1

İçeriğin Oluşturulması İÇERİK: Hedef davranışları kazandıracak biçimde ünite ve konuların düzenlenmesidir. Bu aşamada belirlenen amaçlara ulaşmak için «ne öğretelim?»sorusuna yanıt aranmaktadır. İçerik hedef davranışlar için araçtır. 2

İçeriğin seçimi: İçeriğin seçiminde yeni bilgilerin programlara yansıtılması ve bilim ve teknolojideki gelişmelere uygun bir biçimde geçerli, güvenilir bilgilere yer verilmesi önemlidir. 3

İçerik seçiminde dikkat edilmesi gereken noktalar: Öğretim ilkelerine uygunluk Düzeye uygunluk (öğrenciye görelik ve öğrenilebilirlik) İlgililik (hedefe görelik) Ekonomiklik Kendi kendine yeterlilik Yaşama yakınlık (İşlevsellik) Bilimsellik ve güncellik Anlamlılık Yararlılık 4

Geçerlilik ve güvenirlik Kaynaşıklık Transfer Soyutlama Yordama Şema Görsellik Alıştırma 5

İçeriğin yapısı oluşturulurken içerikte yer alan bilgilerin özellikleri ve bunların birbiriyle bağlantısı göz önüne alınmalıdır. İçerikte yer alan bilgi kategorileri alt boyutlara indirgenebilmeli ve ayrı ayrı incelenebilmelidir. Seçilen içerik aynı zamanda belirlenen amaçlara hizmet edebilmelidir. Bunları sağlayabilmek için «İçerik Düzenlenirken Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler» şunlardır: Tümdengelim ilkesi Önkoşul ilkesi Kapsama ilkesi 6

Hedef İçerik Çizelgesi (Belirtke Tablosu) Bir eğitim programında yer alan hedef ve davranışlarla, program içeriğinin iki boyutlu bir çizelge üzerinde gösterilmesidir. Belirtke tablosu hedefler ile içerik arasındaki ilişkiyi gösterir. Dikey boyutunda konu ya da üniteler, yatay boyutunda ise hedef ve davranışlar yer alır. Belirtke tablosu üç aşamada oluşturulur: Öğretim hedeflerini belirleme Ders içeriğini belirleme İki boyutlu çizelgeyi hazırlama 7

8

Belirtke tablosunun işlevleri Hangi düzey ya da konuda hangi düzeyde hedefin daha ağırlıklı olduğunu ortaya koyar. Ünitelerin programdaki önemini belirtir. Düzenlenecek öğrenme etkinliklerine yön verir. Değerlendirmede kullanılacak soru sayısını gösterir. Böylece ölçme aracının kapsam geçerliliğini sağlar. 9

Ünite Analizi: Bir ünitede öğretilecek öğelerin belirlenmesidir. Belirtke tablosundan farkı numaralandırma yerine sözcük ve sözcük gruplarının kullanılması ve daha ayrıntılı şekilde hazırlanmasıdır. 10

İçerik Düzenleme Yaklaşımları Doğrusal Programlama Yaklaşımı Sarmal Programlama Yaklaşımı Modüler Programlama Yaklaşımı Piramitsel Programlama Yaklaşımı Çekirdek (Bütünleştirilmiş) Programlama Yaklaşımı Konu Ağı- Proje Merkezli Programlama Yaklaşımı Sorgulama Merkezli Programlama Yaklaşımı 11

Doğrusal (Dikey) Programlama Yaklaşımı (Tyler- Bloom) Bu yaklaşım Tyler tarafından geliştirilmiştir. Bloom tam öğrenme yaklaşımında, Skinner ise programlı öğretim yaklaşımında kullanmıştır. Türkiye’de 2005 yılından önceki ilköğretim programları doğrusal tasarıma göre hazırlanmıştır. 12

Doğrusal (Dikey) Programlama Yaklaşımı (Tyler- Bloom) Birbiri ile ardışık, sıralı aşamalı, önkoşul ve sıkı ilişki içerisinde olan konuların düzenlenmesinde kullanılır. Öğrenme birimleri zincirle halinde düzenlenir. Konula arasında dikey ilişki kurulur. Zincirlemede konular basitten, karmaşığa doğru düzenlenir. Konu sonlarında sorular yer alır. Öğrencilere konu başlarında ön test verilerek, konular düzeylerine göre verilir. Her öğrenci için sunulan içerik aynıdır. Bir ünite bitirilmeden diğerine geçilmez. 13

