasını görüşmek için müzakereler başladı. 15 mart 1949 da bu ülkeler Danimarka, İzlanda, İtalya, Norveç ve Portekiz’i de antlaşmaya katılmaya çağırdılar ve 18 mart 1949 da müzakere eden ülkeler arasında Kuzey Atlantik ittifakı hususunda görüş birliğine varıldı ve aynı gün Kuzey Atlantik Antlaşmasının metni açıklandı. NATO ilk kurulduğunda merkezi Paris’teydi ancak daha sonra Belçika’ya Brüksel’e taşınmıştır . NATO’nun güneydoğu komutanlığının karargahı ise İzmir’de bulunmaktadır.

NATO’ya Üye Ülkeler

NATO’nun Amacı Üye ülkelerin Kuzey Atlantik bölgesinde istikrar ve refahı geliştirme barış, savunma ve güvenliklerini korumak için birlikte hareket edeceklerini konusunda kararlıdırlar. Antlaşmaya göre taraflar kendilerinin karışabilecekleri uluslararası nitelikteki uyuşmazlıkları barışçı yöntemlerle çözümlemeye ve kuvvet kullanmamayı kabul etmektedirler. Tartışmalar ve ortaklıkları vasıtasıyla üye ülkelerin topraklarında veya toprakların dışında çatışmaların önlenmesinde katkıda bulunur. Afetlerle mücadelede yardım ilgili faaliyetlerin yanı sıra bilim ve çevre konularında işbirliği yapar.

Barışçıl yollarla sorunları önlemeye çalışır diplomatik çabalar sonuç vermezse tek başına veya diğer uluslararası örgütlerle işbirliği içinde krizi yönetme ve askeri operasyon yapma yeteneğine sahiptir.

NATO’nun Organları NATO üç ana birimden ve bunlara bağlı alt dairelerden oluşmaktadır. KONSEY NATO’nun en üst organı olup en yüksek karar alma organıdır Dışişleri bakanları düzeyinde yılda iki kez toplanır bazen de hükümet yada devlet başkanlarında ülkelerini konsey toplantılarında temsil edebilir. Bunun dışında konseyin işleri NATO katındaki sürekli temsilcilerince (Büyükelçi) yürütülür konsey toplantılarına başkanlık eder. Konsey NATO’nun savunma sorunlarını ele almamaktadır bu sorunlarını konseye bağlı olan savunma planlama komitesi tarafından incelenmektedir. GENEL SEKRETER NATO sözcüsü genel sekreterdir NATO’nun başında dört yıllık görev süresi için atanan genel sekreter bulunur. Genel sekreter Kuzey Atlantik Konseyi ve diğer önemli NATO organlarının toplantılarına başkanlık eder ve müttefikler arasında uzlaşma sağlanmasına yardımcı olur aynı zamanda uluslararası personel yapılanmasının yönetiminden de sorumludur. Genel sekreter aynı zamanda milletlerarası sekreterliğin yönetiminden de sorumludur

# Ad Ülke Süre 1 Lord Ismay  Birleşik Krallık 4 Nisan 1952 – 16 Mayıs 1957 2 Paul-Henri Spaak  Belçika 16 Mayıs 1957 – 21 Nisan 1961 3 Dirk Stikker  Hollanda 21 Nisan 1961 – 1 Ağustos 1964 4 Manlio Brosio  İtalya 1 Ağustos 1964 – 1 Ekim 1971 5 Joseph Luns 1 Ekim 1971 – 25 Haziran 1984 6 Lord Carrington 25 Haziran 1984 – 1 Temmuz 1988 7 Manfred Wörner  Almanya 1 Temmuz 1988 – 13 Ağustos 1994 – Sergio Balanzino (vekâleten) 13 Ağustos 1994 – 17 Ekim 1994 8 Willy Claes 17 Ekim 1994 – 20 Ekim 1995 20 Ekim 1995 – 5 Aralık 1995 9 Javier Solana  İspanya 5 Aralık 1995 – 6 Ekim 1999 10 Lord Robertson 14 Ekim 1999 – 17 Aralık 2003 Alessandro Minuto-Rizzo (vekâleten) 17 Aralık 2003 – 1 Ocak 2004 11 Jaap de Hoop Scheffer 1 Ocak 2004 – 1 Ağustos 2009 12 Anders Fogh Rasmussen  Danimarka 1 Ağustos 2009 – 30 Eylül 2014 13 Jens Stoltenberg  Norveç 1 Ekim 2014 – günümüz

