Prof.Dr.Levent KENAR

KBRN SİLAHLARI HAKKINDA GENEL BİLGİLER 1. Kimyasal silahlar (K) 2. Biyolojik Silahlar (B) 3. Nükleer Silahlar ve Radyasyon (R) (N)

KBRN ? Kimyasal harp maddeleri ve zehirli endüstriyel kimyasal maddeler Biyolojik harp maddeleri ve toksinler Radyasyon yayan cihazlar ve radyasyon kazaları Nükleer silahlar

KİMYASAL SİLAHLAR Kimyasal silahlar, kişileri öldürerek veya yaralayarak etkisiz hale getirmek, besin kaynaklarını kirletip, ekonomik önemi olan hedefleri işlemez hale getirmek, gerek askeri gerekse sivil personeli koruyucu ekipman kullanmak zorunda bırakarak hareketlerini kısıtlamak, toplumda teröre ve paniğe sebep olmak amacıyla kullanılan toksisitesi yüksek kimyasal maddelerdir.

KİMYASAL SİLAHLAR Sinir ajanları (Tabun, Sarin, Soman, Siklosarin, Vx) Yakıcı ajanlar (Mustard, Azotlu mustard, Lewisit, Beyaz Fosfor) Boğucu gazlar (Akciğer irritanları) (Fosgen, Klor) Kan zehirleyici ajanlar (Hidrojen siyanür) Kapasite bozucu ajanlar (BZ, LSD) Kargaşa kontrol ajanları (CN,CS,CR,DM) Bitki öldürücü ajanlar (2,4-D-Kakodilik asit)

KİMYASAL SİLAHLAR Çok toksikdirler. Akut bir etkiye sahiptirler. Sekonder kontaminasyon olasılığı vardır. Üretimi kolaydır. Deteksiyonu nisbeten kolaydır (biyolojik silaha göre) Dekontaminasyon önemlidir.

KİMYASAL SİLAH KULLANIMINA DAİR İPUÇLARI Nedeni açıklanamayan kitlesel yaralanmalar, Çok sayıda ölü/yaralı hayvanın olay yerinde bulunması, Alışılagelmişin dışında bir kokunun algılanması, sıvı ve buharın görülmesi, Meteorolojik şartlarla uyumlu olmayan bulut ve sisin görülmesi, Ortamda çok miktarda ajanın atılmasını sağlayan apareylerin bulunması

BİYOLOJİK SİLAHLAR Fizyolojik ve biyolojik etkileri nedeniyle, canlı kitleleri öldürme, ağır yaralama ve kapasitelerini bozma amacıyla kullanılan mikroorganizmalar ile biyolojik olarak üretilen biyo-aktif maddeler ve yapay olarak üretilmiş biyolojik madde benzeri ajanlardır.

BİYOLOJİK SİLAHLAR A. Bakteriler Bacillus Anthracis Brucella Chylamidia psittaci Clostridium botulinum Francisella tularensis Pseudomonas mallei Salmonella typhi Vibrio cholerae Yersinia pestis B. Virusler Kongo-Kırım hemorajik ateş virusu Venezelan equine encephalitis virus Lassa virus Ebola virus Dangue ateş virusu Variola virus (çiçek) Yellow fever virus

BİYOLOJİK SİLAHLAR C. Rickettsia D. Chylamidia E. Mantarlar F. Toksinler Botulinım toksini Risin Saksitoksin Stap. Enterotoksin B Trichotecene mycotoxin Aflatoksin