Doğrusal (Dikey) Programlama Yaklaşımı (Tyler- Bloom) Örneğin ; hayat bilgisi dersinde birinci yıl okulumuz, ailemiz ve çevremiz üniteleri işlenirken, ikinci yıl ilimiz, bölgemiz ve yurdumuz üniteleri işlenir. Konuların düzenlenmesinde aşağıdaki aşamalılık ilkelerine göre hareket edilir. Bilinenden-bilinmeyene Basitten- karmaşığa Kolaydan-zora Somuttan-soyuta Genelden-özele 14

Sarmal (Spiral-Helezonik) Programlama Yaklaşımı (Bruner) Bruner’in ‘sarmal öğrenme’ yaklaşımına göre geliştirilmiştir. Sarmal öğrenmede yeni öğrenilecek konular, önceki öğrenmelerle ilişkilendirerek ve temel konuyla bağ kurularak işlenir. Öğrenen (etkinlik) merkezli program tasarımlarında ve yapılandırmacı öğrenme kuramına bağlı yaklaşımlaşımlarda kullanılır. ‘Süreklilik’’ gerektiren konu ve etkinliklerin programa yerleştirilmesini sağlar. 15

Sarmal (Spiral-Helezonik) Programlama Yaklaşımı (Bruner) Sarmal yaklaşım/Spiral tasarım, kapsamın giderek genişletilmesi esasına dayanır. Öğrenme konularının yeri ve zamanı geldikçe ardışık eğitim durumlarında tekrar tekrar öğrenilmesini esas alan yaklaşımdır. İçeriğin her tekrarı daha derinliğine, soyutluğuna ve karmaşık olarak verilir. Her konunun kendi içindeki alt konuları arasında bir ardışıklık söz konusu olduğunda bu düzenleme kullanılır. Önceki öğrenmeler sonraki öğrenmelerin temelidir. 16

Sarmal (Spiral-Helezonik) Programlama Yaklaşımı (Bruner) Kavramlar derinliğine ve ilişkisel olarak düzenlenir. Her konu kendi içerisindeki ardışıklığa göre zamana(yıllara) ve sınıflara dağıtılır. Konular her sınıfta gittikçe açılarak ve derinleştirilerek düzenlenir. Konular yıllara yayılırken basitten-karmaşığa, kolaydan-zora, somuttan-soyuta, özelden-genele yakın zaman çevreden uzağa ve ön koşul ilkelerine göre düzenlenir. 17

Sarmal (Spiral-Helezonik) Programlama Yaklaşımı (Bruner) Sarmal yaklaşım öğretimde yatay ilişkilendirmeye ve dikey ilişkilendirmeye dayandırılır. Yatay ilişkilendirme de konu aynı öğretim sürecinde giderek derinleşen ve genişleyen bir şekilde yeni bilgi ön bilgi ilişkisiyle sağlanır. Örneğin, ilköğretim 5. sınıfta kare verildikten sonra yeni bilgi olan dikdörtgen kare ile ilgili önbilginin üzerinden anlamlandırılır. Dikey ilişkilendirme de ise konu derinleşen ve genişleyen bir şekilde yıllara dağıtılır. Örneğin; sosyal bilgiler dersinde ‘Kültürel Varlıklarımız’ teması ilköğretim 4. sınıftan itibaren 8. sınıfa kadar her sınıfta gittikçe daha karmaşık, zor ve soyuta doğru genişletilip derinleştirilmiştir. 18

Modüler Programlama Yaklaşımı (Vygotsky) Öğrenme konuları üniteler şeklinde modüllere (öbeklere) ayrılır. Öğrenme üniteleri aşamalı olup olmadığına bakılmadan anlamlı parçalara ayrılarak düzenlenir. Bu modüllerin birbiri ile ilişkisi olması zorunlu değildir. Konuların sıralaması esnektir, birbirine bağımlı değildir. Ancak her biri anlamlı bir bütün olarak düzenlenir. 19

Modüler Programlama Yaklaşımı (Vygotsky) Hizmet içi eğitimde sık kullanılır. Örneğin; bir bankada göreve yeni başlayan bireyler için hazırlanan bir hizmet içi eğitim programında konular iletişim becerileri ve insan ilişkileri, muhasebe teknikleri, temel bilgisayar becerileri, bankacılık mevzuatı gibi kendi içinde ardışık olarak düzenlenerek bütünleştirilmiş fakat birbiriyle ilişki barındırmayacak şekilde düzenlenmiştir. Modüler tasarımlar sarmal, doğrusal gibi farklı yaklaşımlarla düzenlenebilir. 20