ASKERİ KOMİTE NATO’nun en yüksek askeri organı ise üye ülkelerin genel kurmay başkanlarından oluşur. askeri komite savunma planlama komitesine bağlı olarak çalışır. Daimi merkezi Brüksel dedir ve yılda bir veya iki defa toplanır. Her üye sürekli bir temsilciyi askeri komiteye atamaktadır. NATO bölgesi üç uluslararası komutanlığa bölünmüştür: Atlantik müttefik komutanlığı (ACLANT) Avrupa komutanlığı(ACE) Kanal Manş komutanlığı(ACCHAN)

SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİNDE NATO’NUN STRATEJİLERİ Topyekün Karşılık Stratejisi: Kuzey Atlantik bölgesinde ortaya çıkan bir komünist tehlike karşısında ABD’nin stratejik hava komutanlığı kanalıyla SSCB ve ÇİN’in önemli nüfus ve endüstri merkezlerine karşılıkta bulunacağını öngörmektedir . Karşı tarafla girişilecek herhangi bir çatışmada karşı tarafın kullandığı silah türüne bakılmaksızın nükleer silah kullanılmasını içerir nükleer silahlar şehir liman ve sanayi merkezlerini hedef alırken taktik silahlarla da karşı tarafın ordularının bertaraf edilmesinde kullanılacaktır. Esnek Karşılık Stratejisi: Nükleer silahlara başvurma ihtimalinin azaltılması konvansiyonel silah sistemlerinin yaygınlaştırılması, geliştirilmesi ilkesine dayanmıştır. Savunmanın öncelikle konvansiyonel silahlarla yapılması düşmanın bu tür silahlarla durdurulmaya çalışılması. Konvansiyonel silahların kullanıldığı savunma yeterli olmadığında ise; nükleer silahların kullanılması ve nükleer silahlara başvurmanın sorumluluğunun karşı tarafa yükletilmesi, bu savunma yetmediğinde de nükleer silahlara başvurulmasıdır .

Esnek Karşılık ve İleri Savunma Stratejisi:NATO’nun uyguladığı esnek karşılık politikası 1991 yılına kadar devam etmiş ve bu dönemde silahsızlanma ile ilgili önemli adımlar atılıştır Avrupa’da güvenliği korumak adına özellikle NATO bünyesinde ABD’nin Avrupa’ya yeni silahların yerleştirilmesi ve üslerin kurulması karşısında SSCB’de bu politikaya karşılık benzer politika izlemiş ve doğu Avrupa’da yer alan sosyalist cumhuriyetlerde kendi üslerini kurmuştur bu ise Avrupa’yı her an çatışmaya hazır bir duruma getirmiştir. Bu dönemde İran devrimi sonrasında İran-Irak savaşı 1970li yıllarda Ortadoğu da yaşanan petrol krizleri sonucu petrol fiyatlarının yükselmesi kendi enerji ihtiyacını bu ülkelerden sağlayan Avrupa ülkelerinin ilgili ülkeleri de NATO güvenlik alanı kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koymuştur . Sosyalist bloğun çökmesi ve Avrupa’da yeni ülkelerin de yer almasıyla NATO esnek karşılık stratejisi çerçevesinde ileri savunma doktrini sonucu ileri savunma stratejisinin de uygulanmasını gündeme getirmiştir. Bu doktrin çatışmayı yerleşim merkezlerinden mümkün olduğunca ileride ve uzakta tutmayı öngörüyordu fakat kanat ülkeleri olan Türkiye ve Norveç’e düşen yük yine artıyordu.

