DOĞAL SÜREÇLER EBRU BİRCAN AY 1

1.Evren ve Dünyamız Nasıl Oluştu? 2.Yer Kabuğunu Etkileyen Levha Hareketleri 3.Sıcaklık Farkından Kaynaklanan Hava Olayları ÜZERİNDE DURACAĞIMIZ KONULAR 2

1. Evren ve Dünyamız Nasıl Oluştu? UZAY Dünya dışındaki evren parçasına da “uzay” denir. EVREN Gökyüzünden görebildiğimiz ve göremediğimiz pek çok gök cismi kendilerini çevreleyen sonsuz boşlukla birlikte evren olarak adlandırılır. GÖKYÜZÜ Gündüz Güneş’in, gece de ay ve bazı gezegenlerin görüldüğü mavi boşluğa denir. 3

Evren Nasıl Oluştu ? 1. görüş 1600’lü yıllarda Newton’un ortaya koyduğu görüştür.Bu görüşe göre Evren sonsuzdan beri var olmuştur ve sonsuza kadar da varlığını ve şuanki halini koruyacaktır 2. görüş Evrenin bir başlangıcının olduğu görüşüdür. Bu görüş günümüzde de bir çok bilim adamı tarafından hala kabul görmektedir.Çünkü astronomideki son buluşlar evrenin sürekli bir genişleme içinde olduğunu göstermektedir 4

1. görüş Dünya Güneşten kopan bir madde yığınından meydana geldi. Bu kopma, Güneşin süratle dönmesi ya da başka bir yıldızın kütle çekimi etkisiyle gerçekleşti. Kopan madde güneşin etrafına dağılarak bir toz bulutu oluşturdu. Dünya Güneşten kopan bir madde yığınından meydana geldi. Bu kopma, Güneşin süratle dönmesi ya da başka bir yıldızın kütle çekimi etkisiyle gerçekleşti. Kopan madde güneşin etrafına dağılarak bir toz bulutu oluşturdu. Bu toz bulutu da soğudukça gezegenimsi denilebilecek küçük ve yoğun bölgeler meydana getirdi.. Bu bölgeler birbirleriyle çarpışarak ya da bir çığ oluşumu gibi önlerine gelen maddeleri de kendilerine katarak büyüdüler ve gezegenleri oluşturdular Bu toz bulutu da soğudukça gezegenimsi denilebilecek küçük ve yoğun bölgeler meydana getirdi.. Bu bölgeler birbirleriyle çarpışarak ya da bir çığ oluşumu gibi önlerine gelen maddeleri de kendilerine katarak büyüdüler ve gezegenleri oluşturdular 5

2. görüş Dünya evren oluştuğunda kızgın bir gaz kütlesi halindeydi. Evren, Büyük Patlamanın etkisiyle gitgide genişleyerek soğumaya devam etti. Bu süreçte dünya da kendi ekseni etrafındaki dönüşünün etkisiyle zamanla dıştan işe doğru soğudu. Böylece Dünya’nın iç içe geçmiş, farklı sıcaklıktaki katmanları oluştu. 6

DÜNYANIN KATMANLARI HAVA KÜRE: Dünyanı çepeçevre saran gaz örtüsüdür.En dış katmandır. Rüzgar, yağmur ve kar gibi hava olayların oluştuğu katmandır. SU KÜRE : Yer yüzündeki suları temsil eder. TAŞ KÜRE: Çeşitli kayaçlardan ve topraktan oluşan katmandır. ATEŞ KÜRE: Çok sıcak, akışkan ve hareketli bir katmandır. ÇEKİRDEK(Ağır küre): Dünyanın merkezinde yer alan en iç katmandır. Dünyanın en kalın katmanıdır. 7

Önemlii!! Yer kürenin merkezine doğru inildikçe : SICAKLIK : ARTAR BASINÇ : ARTAR ÖZ KÜTLE : ARTAR 8

2. Yer Kabuğunu Etkileyen Levha Hareketleri * LEVHA *DEPREM 9

Levha hareketleri 3 farklı biçimdedir; Uzaklaşma hareketi Yaklaşma hareketi Yanal hareket 10

TANIMLAR : FAY: Yer kabuğunda oluşan arazi kırığıdır. Bu kırığın başlama ve bitiş noktası arasındaki mesafeye “Fay hattı” denir.. Faylar, volkanik püskürmeler ve çöküntüler depremlere sebep olabilir. MERKEZ ÜSSÜ: Deprem dalgalarının yer yüzüne en kısa yoldan ulaştığı yerdir. ODAK NOKTASI: Yer altında depremin meydana geldiği noktadır. SİSMOGRAF: Depremin büyüklüğünü yer sarsıntısı ile ölçen alet. 11

TANIMLAR : DEPREMİN ŞİDDETİ: Deprem bölgesinde meydana gelen hasara göre belirlenir. I ile XII arasında Romen rakamı ile ifade edilir. DEPREM DALGASI: Odak noktasından çevreye yayılan titreşimdir. SİSMOLOJİ: Deprem olayını inceleyen bilim dalına denir. SİSMOLOG: Deprem bilimci SİSMOGRAM : Deprem dalgalarının kağıt üzerine geçirilmesiyle elde edilen grafiklerdir. 12

ÖNCÜ DEPREM Ana depremden önce meydana gelen depremlerdir. 13

ARTÇI DEPREMLER Ana depremden sonra meydana gelen ve ana şokun büyüklüğünü geçmeyen depremlerdir. Artçı depremlerin belli bir süresi yoktur, bir ay ya da bir yıl sürebilir. 14