Piramitsel Programlama Yaklaşımı Bu yaklaşım daha çok konu alanı- merkezli desenlemelerin kullanıldığı durumda tercih edilir. Geniş ve genel bir içerikten dar ve özel bir içeriğe göre ünitelerin ve konuların düzenlemesi yapılır. İçerik, ayrıntılı ve kesin olarak belirlenen konular bütününden oluşur. Program esnek değildir. Bilgiler karmaşık ve özel bir formata büründürülür. Konuların kapsamı geniş tabanlıdan uzmanlaşmanın sağlandığı küçük birimlere doğru daralan bir süreçte gider. 21

Piramitsel Programlama Yaklaşımı Bu yaklaşım, sunuş yoluyla öğretim stratejisi kullanılarak konuların öğretilmesi esasına dayanır. Bilgiler karmaşık ve özel bir kalıba sokularak kapsamı giderek daraltılır. Örneğin; mühendislik fakültelerinin farklı bölümlerindeki öğrenciler (inşaat, Makine, Kimya, Elektronik- Elektrik) öğretimin ilk yıllarında (1. ve 2. sınıflarda) geniş tabanlı, ortak dersleri ve konuları alırlar. İlerleyen yıllarda (3. ve 4. sınıflarda) uzmanlaşmaya ve birimleşmeye yönelik dersleri ve konuları alırlar. 22

Çekirdek (Bütünleştirilmiş) Programlama Yaklaşımı Konu ve sorun merkezlidir. Toplumsal sorunlar öğretimin konusudur. Öğrenciler bu sorunu çözmek için toplumu bir laboratuar gibi ele alarak demokratik bir ortamda, işbirlikli olarak çalışırlar. ‘Öğrenciler toplumsal sorunları çözecek bilgi ve becerilerle donanık olmalıdır’ düşüncesi temele alınır. Okul sosyal gelişimin merkezi olarak kabul edilir. 23

Çekirdek (Bütünleştirilmiş) Programlama Yaklaşımı Öğretimin merkezine ortak çekirdek konular öğretilme sırasına göre yerleştirilir. Ortak çekirdek konularını her öğrenci almak zorundadır. Daha sonra her öğrenci ilgi ve alanına göre istediği dersleri ve konuları alabilir. Dersler arasındaki sınır kaldırılmıştır. Örneğin; sosyal alanlar konularının olduğu bir çekirdek programında, öğrenci ilgi alanına göre tarih, coğrafya,vatandaşlık bilgisi alanlarından ders alabilir ve içerik buna göre düzenlenir. 24

Konu Ağı- Proje Merkezli Programlama Yaklaşımı (J. Dewey) Bu yaklaşım, öğrenme konularını birbiriyle ilişkilendirerek projeler halinde düzenlendiği bir süreçtir. Öğrenme konuları bir harita gibi, birbirleri arasında bağlantı kurularak düzenlenir. Konular; projeler olarak belirlenir. Öğrenciler bireysel ya da grup çalışması yaparak sonuçta bir iş ya da ürün ortaya koyarlar. 25

Sorgulama Merkezli Programlama Yaklaşımı (J. Dewey) Bu yaklaşıma göre içerik önceden saptanamaz. Öğrenciler okula geldikten sonra her öğrencinin ilgi ve ihtiyaçlarına göre içerik belirlenmelidir. İlerlemeci eğitim felsefesi yaklaşımına ve öğrenci merkezli eğitime en fazla düzeyde yer veren program tasarımlarına kullanılır. İçerik; öğrenciler okula geldikten sonra onların; İstek (gereksinim) Soru ve Sorunlarına göre belirlenir. 26

27

Eğitim durumları (öğrenme-öğretme etkinlikleri) eğitim programının üçüncü temel öğesidir. Eğitim programının hedeflerini gerçekleştirmek için öğretmen ve öğrencilerin en aktif olduğu öğedir. Öğrencilerde istenilen davranışların kazandırılacağı öğedir. Program geliştirme çalışmalarının süreç boyutudur. Eğitim durumları öğrenci açısından öğrenme yaşantıları düzeneği, öğretmen açısından da öğretme yaşantıları düzeneğidir. 28