NATO’nun Soğuk Savaş Sonrası Yeni Stratejisi Yeni stratejik konsept: 8kasım 1991 tarihli roma toplantısını takiben yeni strateji kavramı olmuştur bu vesileyle yayınlanan bildiride Avrupa’nın askeri çatışma tehdidi altında bulunmadığı dolayısıyla ittifakın ana görevleri yeniden belirlenmesi gerektiği belirtilmiştir. Bildiride ittifakın geleneksel amaçlarına siyasi yollarla ulaşılması zorunluluğu yinelenmiş ve ittifakın güvenlik politikasının diyalog, işbirliği ve ortak bir savunma gücünün muhafazası esaslarına dayanmaya devam ettiği bu unsurlarla krizlerin barışçıl yollarla önlenmesi üzerinde durmuştur. Bu konsepte güvenliği sağlamakla ilgili görev alanına vurgu yapılmıştır . A)demokratik kurumların gelişmesi ve hiçbir ülkenin herhangi bir avrupa ülkesini tehdit edemeyeceği yada zor kullanma tehdidi ile baskı kuramayacağı bir tarzda Avrupa da istikrarın güvenlik ortamının sağlaması. B)Risk oluşturan muhtemel gelişmeler dahilinde çıkarlarını ilgilendirilen konularda çabaların uygun bir şekilde eş güdümü için Atlantik ötesi bir forum oluşturmak . C)Üye ülkelerin topraklarına yönelik tehdit ,saldırıları caydırmak ve üye ülkeleri savunmak Avrupa da stratejik dengeyi korumak.

Türkiye’nin NATO’ya Girişi Resmi olarak 19 şubat 1952 yılında TBMM’nin verdiği kararla NATO’ya üye olundu. İkinci dünya savaşı sonrasında Sovyetlerin işgale dayalı yayılmacı politikasının oluşturduğu tehdit karşısında Türkiye tarafsızlık politikasını terk ederek ABD öncülüğün de kurulan batı bloğunun sadık bir müttefiki olmuştur . NATO başta olmak üzere Avrupa merkezli tüm uluslararası entegrasyon hareketlerinde yer almıştır. Türkiye’nin bu güvenlik ve kimlik arayışına bağlı kökten batıcılık politikası 1960’ların sonuna kadar neredeyse Ortadoğu’dan tamamen uzaklaştırmıştır ancak Kıbrıs sorunu nedeniyle Türkiye’nin yaşadığı bazı krizler (Jonnson Mektubu)gibi Türkiye’yi derinden sarsmış ve dış politikada İKÖ ve bağlantısız örgütlerle ilişkiler 1970’lerde yeniden önem kazanmıştır. Türkiye’nin NATO ya katılmasına ABD’nin itirazı olmadın ama İngiltere ve NATO’nun küçük üyeleri bu duruma en fazla itiraz etmişlerdir bunun nedeni de Sovyetlerin savaşa başvuracağı korkusudur Kore savaşına demokrat partinin kararı ile BM’nin emrine bir tugaylık kuvvet vermek sureti ile Türkiye bu savaşa en aktif, en geniş bir şekilde katılan birkaç devletten biri oldu.

NATO Müdahaleleri Bosna Hersek müdahalesi Kosova müdahalesi Afganistan müdahalesi Irak eğitim misyonu Aden körfezinde korsanlıkla mücadele Libya müdahalesi

