I. DÜNYA SAVAŞI

1871-1914: İTTİFAKLAR 1871-1890: AVRUPA’DA ALMAN ÜSTÜNLÜĞÜ: BİSMARCK DÖNEMİ ÜÇLÜ İTTİFAK Fr. X Alm. Savaşı’nda Fr. Yenilgisinden sonra Alm.’nın amacı: 1- Alman milli birliğinin sağlam temellere oturtulması 2-Fransa Meselesi: Alsace ve Lorraine’i kaybeden Fr.’nın intikam alacağı ve yeni ittifaklar kuracağı endişesi, Fr. yalnız bırakılmalı. Fr. Alm.’ya karşı hangi devletlerle birleşebilir?

1871-1914: İTTİFAKLAR Avusturya-Macaristan---Engellemek istemesine rağmen Alman ve İtalyanlar birliklerini kurdu, o da, yönünü 2 doğrultuda Balkanlar’a çevirdi: Selanik ve Ege ile Adriyatik. İtalya---Güçlü bir devlet olmadığından Alm. için bir tehdit oluşturamaz. İng.--- Fr. ile Mısır üzerinde çatışma halinde, ittifak kuramaz. Rusya --- Avusturya’nın ilgilendiği bölgede Balkan Slavlarını birleştirmek için Pan-Slavizm uygulamaya başladı. Avus.-Mac. da Pan-Slavizm’e karşı Alm.ile birlik olup, Pan-Cermenizm hedefledi. Fr. İle Rusya birleşirse, Alm. iki cepheli bir savaş karşısında kalır, iyi olmaz. “Bismarck’ın Kabusu” Yani, Avus. ve Rusya mutlaka kollanması gereken devletlerdi!

1871-1890: Avrupa’da Alman Üstünlüğü (Bismarck Dönemi) a) Birinci Üç İmparator Ligi: Almanya + Avus.-Mac. + Rusya---1877-78 Osm X Rus. Savaşı paylaşımlarının Avus.-Mac. Ve Rusya arasında ihtilafı yüzünden dağıldı. b) 1879 Almanya + Avus.: Savunma İttifakı (Amaç: Pan-Cermen bloğunu muhafaza etmek) c) 1881 İkinci Üç İmparator Ligi: Rusya, Pan-Cermen bloğunden endişelendi, ikinci girişim. Temel ilke Avrupa’da barışın korunması. 1878 Berlin Ant.’ında Bulgaristan üzerinde anlaşmazlıkla birlik dağıldı. d) 1882 Üçlü İttifak: Alm.+Avus.+ İtalya. Sömürgecilik yarışında Tunus’u istiyordu, Fr. aldı, İtalya da Alm. ile yakınlaştı. e) 1887 Alman-Rus Anlaşması: Avus.ile Rusya’yı birarada tutmak mümkün değildi, Alm. Rusya’yı da kaçırmak istemiyor, Rusya’nın Boğazlar’ı ele geçirmesini kabul ediyor. Bu dönemden sonra, Alman üstünlüğü sona eriyor. Yeni denge bloğu gündeme geliyor.

AVRUPA’da DENGE: 1890-1904 (Yeni İttifak Bloğu) 1890: Bismarck’ın başbakanlıktan ayrılması ve Alman Dış Politikasının değişmesi II. Wilhelm ile Bismarck’ın görüş ayrılıkları: *Rusya meselesi: Bismarck, Rusya’nın Alm. Yanında yer almasına önem veriyordu. II. Wilhelm için Rusya o kadar önemli değildi. Ona göre, önemli olan, Avus.- Alm. İttifakıydı. *İngiltere: Pan-Cermen bloğuna İngiltere katılmalıydı. *Alm.’nın denizaşırı topraklarla uğraşmaması Bismarck’ın önceliğiydi. II. Wilhelm’e göre ise, sömürgecilik yarışına girmeliydi.

