Sevgili Tıp Öğrencilerim,Bağ Dokusu Sınıflandırılması dersime Hoşgeldiniz! Kendi hazırladığım 3 dildeki (Türkçe,Almanca,İngilizce)özel internet sitem:( m).

BAĞ DOKUSUNUN SINIFLANDIRILMASI PROF.DR.A.ŞENOL ERTÜRKOĞLU-ZEHRA SEZER

Bağ Dokusu Mezenkimden gelişmiş, ortak fizyolojik ve morfolojik özellikleri olan, organları oluşturan dokular ve sistemleri oluşturan organlar arasında; bir araya getirici, bağlantı sağlayıcı, mekanik veya fizyolojik destek yapıcı rol oynayan dokular topluluğuna "Bağ ve Destek Dokusu" denilmektedir.

Yetişkin bağ dokusunun esas görevi; vücuda ve organlara şekil vermek, desteklemek ve bölümleri bağlayarak sıkıca tutturmaktır. Diğer dokular arasında besinlerin, oksijenin ve boşaltım ürünlerinin değişimi için uygun bir ortam oluşturur. Savunmaya ve korunmaya yardım eder. Yağ dokusu belli bölgelerde tampon görevi yapar ve termoregülasyon için depolanır.

Hemen hemen tüm bağ dokular hangi formda olursa olsun embriyolojik olarak mezodermden gelişir. Kafadaki bazı bağ dokuları krista nöralis ektoderminden köken alır.

Bağ dokusu Hücreler Hücreler arası madde(ESM) Amorf(şekilsiz) hücreler arası madde Fibröz(şekilli) hücreler arası madde

BAĞ DOKUSUNUN SINIFLANDIRILMASI Embriyonik bağ dokusu o Mezenşimal bağ dokusu o Müköz bağ dokusu Genel bağ dokusu  Gevşek bağ dokusu  Sıkı bağ dokusu Özel bağ dokusu  Elastik bağ dokusu  Yağ dokusu  Retikülar bağ dokusu Düzenli sıkı bağ dokusu Düzensiz sıkı bağ dokusu

Embriyonik bağ doku Embriyoda ilk bağ doku Mezenşim yada embriyonik bağ doku Küçük mekik yada yıldız şeklinde mezenşimal hücreler Hücreler ince sitoplazmik uzantılarla iletişim kurarak embriyoda üç boyutlu bir ağ oluştururlar Mezenşimal hücreler hızlı bölünme ve güçlü farklılaşma potansiyeline sahiptir

Mezenşimal bağ dokusu Henüz fibrillerin şekillenmediği, hücre olarak mezenkim hücrelerden oluşan ve hücrelerin uzantıları ile birbirlerine tutunmaları sonucu şekillenmiş aralıkların şekilsiz hücreler arası maddeyle dolmasından ibaret bir dokudur. Hücreleri ileri derecede farklılaşabildiği için diğer tip bağ dokularının şekillenmesinde mezenkim dokusu ilk basamağı oluşturmaktadır ve embriyoda çok yaygındır.

Müköz bağ dokusu Mezenkim dokusunun bir adım daha ileri şeklidir. Mezenşimal bağ dokusuna çok benzer.Hücrelerden çok hücreler arası madde vardır.Esas hücreleri fibroblastlardır. Müköz bağ dokusu embriyoda göbek kordonunda bulunur. Göbek kordonunda bulunan jöle kıvamındaki şekilsiz hücreler arası madde pelte kıvamında olduğu için Wharton Peltesi adını alır. Erişkinde yalnız diş pulpasında, gözün korpus vitreumunda bulunur.

GEVŞEK BAĞ DOKUSU En yaygın bağ dokusu tipidir. Özellikle fibroblastlar ve histiyositler başta olmak üzere tüm bağ doku hücrelerini ve kollajen fibriller daha fazla olmak üzere tüm bağ doku fibrillerini içeren, şekilsiz hücreler arası madde akıcı ve bol olan bir bağ doku çeşididir. Fibrilleri her yöne ve gevşek olarak dağılmıştır. Bütün organların, dokuların parankimal yapılarını iç ve dıştan saran, dolduran, bir araya getirip bağlayan ve içinde bulundurduğu bol damar ve sinirlerle bu yapıların çalışmasını, beslenmesini, metabolizmasını sağlayan bağ doku çeşididir.