(Tarihte Biyotehlikeler) BİYOLOJİK SİLAHLAR (Tarihte Biyotehlikeler) Tatarlar Kırım’da Kaffa Limanında veba taşıyan ölü sıçanları kullanmışlar (1346), İngilizler Amerikan Yerlilerine “Çiçek” taşıyan battaniyeler vermişler (1754), Japonlar 11 Çin şehrinde şarbon, kolera, şigella, salmonella ve veba kullanmışlar (1932), Güneydoğu Asya’da Tricothecene Mycotoxini ile saldırılarda bulunulmuş (1974-1981), Cenevre’de Biyolojik Silahlar Anlaşmasının imzalanması (1972), Sverdlovsk’da patlama ile şarbon basillerinin etrafa yayılması (1979), Tokyo’da sarin içerisinde şarbon, botulism ve Q-humması içeren biyolojik silah parçacıklarının tesbit edilmesi (1995), Şarbon sporlu zarflar (Eylül-Ekim 2001) (5/18 vaka)

NİÇİN BİYOLOJİK SİLAHLAR Elde edilmeleri ucuz ve kolay Çok küçük dozlarda hastalık Bulaşıcılığı yüksektir Tedavisiz olgularda ölüm Toplum üzerinde panik Gizlenebilir (Biyoteknoloji, aşı üretimi, tarım ve hayvancılık) Genetik girişimler Belirlenmeleri oldukça zor

BİYOLOJİK SİLAH KULLANIMINA DAİR İPUÇLARI BİYOLOJİK SİLAHLAR BİYOLOJİK SİLAH KULLANIMINA DAİR İPUÇLARI Birbiri ardına meydana gelen epidemik olaylar, Enfeksiyonun çıktığı bölgede endemik olmayışı, Birden fazla antibiyotiğe dirençli patojenler, Çeşitli tipte hasta ve ölü hayvanlar, Değişik klinik görünümlerin toplu ortaya çıkması (hemorajik mediastinit, yüksek ateş ve pıhtılaşma bozuklukları, ağır pnömoniler gibi) Çok sayıda hasta ve ölümün olduğu epidemiler.

NÜKLEER SİLAHLAR Maddeyi iyonize edici etkisi ile, canlı kitleleri öldürme, ağır yaralama, bina ve tesisleri kontamine etme amacıyla kullanılan radyoaktif maddelerdir. NÜKLEER PATLAMA Blast etkisi Termal radyasyon (ısı) etkisi Serpinti etkisi

NÜKLEER SİLAHLAR Radyasyon Partiküler Elektromanyetik radyasyon Atomun kendisi veya alt birimlerinden oluşan, hareket halindeki kütlenin kinetik enerjisi şeklinde enerji taşıyan partiküllerdir Işık hızı ile hareket eden ve salınan elektrik veya manyetik alanlardan oluşan enerjidir

NÜKLEER SİLAHLAR Radyasyon Partiküler Elektromanyetik radyasyon X-ışını

NÜKLEER SİLAHLAR ALFA PARTİKÜLLERİ: Kütlesi ağır olduğundan havada oldukça yavaş hareket eder.Havada 3-5 cm. kadar yol alır. Pozitif yüklü taneciklerdir. Kağıt, elbise ve deri tarafından kolayca tutulur. Deri yaraları, ağız veya burun yolu ile vücuda girerlerse uzun süre tehlike yaratırlar. BETA PARTİKÜLLERİ: Daha hafif ve hızlıdır. Havada 1.5-2 cm. mesafeye kadar gidebilen negatif yüklü taneciklerdir. Madeni levha ve elbise tarafından tutulabilir. Deriye temasında yanıklara neden olur. Vücuda girdiğinde ise uzun süreli tehlike meydana getirir.

NÜKLEER SİLAHLAR GAMA IŞINLARI: X ışınlarına benzeyen görünmez ışınlardır. Dokularda / hücrelerde etkili olur, Vücudu deler geçer. Radyasyon hastalığının baş nedenidir. En tehlikeli nükleer radyasyon çeşididir.Ancak kurşunla durdurulabilir. NÖTRONLAR: Etkileri gama ışınlarınınkine benzer. Yüksüzdürler. Atom çekirdeğinde meydana getirdiği değişiklikle topraktaki bazı madde ve madenleri radyoaktif hale getirme özelliği vardır.