ÜÇLÜ İTİLAF Üçlü İtilaf: a) 1894 Fr-Rus İttifakı b) 1904 İng.-Fr. Anlaşması: Yazılı ittifak olmamasına rağmen uzun yıllardır devam eden İng.-Fr. mücadelesi bitiyor. c) 1907 İng.-Rus Anlaşması: Geleneksel çatışma alanı Boğazlar + İran, Afganistan + Tibet

1904-1914: BLOKLARIN ÇATIŞMASI *II. Wilhelm, İng.’yi yanına alamadı. Güçlü kara ordusu olan Fr. güçlü donanması olan İng. İle ittifak haline geldi. *Alm. Bu durum karşısında, silahlanmaya önem verdi. İng. de buna karşılık verdi. *Bu silahlanma yarışı sonucu, en küçük sorunlar büyük buhranlara yol açtı. Avus.-Mac. Veliahtının bir Sırplı tarafından öldürülmesi savaşa neden oldu. *Avus. ile Rusya arasındaki Balkanlar çatışması kuvvetlendi.

Savaşın Nedenleri Sanayi devrimi sonucu devletler arasında pazar ve hammadde arayışından kaynaklanan sömürgecilik yarışı Almanya ile Fransa arasında Alsace Loraine bölgesi Rusya ile Avus.-Mac. Arasında Pan-Slavizm’den doğan gerginlik Ruslar’ın sıcak denizlere inme isteği Avus.-Mac.ile Sırbistan arasında Bosna-Hersek gerginliği

Osmanlı Devleti’nin savaşa girme nedenleri Başta Balkanlar olmak üzere kaybedilen toprakları geri alma düşüncesi Alm.’nın savaşı kazanacağının düşünülmesi Kapitülasyonlar ve Düyun-u Umumiye ile İng. ve Fr. ekonomik baskısı altında bulunmak İng.’den satın alınan 2 gemiye (Reşadiye ve Sultan Osman) Alman cephesinde savaşma ihtimaline karşı İng.’nin el koyması

Almanya’nın Osm.Dev.’ni savaşta isteme nedenleri Osmanlı Dev.’nin asker gücünden yararlanmak istemesi Yeni cephelerle kendi yükünü azaltmak istemesi Halifenin nüfuzundan faydalanmak (Cihat ilanı) İngilizler’in sömürgeleriyle irtibatını kesmek Boğazların kontrolüyle Rusya’ya yardımı engellemek

Savaş Öncesi Osmanlı Devleti İttifak Arayışları: İng., Rusya, Fr., Alm. Almanya savaşa girme kararı verdikten sonra Osm. ile ittifak yaptı. 2 Ağustos 1914: Gizli ittifak ant. 10 Ağustos 1914: Goeben, Breslau ---Yavuz, Midilli 29 Ekim 1914: Novorossisk ve Odessa Bombalamaları 2 Kasım: Savaş ilanı, Rusya----Kafkas saldırısı

Savunma vs. Saldırı Cepheleri   Ç.kale+Irak Sarıkamış+Kanal Sarıkamış Kanal Çanakkale Irak

Sarıkamış Harekatı Kağıt üzerindeki plana nazaran cephede malzeme ve iaşe çok noksandı. Mesela mevcut 6 yıllık iaşesi için 88.000 ton buğday, çavdar ve arpa ihtiyacı olmasına karşın, Ordu ambarında 1.250 ton hububat vardı. Kışa girilmiş olduğu için erzağın gereği gibi taşınması, dağıtılması bir hayli güçtü. Bu güçlükte Rusların Karadeniz'deki donanma üstünlüğünün de payı vardı. Ruslar Zonguldak'ı bombalamak için 10 gemiyle denize açıldıklarında, doğuya erzak götürmekle görevli en büyük üç erzak gemisi Bahriahmer, Bezmialem ve Mithatpaşa gemilerine rast gelmiş ve onları da batırmışlardır. Bunun yanında 4.000 tonluk Derne gemisinin yine Ruslar tarafından batırılması da askerin erzaksız kalmasındaki bir diğer önemli etkendir. Bir iddiaya göre de erzağın az olması ve salgın hastalık olması Enver Paşa'nın hemen bir harekâta girişmesine sebep olmuştur.