Fibroblast bu dokuda en çok görülen hücredir. Makrofajlar,mast hücreleri, yağ hücreleri ve plazma hücreleri de görülür.

Gevşek bağ dokusunun fonksiyonları Öteki dokuların arasını doldurur, Deriyi altındaki organlara bağlar, Kasın aralarındaki boşlukları doldurur. Epitel tabakasının altında yer alarak içerdiği kan damarlarıyla onu besler. Yabancı maddelerin vucuda giriş yerleri olan solunum ve sindirim sisteminde müköz zarların yapısını (lamina propria) oluşturur. Periton, plevra ve perikart gibi seröz zarların yapısında yer alır. Damarlar ve sinirler boyunca yer alarak bunların arasını doldurur. Genel olarak doku ve organlara desteklik yapıp, onların beslenme, onarım ve korunmasında görevlidir. İltihap ve yaralanma gibi durumlarda dokuların yenilenme ve onarımında önemli rol oynar.Bu yüzden yangı ve immunolojik tepkimelerin gerçekleştiği bölge olarak işlev görür.

Gevşek Sıkı Liften zengin, hücreden fakir Hemen tek hücre tipi, fibroblast Mekanik streslere dayanıklılık gerektiren yerlerde Liften fakir, hücreden zengin Liften fakir, hücreden zengin Çok farklı hücre tipi var Çok farklı hücre tipi var Deri, mide – barsak,solunum sistemi Deri, mide – barsak,solunum sistemi

Sıkı (kompakt) bağ dokusu Sıkı bir şekilde bir araya gelmiş bağ dokusu elemanlarından oluşmuştur. Sıkı bağ dokusu içerdiği fibrillerin hücrelere ve zemin maddesine göre çok fazla olması nedeniyle gevşek bağ dokusundan ayrılır. En çok bulunan hücre fibroblasttır, serbest bağ dokusu hücreleri ya hiç yoktur ya da bazı yerlerde çok az bulunur. Bu doku mekanik gerilme ve basınçlara karşı koyan bir doku çeşididir.

Eğer fibriller düzenli ve birbirine paralel demetler oluşturacak şekilde dağılım gösterirse bu tip dokuya düzenli sıkı bağ dokusu, Fibril dağılımı farklı yönlere doğru ve dağınık yerleşim gösterirse düzensiz sıkı bağ dokusu adı verilir.

Düzenli sıkı bağ dokusu Kollajen fibril demetleri dokuların mekanik gereksinimlerine yanıt verecek şekilde çok yoğun ve düzenlidir. Bulunduğu yerler; Tendonlarda; tendonda en çok tip 1 kollajen bulunur.İnce elastik fibril ağları yer yer kollajen demetleri arasında yer alır.Burada bulunan tek hücre çeşidi fibrilleri sentezleyen tendinosit de denilen fibroblasttır. Ligamentlerde; ligamentlerin çoğunda esas fibril olarak kollajen bulunur.Vertebraları birbirine bağlayan ligamentum flavum gibi bazı ligamentlerin yapısında daha çok elastik fibril bulunur. Fasiya ve aponörozlar (kasları birbirine bağlayan yoğun kollajen liflerden oluşan bağ dokusu örtüsü) gibi düzenli sıkı bağ dokusu örneklerindeki kollajen fibrilleri ve fibroblastlar çok tabakalı veya lamelli yapı oluşturarak düzenli yerleşim gösterirler.

Düzensiz sıkı bağ dokusu Dermiste, bir çok organın kapsülünde, gözün sklerasında, sinirlerin etrafındaki kılıfta, idrar yollarını döşeyen epitelin altında ve vücutta bir çok bölgede bulunur. Basınç ya da çekilmenin üç boyutta yani her yönde olduğu organlarda kollajen fibril demetlerinin yönleri de belli bir yöne doğru olmayıp her yöne seyretmektedir.Bunun sonucunda birbirlerini çaprazlayan keçemsi tarzda tertiplenmiş bir yapı ortaya çıkar ve preparatlarda kollajen demetlerin hem enine hem boyuna, hem de oblik kesitlerine rastlanır.

