Bilim, Teknoloji ve Yenilik Yatırımları ve Değerlendirilme Yöntemleri VIII Doç Dr. Serhat Çakır ODTÜ

2 İÇERİK Ar-Ge Yenilik Sistemi Girdileri Kamu Ar-Ge ve Yenilik Fonlaması Ar-Ge ve Yenilik İnsan Gücü Ar-Ge Yenilik Sistemi Çıktıları Bilimsel Makale Sayıları Patentler Değerlendirme Yöntemleri

3 ULUSAL BTY SİSTEMİ

4

5 ULUSAL BTY SİSTEMİ DÖNGÜSÜ TBMM, BTYK.... Özel Sektör Üniversiteler Kamu Ar-Ge Merkezleri... BTYK, DPT, TÜBİTAK,TÜİK,.. DEĞERLENDİRME

6 Ar-Ge Yenilik Sisteminin Giridleri

Bilim ve Teknoloji Uygulama Planı Ana Hedef 1: Ar-Ge Harcamalarının GSYİH İçindeki Payını Artırarak, 2013 Yılında %2 Hedefine Ulaşmak

8 Ar-Ge desteklerinde öncelik verilecek projeler: a.Akademik, toplumsal veya ticari sonuçlar (katma değer) üretecek, b. Sonuçlarının kullanıcısı belirlenmiş ve başvuru sürecinde kullanıcının ihtiyacı ve kullanım niyeti taahhüt altına alınmış, c. Ülkemizde insanların yaşam kalitesini yükseltme konusunda değer üretme potansiyeli taşıyan, d. Toplumu etkileyen sorunlara çözüm getirme konusunda değer üretme potansiyeli taşıyan, e. Ülkemizin rekabet gücünü arttırma konusunda katkı vaadeden, f. Ülkemizin sahip olduğu coğrafi, doğal (örneğin bor kaynakları), beşeri (örneğin genç nüfus), vb. güçleri veya fırsatları değerlendirmeye yönelik,

9 Ar-Ge desteklerinde öncelik verilecek projeler: g. Ülkemizin karşı karşıya olduğu veya olabileceği zorluklara ya da tehditlere karşı hazır olmamızı sağlayabilecek, h. Bilim insanı ve genelde her tür araştırmacı insan gücümüzü (nitel ve nicel anlamda) geliştirme amacımıza hizmet edecek, i. Türkiye Araştırma Alanı’nın (TARAL) dokusunu sağlamlaştıracak şekilde oluşturulacak işbirlikleriyle (üniversite, sanayi, kamu, STK’ların ikili, üçlü, vb. ortaklıkları ile) gerçekleştirilecek, j. Bilim ve teknoloji kültürünü tüm topluma yaygınlaştırma potansiyeli taşıyan, k. Yeni teknolojilerin elde edilmesine imkan veren projeler olacaktır.

Ar-Ge Harcamaları (Mliyon TL – 2010 Sabit Fiyatlarıyla) Kaynak: TÜİK * 2008 sabit fiyatlarıyla 10

11 Ar-Ge Harcamasının GSYİH’ye Oranı

12 Gerçekleştiren Sektörler Bazında Ar-Ge Harcamaları 2013 yılı hedefleri*: Özel sektör: %50 Kamu: %12 Yükseköğretim:%38

13 Gerçekleştiren Sektörler Bazında Ar-Ge Harcamaları Oranı 2013 yılı hedefleri*: Özel sektör: %50 Kamu: %12 Yükseköğretim:%38

14 Doğrudan Kamu Ar-Ge ve Yenilik Fonları (2010 sabit fiyatlarıyla)

Bilim ve Teknoloji Uygulama Planı Ana Hedef 2: Bilim İnsanı Sayısını ve Niteliğini Artırmak, 2013 Yılında Ar-Ge Personeli Hedefine Ulaşmak Ar-Ge kapasitesinin geliştirilmesi

16 TZE Ar-Ge İnsan Gücü Kaynak: TÜİK

17 TZE Ar-Ge Personelinin Sektörlere Göre Dağılımı (%)

18

19 Ar-Ge Yenilik Sisteminin Çıktıları

20 Bilimsel Yayınlar Kaynak: Thomson’s ISI Web of Science

21 Patent Tescilleri

22

23 Değerlendirme.... Ekti Analizi....

24 Örnek.... Ar-Ge Destek Programı Değerlendirmesi: Bir programı sistematik bir biçimde değerlendrimek için; 1)Program hedeflediği amaçları ne kadar yerine getiriyor, 2)Program ne kadar etkin ve randımanlı, 3)Bu sonuçların alınmasında yönetim yapısı veya diğer faktörler ne kadar belirleyici. Değerlendirme öndeğerlendirme, izleme ve sonradan değerlendirme olarak ayrılabilir. Bu tek bir projenin, bir programın veya tüm politikanın değerlendirmesi olabilir. Değerlendirilebilirlik: Bir şeyin ne kadar kolay değerlendirilebileceği o şeyin amaçlarının ne kadar açık belirlendiğine, etkilerinin ne kadar yaygın olduğuna, zaman diliminin büyüklüğüne ve bunu gibi başka şeylere bağlıdır. Bir programın kısa vadeli çıktılarını değerlendirmek uzun vadeli sonuçlarının değerlendirilmesinden daha kolaydır.