KAYIPLAR Genelkurmay Başkanlığına göre Osmanlı kayıpları 108.000 ve Rus kayıpları 30.000'dir.Savaşın en hazin kısmı ise Osmanlı kayıplarının bir çoğunun Rus'lar ile yapılan çarpışmalarda değil de ağır soğuk hava koşulları yüzünden ölmesidir. Ruslar; Türklerden 200 subay, 7000 eri esir, 20 makineli tüfekle 30 topu ganimet olarak almışlardır. 5000 kişi civarında esir alınmıştır. Bunlar tahmine göre Kırımda domuz çifliğinde çalıştırılarak ve aç bırakılarak ölmüşlerdir

Osmanlı Devleti’nin Paylaşımı-GİZLİ ANLAŞMALAR NİSAN 1915: İSTANBUL ANLAŞMASI: FR.+ İNG.+ RUSYA İstanbul + Gökçeada+ Bozcaada-Rusya X Ortadoğu ve İskenderun, Çukurova-İng.+Fr. 2) 26 NİSAN 1915: LONDRA ANLAŞMASI: İTALYA+İNG.+ FR+ RUSYA 12 Ada + Antalya 3) 3 OCAK 1916: SYKES-PİCOT ANLAŞMASI: İNG.+ FR.

Osmanlı Devleti’nin Paylaşımı-GİZLİ ANLAŞMALAR 4) McMahon Anlaşması: İng. + Şerif Hüseyin 5) 19 Nisan 1917: SAİNT-JEAN DE MAURİENNE ANT.: İNG. + FR. + İTALYA Sykes- Picot’nun kabulü şartıyla İzmir 6) BALFOUR DEKLARASYONU

Savaşın Sonu 3 Mart 1918: Brest-Litovsk--Rusya'nın savaştan çekilmesi 2 Ekim 1918: Alm.teslim                 30 Ekim 1918: Mondros Mütarekesi             13 Kasım 1918: İstanbul'un işgali PARİS BARIŞ KONFERANSI (25 Ocak 1919):   Yenik devletlerle yapılacak anlaşmalara karar verilmesi    Osm. Dev.'nin paylaşımı (İzmir--Yun.)     Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) kurulması            

Savaşın Sonu Avusturya ile St.Germain Ant. (10 Ekim 1919) Bulgaristan ile Neuilly Ant. (27 Kasım 1919)   Macaristan ile Trianon Ant. (4 Haziran 1920)                        

Savaşın Sonu Osmanlı Devleti’nin Kayıpları (Sabahattin Selek, Anadolu İhtilali): 2.850.000 kişi silah altına alınmıştı. Savaş anında kayıp miktarı: 250.000 (Çanakkale-120.000) Toplam kayıp: 1.5 milyona yakın İtilaf ve İttifak cephelerinde toplam kayıp: 25 milyon (+hastalıklar)

Versailles Antlaşması (28 Haziran 1919) MADDE 51. - 10 Mayıs 1871 tarihli Frankfurt Antlaşması ile Almanya’ya   bırakılan topraklar, 11 Kasım 1918 itibariyle yeniden Fransız egemenli¤ine geçmiştir.                           MADDE 228. - Alman hükümeti, İtilaf Devletleri ile müttefiklerine, savaş   yasa ve usullerine aykırı eylemlerde bulunmakla suçlanan kimseleri   kendi askerî mahkemeleri önüne çıkarma hakkını verir. MADDE 231. - Almanya, kendisinin ve müttefiklerinin saldırgan tutumu   nedeniyle ortaya çıkan savaş durumunun sonucu olarak İtilaf Devletlerinin maruz kaldı¤ı tüm kayıp ve zararlardan […] kendisinin ve müttefiklerinin sorumlu oldu¤unu kabul eder.             MADDE 232. - İtilaf Devletleri […] kendi sivil halklarına ve onların mallarına verilen tüm zararın tazmin edilmesini talep eder ve Almanya bu     tazminatı ödemeyi kabul eder.                   MADDE 233. - Söz konusu zararların tutarı bir tazminat komisyonu tarafından saptanacaktır.                           MADDE 428. - Güvence olarak […] Ren Nehrinin batısında kalan tüm Alman toprakları İtilaf Devletlerine ait kuvvetler tarafından on beş yıl boyunca işgal edilecektir.                          