ELASTİK BAĞ DOKUSU Organizmada az yerde bulunan bir bağ doku türüdür Elastik bağ dokusunda bol miktarda elastik fibril demetleri bulunur. Bu fibriller ya paralel düzenlenir ya da birbirleriyle ilişkili ağ şeklinde yapılar oluşturur. Fibriller arasındaki alanlarda fibroblastlar ve yer yer kollajen lifler bulunur. Elastik bağ dokusu intervertebral ligamanlar ve ligamentum flavada, çeşitli içi boş organların( mesane, mide,bağırsak kanalı ve büyük damarlar) duvarlarında, kalbin bazı bölgelerinde ve solunum yollarının bazı kısımlarında bulunur.

RETİKÜLER BAĞ DOKUSU KC sinuzoidlerinin etrafında, timus, lenf ve hemopoetik organların stromasında ve dalakta bulunan fibrillerin çoğu retikuler fibrillerden oluşur. Retiküler bağ dokusu bulunduğu organlara destek verici işlev görür. Retikuler bağ dokusunun bulunduğu yerlerde retiküler fibriller arasında bunları sentezleyen retiküler hücreler ve çok ince kollajen fibril ağları bulunur

YAĞ DOKUSU Hücrelerden zengin bir bağ doku türüdür.Yağ hücrelerinden oluştuğu için yağ depolama görevinde rol alır.Isı kaybına karşı koruyucu bir tabaka oluşturur. Vücudun ayak tabanı, avuç içi, göz çukuru gibi bazı bölgelerindeki yağ dokusu daha çok mekanik koruyucu olarak iş görmektedir. Kapillerden zengin bağ dokusu deri altında, mezenter, omentum gibi bölgelerde metabolizmaya katılan aktif bir doku şeklindedir. Yağ dokusu kendini oluşturan yağ hücrelerinin tipine göre unilokuler ve multiloküler olmak üzere 2 türlüdür. Embriyonik kökenleri mezenkimal hücreler olup bu hücrelerden oluşan fusiform şekilli lipoblastlardan unilokuler, poligonal şekilli olanlarından ise multiloküler yağ hücreleri ve dokuları meydana gelir.

Uniloküler (beyaz-sarı ) yağ doku Erişkinlerde hemen hemen organizmanın tüm yağ dokusu unilokülerdir. Tek ve büyük olan depo yağ damlacığı karotenoidleri içerdiği için beyazdan koyu sarıya değişen renkte gözlenir. Dondurma yöntemiyle sudan siyahı, şarlak kırmızısı gibi yağ boyalarıyla boyandığında ya da osmik asitle tesbit edildiğinde yağ içeriği de boyanır.

Multiloküler(esmer) yağ doku Beyaz yağ dokusuna göre organizmada oldukça az ve belirli bölgelerde bulunur. Organizmada embriyoda ve yeni doğanda oldukça yaygın olup doğumdan sonra giderek yerini beyaz yağ dokusuna bırakır. Esmer yağ dokusunu oluşturan yağ hücreleri multiloküler olup bu hücreler mitokondria bakımından oldukça zengindirler.Mitokondrialar bol miktarda sitokrom bulunması nedeniyle esmer renkte gözlenir.

Kaynaklar SEÇKİN.İ.;ERTÜRKOĞLU.A.Ş.;TAŞYÜREKLİ.M.;A RDA.O.;ALKAN.F.;OKTAR.H.:Genel Histoloji.İstanbul Üniversitesi,Cerrahapaşa Tıp Fakültesi Yayınları.İstanbul.2007.

PROF.DR.A.ŞENOL ERTÜRKOĞLU Teşekkürler. Frankfurt am Main-Hessen-D- Deutschland.Almanya Hessen Eyaletinde Frankfurt am Main şehri-Almanya