Eğitim durumları öğesinde şu öğeler yer alır: Araç- gereçler, stratejiler, yöntem ve teknikler, zaman, ipucu, dönüt, pekiştireç, öğretmen davranışları. Bu aşamada ne zaman, nasıl, ne ile, nerede öğretelim? sorularına cevap aranılır. Eğitim durumlarının planlanmasında kazanımların düzeyi öncelikle dikkate alınır. 29

EĞİTİM DURUMLARINI ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER a) İpuçları (işaretler): b) Öğrenci (Etkin) Katılımı: c) Pekiştireç ve Pekiştirme: d) Dönüt-Düzeltme: e) Zaman: f) Araç-Gereç (teknoloji): g) Öğretmen nitelikleri: h) Sınıfın fiziksel özellikleri: i) Öğretim yöntem ve teknikleri: 30

a) İpuçları (işaretler):  Öğrenme - öğretme sürecinde öğrenciye neyi, nasıl ve niçin öğreneceğini gösteren mesajların tümüne ipucu denir.  Sorular, yazılı ve sözlü yönergeler, jestler, mimikler, sözlü ve yazılı hedef ifadeleri, açıklamalar, modeller ya da gerçek örnekler ipucu özelliği taşır.  İpuçlarının taşıması gereken özellikler:  Öğrencinin gelişim düzeyine uygun olmalı.  Öğrencilerin bilişsel giriş davranışlarına uygun olmalı.  Öğrencilerin duyuşsal özeliklerine uygun olmalı.  Öğrencileri, öğrenmeye karşı istekli hale getirmelidir.  Çok sayıda duyu organına hitap etmelidir. 31

b) Öğrenci (Etkin) Katılımı:  Öğrencinin öğrenme çabasına girmesiyle gerçekleşir. Öğrenciler ne kadar fazla duyu organlarını kullanırlarsa öğrenmeleri de o denli kalıcı olur.  Öğrencilerin öğrenme sürecine etkin katılımını sağlamak için onlarda öğrenme isteği (güdüleme) uyandırılmalıdır.  Ayrıca öğrenci katılımını artırmak için; anlatımın yanı sıra slayt, video, belgesel vb. görsel ve işitsel materyallerden yararlanılmalı ve uygulamalara yer vermelidir.  Öğrenciler, derse açık veya örtük olarak katılır. Bu katılım dersteki başarıyı olumlu yönde etkiler.  Örnek verme, açıklama yapma, soru sorma, sorulan soruya cevap verme öğrencinin derse açık katılımıdır. Öğrencinin derse zihinsel olarak katılımı ise örtük katılımıdır. Ancak öğrenmenin kalıcı olması için açık katılım gereklidir.  Öğrencinin katılımı, öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyinden ve çevresel koşullardan etkilenir. Öğretmenin kişiliği, tutumu, araç-gereçler, yöntem ve tekniklerde öğrenci katılımını etkiler. 32

Öğrenciyi derse katmak için şunlar yapılmalıdır: Öğrenci istekli hale getirilmelidir. Sorular tüm sınıfa sorulmalıdır. Öğrencinin dikkati hedefler üzerine toplanmalıdır. Çeşitli yöntem ve teknikler birlikte kullanılmalıdır. Öğrencilere ön koşul davranışlar önceden kazandırılmalıdır. Kullanılan araç gereçler öğrencilerin düzeyine uygun olmalıdır. 33

c) Pekiştireç ve Pekiştirme:  Bir davranışın görülme sıklığını artırmak için kullanılan uyarıcılara pekiştireç denir.  Pekiştireçlerle yapılan işlemlere de pekiştirme denir.  Pkiştireçler olumlu ve olumsuz olmak üzere ikiye ayrılır.  Öğrencide görülen olumlu/istendik davranışlardan hemen sonra pekiştireç verilir. Verilecek pekiştireç öğrencinin yaşına, cinsiyetine, duyusal özelliklerine, ilgi ve ihtiyaçlarına uygun olmalıdır.  Pekiştirecin etkili olabilmesi için her zaman aynı pekiştireç kullanılmamalı, ilk başta sürekli pekiştirme daha sonrasında değişken zaman aralıklarla pekiştireç verilmeli (yani sabit zaman aralıklarla pekiştireç verilmemeli), öğrenci için anlamlı olan pekiştireçler kullanılmalıdır.  Başlıca pekiştireçler;  alkışlama,  sözel onay ifadeleri (Bravo, tebrikler, çok güzel),  başarı belgeleri,  maddi ödüller (Kitap, saat, bilgisayar vb.),  simgesel ödüller (madalya, plaket, yıldız). 34