Versailles Antlaşması                

Versailles Antlaşması: I. Dünya Savaşı’nın sonucu, II Versailles Antlaşması: I.Dünya Savaşı’nın sonucu, II. Dünya Savaşı’nın nedeni. İpi elinde tutan Fransız Başbakan Clemencau, Solda ABD Başkanı Wilson, sağda İngiltere Başbakanı Lloyd George        

Savaşın Sonuçları İmparatorluklar yıkıldı. Avusturya, Macaristan, Yugoslavya, Polonya, Çekoslovakya devletleri kuruldu. Siyasi rejim değişiklikleri oldu. (Alm.’da, Fr.’da, İtalya’da Sol + Alm.’da Weimar Cumhuriyeti) Sömürgecilik yerini manda ve himayeye bıraktı. (Suriye, Irak, Lübnan) Askeri teknoloji ilk defa bu savaşta rekabete dönüştü.

Birinci Dünya Savaşının sonlarında Falih Rıfkı Atay ile Cemal Paşa’nın bir dialoğu şöyledir: (F.Rıfkı Atay, Çankaya) Paşam söyler misiniz, bu harbe niçin girdik? Ve üç dört yıl içinde bunalttığı bir nefesi boşaltmış gibi ohlayarak bekledi. İste cevap: -Aylık vermek için. Ve ilave etti: - Hazine tam takırdı. Para bulabilmek için ya bir tarafa boyun eğmeli, ya öbür tarafla birleşmeli idik.”

Mütareke Dönemi Osmanlı Devleti 30 Ekim 1918-1 Kasım 1922

Mondros Mütarekesi Md.1: Türk Boğazları’nın açılması ve İtilaf güçlerinin Karadeniz’e çıkması Md.5: İç güvenliği sağlayacak sayının dışında Osmanlı Ordusunun terhisi Md.6: Osmanlı Donanmasının limanlarda muhafaza altına alınması Md.7: İtilaf Devletleri’ne kendi güvenliklerini tehdit eden yerleri işgal altına alabilme yetkisi Md.10: Arap topraklarına demiryolu ile ulaşmayı olanaklı kılan Toros Tünelleri’nin işgal altına alınması

Mondros Mütarekesi Md.11: Osmanlı ordusunun Kafkasya’da savaş öncesi sınırlara çekilmesi Md.16,17: Hicaz, Yemen, Suriye, Irak dahil ordunun teslim olması Md.24: Vilayat-ı Sitte’de (Doğu’daki altı vilayet) karışıklık çıkması halinde İtilaf devletlerinin bölgeyi işgal hakkı.

Mütareke Döneminde Osmanlı Devleti 1918-22: Boşluk dönemi 1922’ye kadar Osmanlı siyasi kurumları devam ediyor: Padişah ve Halife Hükümetler: 12 Kabine (İzzet Paşa, Tevfik Paşa, Damat Ferit (3), Ali Rıza Paşa, Salih Paşa, Damat Ferit (2), Tevfik Paşa)

İstanbul Hükümetleri Damat Ferit’in ilk kabinelerinde; -Divan-ı Harp kuruldu, İTC’nin liderleri ve Ermeni sürgününde sorumlu olanlar yargılandı. -M.Kemal’in askerlikten ihracına karar verildi. -Ayan Meclisi’ne hükümet yanlısı atamalar yapıldı. Ali Rıza Paşa ve Salih Paşa kabinelerinde Ankara’daki meclisle ılımlı ilişkiler. Misak-ı Milli kabul edildi.

İstanbul Hükümetleri Damat Ferit’in son kabinelerinde; -Kuva-yı Milliye aleyhine Şeyhülislam fetva verdi. -Kuva-yı İnzibatiye kuruldu. -Müdafaa-i Hukukçular için idam kararı verildi. -Sevres Antlaşması imzalandı.

Mütareke Döneminde İstanbul 13 Kasım 1918-16 Mart 1920: Fiilen (de facto) işgal 16 Mart 1920-6 Ekim 1923: Resmen (de jure) işgal 2600 İngiliz, 540 Fransız, 470 İtalyan 560.000 Müslüman, 380.000 Rum, 118.000 Ermeni, 45.000 Yahudi

Kongreler Dönemi 19 Mayıs 1919 22 Haziran 1919: Amasya Genelgesi (ilk Beş’ler) 23 Temmuz 1919: Erzurum Kongresi 4 Eylül 1919: Sivas Kongresi