NÜKLEER SİLAHLAR NÜKLEER TEHDİT: Nükleer (radyasyon) kazalar Üretim, depolama, transport sırasında, Endüstriyel sızıntılar, Tanı ve tedavi merkezlerinde yanlış kullanım, Doğal afetler Düşük doz radyasyon (doğal radyasyon, cep tel?, baz istasyonu?, vs.) Nükleer terörizm/savaş Sabotaj Nükleer tesis, radyoterapi ünitelerine konvansiyonel ataklar Depleted uranyum, kirli bombalar

KBRN OLAYLARI ve TEHDİDİ Kimyasal Olaylar - Metilizotiyosiyanat kazası, Bhopal – Hindistan (1984) - Sarin gazı saldırısı, Matsumoto - Japonya (1994) Metro sisteminde sarin gazı saldırısı, Tokyo – Japonya (1995) Klor yüklü kamyonlar ile yapılan terörist saldırılar, Irak (2007) Suriye’de sarin gazı kullanımı (21 Ağustos 2013) Biyolojik Olaylar - Şarbon salgını, Sverdlovsk - Rusya (1979) - Şarbonlu mektup saldırısı, ABD (2001) Nükleer/ Radyolojik Olaylar - Atom bombasının atılması, Japonya (1945) Çernobil reaktör kazası, Rusya (1986) Kobalt-60 kaynak kazası, İkitelli, İstanbul (1998) - Japonya tsunami sonrası radyasyon sızıntısı (2011) 21

KBRN OLAYLARI ve TEHDİDİ Halepçe-Irak (16 Mart 1988) Sarin, Vx  5000 ölü, 10 000 yaralı Matsumoto-Japonya (1994) 7 ölü, 280 yaralı Tokyo metrosu (1995) %30 sarin 12 ölü 5500 yaralı 135 ilk müdahaleci sekonder kontaminasyon Ayrıca Japonya’da bir terörist grubun 1994’de Matsumoto şehrine bir sinir ajanı olan sarin gazı saldırısında bulunması ve burada 264 kişinin yaralanması, yine 1995’de Tokyo metrosuna sarin gazının atılması ile 5500 kişinin bu ajana maruz kalması, kimyasal silahların terörist amaçlı olarak da kullanılabileceğini göstermiştir

KBRN İLKYARDIM VE SAVUNMA SİSTEMİNİN ÖNEMİ Ülkemizde KBRN ajanlarının kullanılma olasılığı altındadır, Biyolojik-kimyasal terörizm, KBRN ajanları ile kazayla temas, Laboratuvar araştırmaları sırasında maruziyet, Devlet kuruluşları ve alt yapıda aşırı yüklenme, İdari ve tıbbi destek ve organizasyon.                         

OLASI HEDEFLER: Devlet Daireleri ve Adli binalar, Askeri Kışla ve kuruluşlar (Orduevleri, Askeri Gazinolar), İstasyon ve otobüs terminalleri, Havaalanları, metro istasyonları, İş merkezleri, kapalı alışveriş yerleri, büyük marketler, Ceza ve tevkif evleri, Polis ve jandarmanın kullanımındaki bina ve tesisler, Stadyum, okullar, oyun park ve bahçeleri, Kullanma ve içme suyu tesisleri, Kanalizasyon, elektrik ve havagazı tesisleri, Haberleşme tesisleri, Akaryakıt ikmal tesisleri, petrol istasyonları, Büyükelçilikler, uluslararası kuruluşlar,

Genel etkileri Doğal bir afetten daha büyük ve kapsamlı olabileceği, Yangınların çıkabileceği, büyük patlamaların ve diğer gaz kaçaklarının olabileceği, Hasara uğrayan ve yıkılan binaların da olabileceği, İç ve dış ulaşım ihtiyacının çok artabileceği, Ulaşım yollarında ve tesislerinde hasarlar meydana gelebileceği, Barajların, santrallerin, akaryakıt depo ve tesislerinin hasar görebileceği, Radyo, telefon, telsiz haberleşmesinin aksayabileceği,

