BBY 467 Bilimsel ve Kültürel Mirasın Dijitalleştirilmesi Ders 5: Dijitalleştirme Modelleri, Standartları ve Entelektüel Mülkiyet Hakları Arş. Gör. Tolga Çakmak

Nasıl planlarsınız? Dijitalleştirmenin Planlanması

Bütün aşamaların kayıt altına alınması gerekliliği - Sonraki uygulamalarda yol göstericilik (kişiye bağlı süreçlerin en aza indirgenmesi) - Bağlayıcılık (gerçekleştirilecek işlerin belirli bir kurala/amaca göre yapılması) Dijitalleştirmenin Planlanması ve Süreçler

Hangi şekilde kayıt altına alınıyor? - Teknik şartname (Türkiye’de en yoğun kullanılan kayıt altına alma biçimlerinden biri) - teknik şartname; hizmet alımında işlerin nasıl yürütüleceğini ortaya koyan doküman» - Kurumsal ve ulusal boyutta geliştirilen «dijitalleştirme ve dijital koruma politikaları» - Geliştirilme aşamasında Dijitalleştirmenin Planlanması ve Süreçler

Örnek inceleme: Dijitalleştirme politikası hangi bilgileri içerir: Hangi politikalarla bağlantılı olabilir? Dijitalleştirmenin Planlanması

Ana kopya; tarama süreci sırasında oluşturulan orijinal dosya mümkün olan en yüksek derecede ayrıntılı TIFF görüntüsü olarak (kayıpsız sıkıştırma) kaydedilmiş, 300 dpi’de bir görüntü 40MB’den daha fazla Bir saatlik sıkıştırılmamış, saniyede 25 çerçeve ile 720x576 piksel çözünürlükteki (standart TV kalitesi-PAL) bir video 93 GB Depolama ve Ana kopyalar

Formatın eskimesi, Dosyanın içeriğini uygun şekilde gösterebilecek yazılım eksikliği Verinin, desteklenmeyen dosya formatında hapsolması. Standartlar

Taşıyıcı medyanın fiziksel olarak bozulması, Örneğin dijital bir nesnenin kopyası DVD diskinde depolanmışsa ve bu diskin hasar görmesi. Standartlar

Taşıyıcının eskimesi, Dosya formatının eskimesine benzer şekilde, taşıyıcı da uygun donanım eksikliği nedeniyle okunamaz hale gelebilir. Standartlar

Nesnenin entelektüel içeriğini uygun şekilde yorumlayacak bilgi eksikliği, Zaman içinde belirli bir nesnedeki bilgiyi yorumlamak için gereken bilgi yok olabilir. Artık mevcut olmayan bir bina resmi düşünün, zaman içinde bu binanın nasıl olduğu hakkındaki bilgi kaybolabilir ve o resmin içeriğini belirlemek imkânsız hale gelebilir. Standartlar

Kurumsal sürdürülebilirlik Belirli bir arşivi yöneten kurum veya şirket iflas ettiğinde, sahip olduğu dijital varlıklara ne olacaktır? Standartlar

Tanımlama Kurumun yapısı ve bulunduğu sektör Dijitalleştirilen koleksiyonun özellikleri Dijitalleştirilen koleksiyon ile ulaşılmak istenen hedefler Standartlar

Donanım/ Ekipmana yönelik standartlar Çıktı kalitesi Desteklenen formatlar… Standartlar

2000’li yıllarla birlikte gelişim İlk model, OAIS modeli – ISO Modeller Veri Yönetimi

Sağlama Üretici tarafından gönderilen bilginin sistem tarafından kabul edilebilirliği ve arşivlenmek üzere depolanması için hazırlıkların gerçekleştirilmesine yönelik işlemler bütünü Koruma politikaları ile bağlantılı olan üretici, veri yönetimi ve yönetim ile doğrudan ilişkili Modeller - OAIS

Depolama Arşiv sisteminde uzun süreli depolamanın yönetimini ve dijital materyallerin sürekliliğinin sağlanması ile ilgili süreçlerin gerçekleştirildiği bileşen Modeller - OAIS

Veri Yönetimi: Arşiv sistemine sağlanan dijital materyallerin tanımlama bilgilerinin bulundurulduğu bölüm Modeller - OAIS

Koruma Planlama: Sistem içerisindeki verilerin ve materyallerin korunmasına yönelik tekniklere ve yöntemlere yönelik stratejileri içeren ve bu stratejilerle ilgili adımları içeren bölümdür. Modeller - OAIS

Erişim: Sistemdeki materyallerin erişilebilirliği ile ilgili adımları içermekle birlikte erişim haklarını içerir. Bu bölümde kullanıcılara materyallerin nasıl sunulacağına yönelik işlemler yer alır. Modeller - OAIS

Yönetim Sistem içerisindeki materyallerin günlük işlemleri ve yönetimsel süreçlerini içeren bölüm Modeller - OAIS

Tanımlama bilgisinin korunması konusunda erişim haklarının eklenmesi, Öykünme tekniğinin sürdürülebilir koruma stratejileri içerisindeki yerine daha fazla vurgu yapılması, Yönetimsel işlevdeki varlıklarla, koruma planlamasına yönelik varlıklar arasındaki etkileşimin daha fazla güçlendirilmesi, Özgünlük ve kanıt tabanlı değerlendirme konusunun tanımlanması, Bilgi paketi kavramının tanımının yenilenmesi, Bilginin diğer gösterimi kavramının eklenmesi, OAIS Gelişim

Diğer modellere temel oluşturma; Dijital Koruma için Maliyet Modeli (Cost Model for Digital Preservation) Danimarka Kültür Bakanlığı OAIS Gelişim

Lifecycle Information for E-literature, LIFE Koruma işleminin sıklığı Teknolojinin izlenmesi Araçların durumu Dosya formatlarının karmaşıklığı Üstverinin güncellenmesi Araçların maliyeti Koruma stratejileri, eylemleri Kalite kontrolü Elektronik Literatür için Yaşam Döngüsü Bilgisi

Moreq DRAMBORA Risk değerlendirmeleri odaklı Belge Yönetimi Açısından

Blue Ribbon Task Force on Sustainable Digital Preservation and Access Karar vericilerin etkisi/farkındalıklarının artırılması Uzun süre korunması gereken materyallerin seçimi (korumada öncelikler) Toplumsal farkındalığı artıracak etkinlikler Koruma için kaynakların sürekli ve etkili bir şekilde dağıtımının gerçekleştirilmesi, Erişimi kesinleştirecek işlemlerin zamanında yapılması Sürdürülebilir dijital koruma ve erişim modeli

Ulusal dijital kültür mirasının korunması ve arşivlenmesine yönelik kavramsal bir model önerisi Arşiv Politikasının Oluşturulması Stratejik Planlama/Yapılanma Teknik yapılanma Risk yönetimi ve sürdürülebilirlik planları

Nasıl planlarsınız? Dijitalleştirmenin Planlanması

BBY 467 Bilimsel ve Kültürel Mirasın Dijitalleştirilmesi Ders 5: Dijitalleştirme Modelleri, Standartları ve Entelektüel Mülkiyet Hakları Arş. Gör. Tolga Çakmak