25 SOSYO-EKONOMİK HEDEFLER KAMUNUN POLİTİKA STRATEJİSİ: Destek Programının Oluşturulması Misyonunun Belirlenmesi Programın Operasyonel Mekanizmasının Tasarlanması Beklenen Sonuçlar DEĞERLENDİRME GİRDİLER: ÇIKTILAR: (OUTPUTS) SONUÇLAR: (OUTCOME) ETKİLER: Program Yönetimine Geribildirim Politika Yapıcılarına Geribildirim

26 Sosyal Hedef: BTY yoluyla yaşam kalitesinin arttırılması Kamunun BTY Stratejisi: Kamu-Özel Sektör İşbirliği Programı Ar-Ge Destek Programının Yetkilisinin Belirlenmesi ve Misyonu Operasyonel Mekanizmanın Belirlenmesi Destek Programıdan Beklenenlerin Tanımlanması Değerlendirme Programının Geliştirilmesi Gelişmelerin Belirlenmesi Gelişmelerin İzlemesi Temel Kavramların, Bağlantıların ve Süreç Dinamiklerinin Daha İyi Anlaşılması İlişkilerin Analizi Girdilerin, Çıktıların, Sonuçların ve Etkilerin Ölçülmesi Elde Edilen Sonuçlarla Misyonda Belirlenen Hedeflerin Karşılaştırılması Bulguların Dağıtılması, Bulguların Programı Geliştirilmede Kullanılması Girdiler: Bütçe İK Altyapı Diğer Çıktılar(Outputs): Desteklenen Projeler İşbirliği Patent ve Yayın Modeller/Algolitmalar Prototip Ürünler/Süreçler Sonuçlar(Outcome): Yeni Geliştirilmiş Ürün/Süreç/Hizmetler Verimliliğin Artması Firmanın Büyümesi Endüstriyel Büyüme İşbirliği Eğilimi/Bilginin Paylaşılması Taşma (Spillover) Etkisi Etkiler: GSYİH’nın artması İstihdamın Artması Uluslararası Rekabet Gücünün Artması Yaşam Kalitesinin Artması/Tabana Yayılmış Kazanç

27 Teknolojinin Difüzyonu ve Beklenen Etkiler Ekonomik Etki Yıl Kısa Vade Ar-Ge Harcamalarının Artması Hedeflerin Büyümesi İşbirliği Ar-Ge İstihdam Olanakları Teknolojik ilerleme Proje Önerisinin Hazırlanması Ortaklıkların Oluşturulması Kaynakların Belirlenmesi Orta Vade Spin-off Ürünler Ürün Geliştirme Maliyet Kalite Yeni Uygulamalar Yeni Süreçler Yeni İş Olanakları Yeni İş Ortaklıkları Kuruluşun Büyümesi Patent, Yayın Rekabetciliğin Gelişmesi Uzun Vade Başka Yeni Ürünler ve Süreçler Pazarın Büyümesi İstihdam Olanakları Üretim Dağıtım Spillover Difüzyon Toplam Ekonomik Kazanç Proje Sahibi Firmanın Kazancı Proje Dönemi Proje Sonrası Dönem

28 Bilimsel ve Teknolojik Bilgi Toplumsal Kazanım Ticari Kazanç, Firmaların Rekabet Gücünün Artması Q P T R

29 Temel Soruları.... Doğrudan kamu Ar-Ge fonlarının değerlendirilmesinde öncelikle hangi girdiler/ çıktılar/ etkiler gözönüne alınmalı? Doğrudan kamu Ar-Ge fonları değerlendirmesi ve etki analizinde hangi yöntem(ler) kullanılarak nasıl bir organizasyonla yapılmalı?

30 Bazı Sorular.... Kamu Ar-Ge fonlaması sosyo-ekonomik yapıyı nasıl etkiliyor? Doğrudan Kamu Ar-Ge Fonlaması (DKF) özel sektör Ar-Ge çalışmalarını tetikliyormu? DKF destekli özel sektörde yapılan araştıma sonuçlarının yaşam kalitesinin artmasına etkisi ne? DKF= Proje bazlı, yarışmaya veya uzman değerlendirmesine dayalı, hibe veya kredi şeklindeki kamu Ar-Ge fonlamasıdır.