d) Dönüt-Düzeltme:  Öğrencinin yaptığı bir davranış hakkında kendisine bilgi vermek dönüttür. Öğrencinin yanlışını belirtme ve eksiğini tamamlama ise birer düzeltmedir.  Öğrenciye istenilen davranışın kazanılıp kazanılmadığı hakkında bilgi vermek, doğru, yanlış, eksik, tamam gibi yargılar birer dönüttür.  Dönüt-düzeltme verilirken kırıcı, aşağılayıcı, azarlayıcı tutum ve davranışlardan kaçınılmalıdır. Hata yapan öğrenci sayısı fazlaysa genel bir düzeltme işlemi yapılmalıdır.  Öğrencinin ilk davranışlarına öğretmen, sonraki davranışlarına kendisi dönüt vermelidir. Yani öğrencinin her yanlış davranışından sonra dönüt verilmemesi gerekir. 35

e) Zaman: Her öğrenciye hedef davranışların kazandırılması için ayrılan süredir. Bu süre hedef davranışın sayısına, düzeyine ve öğrencinin öğrenme hızına göre değişir. Zaman tek başına yeterli bir değişken değildir. Eğitim ortamında kullanılan zamanda; öğrenciye ipucu, dönüt, düzeltme, pekiştireç verme, onun aktif katılımını sağlama gibi değişkenlerde işe koşulmalıdır. 36

f) Araç-Gereç (teknoloji):  Eğitim ortamında istendik davranışı öğrenciye kazandırmak için gerekli araç gereçlerin tümü ve bunların eğitim ortamında kullanılması eğitim teknolojisi olarak adlandırılabilir.  Eğitim ortamında kullanılan araç-gereçler kalıcı öğrenmeyi sağlamada etkili rol oynar.  Araçgereçlerle öğrencinin ilgi çekilerek öğrenci katılımı sağlanabilir. Bunun için;  Kullanılan araç gereçlerin hedef davranışlara ve öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyine uygun olması sağlanmalıdır.  Öğretmen ders planında hangi araç-gereçleri, ne zaman kullanacağını belirtmeli ve yeri gelince işe koşmalıdır.  Araç gereçlerin kullanımı sırasında oluşabilecek tehlikelere karşı önlemler alınmalı ve kullanım sonrasında ise gereken bakım sağlanmalıdır. 37

g) Öğretmen nitelikleri:  1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu (1973) ile öğretmende bulunması gereken 3 özellik şöyle belirtilmiştir:  özel alan bilgisi,  meslek bilgisi (formasyon) ve  genel kültür 38

 Öğretmen dönüt, düzeltme, ipucu ve pekiştireci ilkelere uygun olarak kullanmalıdır.  Öğrenci katılımını sağlamalıdır.  Her ders veya ünite sonunda biçimlendirme ve yetiştirmeye dönük değerlendirme yapmalıdır.  Öğrencilerle sürekli göz iletişimi kurmalıdır.  Soruları tüm sınıfa sormalıdır ve yanıtları tartışmaya açmalıdır.  Açık, anlaşılır, akıcı, yalın ve öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyine uygun bir dil kullanmalıdır.  Ses tonunu sınıfın, konunun ve hedef davranışın özelliklerine göre ayarlamalıdır.  Eğitim ortamında demokratik bir hava oluşturmalıdır.  Öğretim yöntem ve tekniklerini ilkelere uygun biçimde kullanmalıdır. 39

h) Sınıfın fiziksel özellikleri:  Eğitim ortamının hedef ve davranışlara göre düzenlenmesi gerekmektedir.  Sınıf ortamındaki ısı, ışık, ses, sınıfın oturma düzeni öğrenmeyi etkiler. 40

i) Öğretim yöntem ve teknikleri: Dersin veya konunun öğretilmesi için izlenen yol ve bu uygulamayı gerçekleştirme ciddi düzeyde öğrenmeyi etkiler. 41