Genel etkileri Elektrik ve içme suyu tesislerinin çalışamaz hale gelebileceği, Olayın gece veya sabaha karşı da meydana gelebileceği, Oluşabilecek enkaz altından insanların kurtarılmasının gerekeceği, İhtiyaç maddelerinde sıkıntı meydana gelebileceği, İdare merkezlerinin hasara uğrayabileceği, İlk yardım ve kurtarma hizmetlerinde görevli personelin de bu ajanlara maruz kalabileceği (sekonder kontaminasyon), Olay yerinde yağmacılık, hırsızlık gibi girişimlerinde olabileceği,

Sağlık sistemine etkileri Yoğun tıbbi desteğe ihtiyaç artar. Çeşitli düzeylerde sakatlığı olan yaralı yaratma potansiyeli oluşur, Koruyucu ekipma giymek bireysel ve kollektif verimliliği olumsuz etkiler, Dekontaminasyon ihtiyacı, tedavi işlemleri, tesisin korunması ve takibi nedeniyle ek personel tahsisi gerekir, Görme dokunma duyusu azalması, iletişim zorluğu tıbbi müdahaleyi zorlaştırır, Tıbbi destek unsurunun temiz bölgeye tahliyesi gerekebilir, İkincil kirlenmeye maruz kalma riski unuulmamalıdır, Özel koruyucu ve ön tedaviler gerekebilir, Yaralılar tıbbi bakım önceliklerine göre sınıflanmalıdır (triyaj)

Sağlık Kurumlarının KBRN Savunmasına Yönelik Görevleri KBRN - SAĞLIK Sağlık Kurumlarının KBRN Savunmasına Yönelik Görevleri Deteksiyon ve tanı İlkyardım ve dekontaminasyon İleri tıbbi destek ve bakım Hizmet içi eğitim ve tatbikatlar Bu görevlere yönelik planlama ve organizasyonun yapılması ve icra edilmesi Etkin bir tıbbi NBC savunmasının gerçekleştirilmesi için TSK bünyesindeki Asker Hastanelerine çok önemli görevler düşmektedir. 28

TIBBİ KBRN SAVUNMASININ UNSURLARI KBRN - SAĞLIK TIBBİ KBRN SAVUNMASININ UNSURLARI Hazırlık Tanıma ve Saptama Olay Yeri Yönetimi Korunma Eğitim

(OLAY YERİNDE MÜDAHALE) Dekontaminasyon alanı TIBBİ MÜDAHALE (OLAY YERİNDE MÜDAHALE) TEHLİKELİ BÖLGE HAZARDOUS AREA Triyaj Deteksiyon Tahliye Transport Control Control point point Control point Control point Control point Kontrol noktası Control point Kontrol noktası Triyaj Deteksiyon Örnek alma İlkyardım Resüsitasyon Triyaj Deteksiyon Dekontaminasyon Tahliye Decontamination area Decontamination area Decontamination area Dekontaminasyon alanı HOT ZONE HOT ZONE HOT ZONE COLD ZONE COLD ZONE COLD ZONE (temiz alan) SOĞUK BÖLGE ( ( clean area clean area clean area ) ) SICAK BÖLGE WARM WARM ZONE WARM ZONE ZONE ILIK BÖLGE Rüzgar yönü

KBRN atağına karşı reaksiyon DEKONTAMİNASYON ALANI Elbise çıkar Elbise giy Tedavi KİRLİ BÖLGE Basınçlı %0.5’lik Basınçlı su su Çamaşır suyu

KBRN atağına karşı reaksiyon TRİAJ ve TAHLİYE Solunum Durum Nörolojik Durum Perfüzyon Durumu T 1 T 2 T 3 T 4 Derhal Tedavi Minimal tedavi Bekletilmesi uygun Yaşama şansı zayıf