31 Değerlendirme Adımları 1.Amacın ve Beklentilerin Belirlenmesi 2.Soruların Oluşturulması 3.Mevcut Kaynakların ve Gerekli Zamanın Belirlenmesi 4.Değerlendirme Metodunun/Metodlarının ve Analiz Edeceklerin Seçilmesi 5.Bilgi Toplama Sürecinin Tasarımı 6.Bilgi Toplanması 7.Toplanan Bilgiyle Değerlendirme Metodunun/Metodlarının Test Edilmesi 8.Sonuçların Analizi, Yorumları ve Raporun Yazılması 9.Sonuçların ilgililerle paylaşılması ve geri bildirimin alınması

32 Yöntemler....

33 Değerlendirme Yöntemleri Değerlendirme İçin Çerçeveyi Berlirlmeye Yönelik Olanlar Önce/Sonra Karşılaştırması Kontrol Grup Yaklaşımı Olmasaydı Ne Olurdu Mantıksal Çerçeve Veri ToplamaGörüşme Anketler Etnografik bilgiler İstatistikler Veri AnalizleriÖrnek Olay İncelemeleri (case-studies) Ekonometrik Modelleme Göstergelerin Oluşturulması Maliyet/Fayda Analizi

34 Yöntemler 1)Uzman Değerlendirmesi 2)Etkinliğin İzlenmesi 3)Bibliyometrik Analiz 4)Tarihsel Gelişim 5)Network Analizi 6)Anket 7)Karşılaştırma (Benchmarking) 8)Kar/Maliyet Analizi 9)Teknolojinin Ticarileşmesinin İncelenmesi 10)Ekonometrik Yöntemler

35 Uzman Değerlendirmesi Çok Kullanılan bir yöntem Kalitatif Kantitatif verilere de dayanarak öneriler Araştırma kalitesi Araştırmacı üreticiliği Kurumsal üreticilik Hedeflerin erişebilirliği Risk seviyesi Programın başarı derecesi

36 Etkinliğin İzlenemsi Veri toplama Metrik üretme İç süreç işleyişi İyileştirme Uzun vadeli değerlendirme için veri tabanı üretimi Program etkinlikleri Programın çıktıları (output/outcome) Performansın ölçümü için kantitatif göstergeler Program yönetimi Programın izlenebilirliği

37 Bibliyometrik Analiz Bilginin üretimi ve dağıtılması ile ilgili yazılı metinlerin analizine dayalı bir yöntem Yayın ve patent sayıları Citation analizi Önemli patentlerin analizi Konu bazında veri taraması Herbiri birbirinden bağımsız yöntemler

38 Tarihsel Gelişim Hedef yenilikten geriye doğru Ar-Ge çalışmasına kadar olan sürecin incelenmesi Yada Ar-Ge çalışmasından başlayarak hedefe kadar uzanan sürecin incelenmesi Uzmanlarla görüşme Doküman incelenmesi Citation incelemesi Bu yöntem yeniliğin oluşmasındaki karışık sistemi ve izlenen yolları inceliyor

39 Network Analizi Yöntemin amacı araştırmacılar ve kuruluşlar arasındaki bilgi akış diyagramları oluşturulması Araştırıcılar yada kuruluşlar Node olarak alınıp bunlar arasındaki bilgi akışının incelenmesi Bilgi akışının zaman içindeki değişimi Paydaşların rollerinin güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenmesi Bu yöntem Ar-Ge politikalarının etkisini incelemede kullanılıyor Sosyal sistemlerin güçlülüğünün değerlendirilmesinde kullanılıyor

40 Anket İlgili kişilere soru sorarak bilgi edinme yöntemi İstatistik üretimi Trend belirleme Müşteri memnuniyeti Genel performans değerlendirmesi Anket iyi örneklenerek yapılırsa ilgili sistemin tümünü değerlendirmekte kullanılabilir

41 Karşılaştırma (Benchmarking) Bu yöntem belli bir Ar-Ge programının, kuruluşun, bölgenin, ülkenin diğerlerine göre Standartlar Hedefler açısından belli kriterler ölçüsünde mukayesesine dayanmaktadır Örneğin bir Ar-Ge programı Bütçesi Üretimi Yetenek geliştirmesi Geliştirdiği teknik beceri Çıktıları açısından değerlendirilebilir

42 Kar/Maliyet Analizi Bu yöntem programın positif (benefit) ve negatif (cost) dengesinin tahminini yapar Kamu Ar-Ge programlarınında topluma geri dönüşün kamu yatırımına oranını saptanır. Burada sadece bir kuruluşa olan geri dönüşe bakılmaz.