Eğitim Durumlarının/Öğrenme Yaşantılarının Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar  Öğrencilerde istenilen öğrenme yaşantılarını oluşturacak eğitim durumlarının seçilip düzenlenmesinde uyulması gereken bazı ilkeler vardır.  Eğitim durumları hedefle ilgili olmalıdır.  Eğitim durumları hedefle ilgili olmalıdır. Eğitim durumları öğrencileri hedeflere ulaştıracak etkinliklere fırsat vermelidir.  Örneğin belirlenen hedefler öğrencilerin duyuşsal alanla ilgili özelliklerini kapsıyor ise öğretme durumlarının bu alanla ilgili öğrenme yaşantılarını içermelidir. Yine, öğrenciler kendilerinden beklenen davranışların örneklerini eğitim durumlarında görmelidirler. 42

 Eğitim durumları öğrenci düzeyine uygun olmalıdır.  Eğitim durumları öğrenci düzeyine uygun olmalıdır. Öğrenciye sunulan eğitim durumları öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyini dikkate almalıdır.  Eğitim durumları öğrencileri öğrenme sürecine katılmaya güdülemelidir.  Eğitim durumları öğrencileri öğrenme sürecine katılmaya güdülemelidir. Bir eğitim programında yer alan eğitim durumları öğrencileri konuya karşı yeterince motive edebilmeli, öğrencilerin yaparak-yaşayarak öğrenmelerine fırsat vermelidir.  Eğitim durumları hem birden fazla hedefe hizmet etmeli, hem de istenmeyen sonuçlar ortaya çıkarmaktan uzak olmalıdır.  Eğitim durumları hem birden fazla hedefe hizmet etmeli, hem de istenmeyen sonuçlar ortaya çıkarmaktan uzak olmalıdır. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki öğrencilere sağlanan öğrenme yaşantıları ne denli zengin ise eğitim hedefleri o derece üst düzeyde gerçekleşmektedir. 43

 Eğitim durumları öğrenciler açısından tatmin edici (pekiştirici) olmalı.  Eğitim durumları öğrenciler açısından tatmin edici (pekiştirici) olmalı. Eğer öğrenci öğrenme sürecinden memnunluk duymuyorsa, bu öğrenci büyük ölçüde başarısız olacak ve bu durum onun gelecekteki öğrenmelerini olumsuz yönde etkileyecektir.  Örneğin, öğrencilerine tahtadan bir metni defterlerine yazmalarını isteyen bir öğretmen öğrencilerden güzel yazanlara yıldız vermektedir. Eğer ikinci bir metnin yazdırılmasından sonra öğrencilerin aynı güzellikte yazmalarına karşın yıldız verilmiyorsa aynı öğrencilerin üçüncü metni yazma isteğinin kırılmasına neden olacaktır. 44

 Eğitim durumları ekonomik olmalıdır.  Eğitim durumları ekonomik olmalıdır. Eğitim durumlarının ekonomik olması öğrencilere sunulacak geçerli öğrenme yaşantılarının daha kısa zamanda ve daha ucuza mal edilmesi demektir.  Bir öğrenme yaşantısı gerçekleştirilirken eğer aynı yaşantı birden fazla hedefe hizmet ediyorsa yani “bir taşla birkaç kuş birden vuruluyorsa” yine bu eğitim durumu ekonomiktir diyebiliriz. 45

 Eğitim durumları öğrencilere sunulan diğer eğitim durumları ile tutarlı ve kaynaşık olmalıdır.  Eğitim durumları öğrencilere sunulan diğer eğitim durumları ile tutarlı ve kaynaşık olmalıdır. Öğrencilerin karşı karşıya geldiği öğrenme yaşantıları birkaç tane değildir, aksine pek çok yaşantı vardır. Bu yaşantılar çoğu zaman birbirleri ile etkileşim içindedirler ve birbirlerini tamamlarlar.  Örneğin istendik bir davranış bir defada gerçekleşmeyebilir. Bu yüzden eğitim durumları ileride davranışı tekrarlatıcı yaşantılar düzenlemelidir. Aynı zamanda bir yaşantının istendik ve beklendik yönde etkili olabilmesi için diğer yaşantılar ile kaynaşık olması gerekmektedir. 46