NATO Kosova Müdahalesi Kosovalı Müslümanlara yapılan baskının devam etmesi üzerine, NATO Kosova ve Sırbistan’da bulunan hedeflere Mart 1999 tarihinde hava operasyonlarına başladı. Aynı zamanda Sırp güçleri tarafından Kosovalılara karşı etnik temizlik başlandı. Yüzbinlerce mülteci çevre ülkelere ve Türkiye’ye gelmişlerdir. 11 haftalık NATO hava bombardımanından sonra Miloseviç birliklerini ve polislerini geri çekmeye zorladı. BM Kosova’nın bağımsızlık yada Sırp egemenliğinden birine dönene kadar bölgeyi kontrolü altına aldı. 1999 tarihinde Miloseviç insanlığa karşı suç işlediği için Uluslararası Lahey Adalet Divanına verilen görev başındaki ilk devlet başkanı oldu. NATO müdahalesi BM antlaşmasının ihlalidir. Çünkü BM’nin kararı olmadan yapılan bir müdahaledir.

NATO’nun Afganistan Müdahalesi 11 Eylül 2001 tarihinde ABD finans merkezi ikiz kulelere ve savunma bakanlığı pentagona eş zamanlı saldırı düzenlenmiştir Saldırı sonrasında teröristlere gözdağı verilmesi süresince ABD medyası büyük rol oynamıştır. Yapılacak olan operasyonun meşruluğu ve halkın algısı ilk olarak bu şekilde sağlanmıştır. Bu saldırı Anglosakson medeniyete bir saldırı olarak algılanmıştır. Saldırıdan bir gün sonra BM güvenlik konseyi toplantısında konuyu ele almış ve karar çok hızlı şekilde alınmıştır buda olanların bir senaryo olabileceğini düşündürmüştür. NATO’da 5. maddeye ilk defa ABD başvurmuştur.

Madde 4 - Taraflardan herhangi biri, Taraflardan birinin toprak bütünlüğü, siyasi bağımsızlığı ya da güvenliğinin tehdit edildiğini düşündüğü zaman, tüm Taraflar birlikte danışmalarda bulunacaklardır. Madde 5 - Taraflar, Kuzey Amerika'da veya Avrupa'da içlerinden bir veya daha çoğuna yöneltilecek silahlı bir saldırının hepsine yöneltilmiş bir saldırı olarak değerlendirileceği ve eğer böyle bir saldın olursa BM Yasası'nın 51. Maddesinde tanınan bireysel ya da toplu öz savunma hakkını kullanarak, Kuzey Atlantik bölgesinde güvenliği sağlamak ve korumak için bireysel olarak ve diğerleri ile birlikte, silahlı kuvvet kullanımı da dahil olmak üzere gerekli görülen eylemlerde bulunarak saldırıya uğrayan Taraf ya da Taraflara yardımcı olacakları konusunda anlaşmışlardır. Böylesi herhangi bir saldın ve bunun sonucu olarak alınan bütün önlemler derhal Güvenlik Konseyi'ne bildirilecektir. Güvenlik Konseyi, uluslararası barış ve güvenliği sağlamak ve korumak için gerekli önlemleri aldığı zaman, bu önlemlere son verilecektir.

Sonuç: 1949-1962 (Değişim) 1963-1969 1985-1999 1970-1984 (Statüko) Örgütsel Değişimin Global Nedenleri Kore savaşı; Tehdidin yalnız politik değil askeri de olması Küba krizi Sovyet nükleer Ve füze teknolojisinin gelişimi Değişim yok SSCB’nin çöküşü; sistemsel değişim Örgütsel Değişimin Bölgesel Nedenleri Avrupa’nın ekonomik kalkınmaya öncelik vermesi Avrupa’nın Sovyet nükleer tehdidine coğrafi yakınlığı Avrupa güvenlik rejiminin doğuşu ve statükoyu koruması Avrupa güvenlik rejimin sistemsel değişimle birlikte yenilenmesi İttifakın Temel Amaçları Sovyet tehdidi; ve Alman gücü Sovyet tehdidi; Alman gücü ve yumuşama Sovyet tehdidi; Alman gücü; ve yumuşama Rus gücü; Alman gücü; ve konvansiyonel olmayan tehditler İttifakın Temel Araçları Kitlesel karşılık Esnek mukabele İttifakın stratejik kavramı; ve genişleme