43 Teknolojinin Ticarileşmesinin İzlenmesi Bu yöntem DoE tarfından geliştirilmiştir. Program sonuçları Ticari başarı Olgunluk Tarihsel gelişim Yeni çıkan teknolojiler açısından incelenir

44 Ekonometrik Yöntemler Bu yöntem matematiksel ve istatistiksel yöntemler kullanılarak Ar-Ge yatırımlarıyla Ekonomik değişiklikler Teknolojik değişim Sosyal kavramlardaki değişim arasındaki ilişkiyi inceleyen geniş bir katagoridir. Bu yöntem Üretim Maliyet fonksiyonlarını içerir. Örneğin bir firmanın üretiminde kamu destekli Ar-Ge etkinliğini ölçer.

45 Çıktılar, Etkiler....

46 Ar-Ge Destek Programı Çıktıları ve Etkileri ÇIKTILARETKİLER İlk Çıktılar Ürünler Süreçler Servisler Prototip Teknolojik Alt Sistemler Demostrasyonlar Modeller/Simulatörler Teknolojinin İntegrasyonu Araçlar/Teknikler/ Metodlar Fikri Mülkiyet H. Yeni Ar-Ge Kararları Yeni Ürünler Geliştirilmiş Ürünler Yeni Süreçler Geliştirilmiş Süreçler Yeni Servisler Geliştirilmiş Servisler Yeni Servislerin Dağıtım Süreçleri Rekabetçilik İstihdam Organizasyon Satış Pazar Payı Yeni PazarA Girme Yeni Pazar Yaratılması Düşük Maliyet Pazara Daha Hızlı Girme Lisans Gelirleri İstihdam Yaratılması İşsizliğin Yüksek Olduğu Bölgelerde Yeni İstihdam İş Güvenliği İş Kayıpları Yeni Firmaların Oluşumu Yeni İşbirlikleri Yeni Teknoloji Ağları Yeni Pazar Ağları Bilginin Kullanımı İçin Kapasite Geliştirme Temel Yeteneğin Geliştirilmesi Yeni AR-GE Stratejide Değişim Frimanın Reorganizasyonu Firma Profilinin Büyümesi

47 Ar-Ge Destek Programı Çıktıları ve Etkileri ÇIKTILARETKİLER Standartlarde facto standartlar Yasal Standartlar Referanslar Uygunluk MoU Ortak Fonksiyonel Spekler Kodlama Organizasyon ve Yönetimde Mevzuat Değişimleri Gereksinimlerinin Berlirlenmesi Yaşam Kalitesi Çevrenin Korunması ve Kontrolü Temel Araştırma/Endüs tri Uyumu Sağlık Güvenlik Sosyal Gelişim ve Servisler Geliştirilmiş Sınır Güvenliği ve Politikalar Kültürel Değerlerin Desteklenmesi Kirlenmenin Azaltılması Çevre Kirliği ve Zararlarının Farkındalığının Artması Ham Medde Kullanımının Azaltılması Enerji Tüketiminin Azaltılması Küresel İklime Pozitif Etki Çevre Kirleten Malzemelerin Kullanılmaması Temel Araştırma Laboratuvarlar’ında (TAL) İstihdamın Artması Altyapını Gelişmesi İşbirliği Yeni Ar-Ge Çalışmaları

48 Ar-Ge Destek Programı Çıktıları ve Etkileri ÇIKTILARETKİLER Bilgi ve Yeteneklerin Yaygınlaştırılması Teknik Eğitim Etkinlikleri Seminer/Konfera ns/ Çalıştaylar Teknoloji Transfer Etkinlikleri Bilgi ve Yeteneklerin Transferi Yayınlar ve Dokümasyon Altyapının Gelişmesi Enerji Üretimi ve Rasyonel Kullanımı Endüstriyel Gelişim Düzenlemeler ve Politikalar Ulaşım Telekomünikasyon Şehirlerin Gelişim Kırsal Bölgelerin Gelişimi Enerji Tasarrufu Yenilenebilir Enerji assurance of future supply Enerjinin Dağıtımı İç Pazarın Gelişmesi KOBİ Sektörünün Gelişimi Büyük Organizasyonların Gelişimi Ticari Destek AB Mevzuatı ve Politikalar Ulusal Mevzuat ve Politikalar Uluslararası Mevzuat ve Politikalar Ulusal Ar-Ge Programlarının AB ile Koordinasyonu