DEPREM BÖLGESİ Depremlere sebep olan levha hareketleri, volkanik püskürmeler gibi olayların gerçekleştiği ve fayların çok olduğu bölgeler deprem bölgesi olarak adlandırılır. 15

DEPREM ÇEŞİTLERİ 3) VOLKANİK DEPREMLER: Volkanik hareketlere bağlı olarak oluşan ateş ürede bulunan magmanın yeryüzüne çıkışı sırasında fiziksel ve kimyasal olaylar sonucunda gazların sebep olduğu patlamalar, volkanik depremleri meydana getirir. Etki alanı oldukça sınırlıdır.Önemli zarara neden olmaz. Örn: Japonya ve İtalya’da oluşan depremlerin bir kısmı bu gruba girer. 2) ÇÖKÜNTÜ DEPREMLERİ: Yeraltındaki boşluklarda kömür ocaklarında tavanların çökmesiyle oluşan sarsıntılara denir. Bölgeseldir ve genellikle hasar vermez. 1) TEKTONİK DEPREMLER: Levhaların hareketine bağlı olarak yer kabuğunun derinliklerinde meydana gelen basınçlar, gerilmeler ve kırılmalar sonucunda oluşur. Yeryüzünde görülen depremlerin %90’ ı bu gruba girer. 16

Deprem Öncesi Alınması Gereken Önlemler !! Sanayi tesisleri, barajlar, ulaşım yolları,boru hatları ve tünellerin yapımında depreme karşı önlem alınmalı. Ülkemizde deprem konusunda çalışan resmi ve özel kuruluşlarla işbirliği sağlanmalı, çalışmaları hakkında bilgi sahibi olunmalıdır. 17

Deprem Öncesi Alınması Gereken Önlemler !! Çıkabilecek yangınlara karşı özellikle yüksek binalarda yangın merdiveni bulunmalıdır. Evde düşme veya devrilme olasılığı olan tüm eşyalar duvara veya döşemeye monte edilmelidir.. Evin zemin durumu ve genel yapısı uzmanlara inceletilerek gerekli sağlamlaştırma işlemleri yapılmalıdır!! 18

DEPREM SIRASINDA YAPILMASI GEREKENLER İlk sarsıntı hissedildiği anda sakin olunmalı paniğe kapılmamalıdır. Yangın tehlikesine karşı ocak, gaz vanaları, elektrik şalterleri hemen kapatılmalıdır. Vitrin, kitaplık, dolap gibi kolayca devrilebilecek eşyaların uzağında durulmalıdır. 19

DEPREM SIRASINDA YAPILMASI GEREKENLER Eğer evdeysek; sağlam bir eşyanın yanında çök-kapan- tutun pozisyonu almalıyız.. Eğer okuldaysak; hemen sıramızın yanında çök-kapan- tutun pozisyonu almalıyız. Eğer marketteysek; büyük raflardan ve dolaplardan uzak durmalıyız. 20

DEPREM ÇANTASINDA BULUNDURULMASI GEREKENLER Su El Feneri Enerji Veren Yiyecekler İlk Yardım Malzemeleri Cep telefonu, adres defteri, telefon kartı Sabun, havlu,diş macunu ve diş fırçası Kişisel ihtiyaçlar(lens, gözlük) 21

TSUNAMİ  Büyük bir volkanik püskürme veya bir depremin deniz tabanında meydana getirdiği alçalma ve yükselme nedeniyle oluşur.  Kıyıya yaklaştıkça yüksekliği artar sürati azalır.  Genellikle okyanuslarda görülür  Saatte yaklaşık 950 km’ye varan çok yüksek süratle ilerleyebilir 22

ATMOSFER VE ÖZELLİKLERİ !!! Hava Koşulları: Dünyanın güneş ışınlarını alma durumuna ve hava küreyi oluşturan maddelere bağlıdır. Havanın; %78 ‘i Azot % 20,9 ‘u Oksijen %9 ‘u Argon %2 ‘si CO2 su buharı ve diğer gaz ve tozlardır. 23

İKLİM VE İKLİM ELEMANLARI 1. SICAKLIK 2. NEM 3. YAĞIŞ 4. BASINÇ 5. RÜZGARLAR 24

İKLİM İklimin temel elemanları ; Kara-deniz, deniz-buz, deniz-hava etkileşimleri; Volkanik gazlar, insan faaliyetleri, arazi kullanımı, güneşten gelen ve yansıyan ışınlar gibi etkenler temel elemanlardır. 25

SORU VE CEVAPLAR Aşağıdakilerden hangisi depremlerin meydana geliş sebebi değildir? A)Volkanik Hareketler B)Yer kabuğunu oluşturan blokların hareketi C)Yeryüzünde büyük ve derin çatlakların oluşması D)Yeraltındaki büyük mağaraların aniden çökmesi Güneş ışınlarının Dünya’ya geliş açısının değişmesi,aşağıdaki olaylardan hangisine sebep olur? A)Gece ve gündüzün oluşması B)Mevsimlerin oluşması C)Güneş tutulması D)Ay tutulması 26

SORU VE CEVAPLAR Dünya’da en az sarsılan kıta ………… Ana depremden sonra meydana gelen ve ana şokun büyüklüğünü geçmeyen depremlere …………. denir. Levhaların kayarak birbirine değmesi veya çarpması sonucu yerkabuğunda çatlaklara ………… denir. ………… adı verilen bu dev dalgalar kıyıya yakın yerlerde büyük hasarlara neden olurlar. Fay Tsunami Artçı deprem Antarktika 27

KAYNAKÇA: 28