EĞİTİM DURUMUNUN AŞAMALARI GİRİŞ GELİŞTİRME SONUÇ 47

1) Giriş:  Öğrenciyi öğrenmeye hazır hale getirme sürecidir. Dört bölümden oluşur.  a) Dikkati çekme: Öğretmenin derse başlamadan önce öğrencilerin ilgisini derse/konuya çekmek için; örnek olaydan, sorulardan, güncel bir olaydan, hatıra, fıkradan, grafik ya da şekilden yararlanmasıdır.  Hedeflerin düzeyine göre dikkat çekme işlemi yapılmalıdır. Dikkat çekmede kullanılan etkinlikler konuya, kazandırılacak davranışa, öğrencilerin yaşına, cinsiyetine, psikolojisine ve sahip oldukları kültürel değerlere uygun olmalıdır.  Mesela; vücudumuz konusunu işleyecek olan bir öğretmenin sınıfa elinde bir insan modeli ile gelmesi.  b) Güdüleme: Öğrencilere işlenecek konunun kendileri için ne kadar önemli olduğunu ve ne işlerine yarayacağını vurgulamaktır. Öğrencilere, konuyu niçin öğrendikleri açıklanır. Öğrencilerin öğrenme isteklerini güdülemek için kazanılacak davranışları yaşamda neden gerekli olacağını n örneklerle açıklanması gerekir.  Mesela; öğretmenin dersin başında “vücudumuz konusunu öğrenince kendi vücudunuzun nasıl çalıştığını öğrenebileceksiniz ve sağlığınızı koruyabileceksiniz.” gibi bir açıklama yapması. 48

 c) Hedeften haberdar etme: Öğrencilere, derste neler işleneceği konusunda bilgi verilmesidir. Öğrenci hedeften haberdar olursa, daha bilinçli davranır ve hedefe ulaşması kolaylaşır.  Mesela; öğretmenin “bu dersin sonunda vücudunuzun bölümlerini tanıyabileceksiniz.” demesi. Güdülemede bilginin öğrencinin ne işine yarayacağı açıklanırken, hedeften haberdar etmede ise direk olarak konunun sonunda ne öğrenecekleri söylenir.  d) Önkoşul öğrenmelerin hatırlatılması: İşlenecek konuya ön koşul teşkil edecek öğrenmelerin hatırlatılmasıdır. Yani öğretmenin, önceki derste işlediği konuyu kısaca hatırlatmasıdır. Öğrencilerin yeni bilgiyi daha önce öğrendikleri bilgiler üzerine oturtması için ön bilgilerin hatırlatılması gerekir. Böylece öğrenciler, eski öğrendikleri ile yeni öğrendikleri arasında bağ kurabilirler.  Mesela; vücudumuz konusuyla ilgili öğretmenin önceden işlenen “sağlıklıyız” konusunu hatırlatması. 49

2) Geliştirme:  Öğrenciye kazandırılacak bilgi, beceri ve davranışları (hedefleri) kazandırmak için yapılacak her türlü etkinliği içerir.  Geliştirme bölümünde hedefe, öğrenciye ve konuya uygun yöntem ve teknikler işe koşularak içerik sunulur.  İpucu, pekiştirme ve dönüt, düzeltme gibi değişkenler kullanılır ve öğrenci katılımı sağlanarak istenilen hedeflere varılmaya çalışılır.  Geliştirme bölümünde;  Öğrenciye sorulacak sorular ve onlarda beklenen doğru yanıtlar önceden belirlenmelidir.  Öğrencilerden doğru yanıt gelmemesi durumunda verilecek ipuçları belirlenmelidir.  Dönüt ve düzeltmeler belirlenmelidir.  Pekiştireçler saptanmalıdır.50  Öğrencinin derse katılımı sağlanmalıdır.  Kazandırılacak davranışla ilgili araç,gereç ya da kaynak kişi sınıfa getirilmelidir.  Kazandırılacak davranışa uygun öğrenme-öğretme yöntemi kullanılmadır. 50

3) Sonuç:  Ders işlendikten sonra yapılan etkinlikleri içerir.  Tartışma, özet, kapanış ve eğitsel oyunlar kullanılabilir.  Bu aşamada öğrenme ürünlerini değerlendirmek için ölçme işlemine gidilmesi gerekir. Ama bu değerlendirme (Biçimlendirici ve yetiştirmeye dönük değerlendirme: formatif) öğrenme eksikliklerini saptamak amacıyla yapılır.  Burada not verilmez. Mevcut durumu tespit etmek ve gerekirse düzeltmek için yapılır. 51