Atılganlık Konulu Bilişsel Davranışçı ve Sosyal Öğrenme Kuramına Göre Hazırlanmış Küçük Grup Rehberliği Modülü

Grubun Genel Amaçları Atılgan, saldırgan ve çekingen davranışları ayırt etmek, Başkalarının olduğu kadar kendi haklarımızı tanımlamak, kabul etmek ve saygı duymak, Etkili kişiler arası ilişkiler geliştirmek, Anlamlı ve yakın ilişkiler kurmak, Sözsüz davranış becerileri geliştirmek, Düşünce, duygu ve inanışları etkili bir şekilde ifade etmektir, Grup içerisinde empatik bir bakış açısı oluşturup, işlevsel biçimde kullanabilme.

Gruba Üye Seçimi ve Diğer İlkeler Aşağıdaki hedef belirtiler bir öğrencinin böyle bir grup yaşantısı için uygun bir aday olabileceğini gösterebilir: Saldırgan davranışlarda bulunmaya eğilim Sosyal becerisinin zayıf olması Problem çözme becerisinin zayıf olması Kişisel haklarına müdahale edildiğinde tepki gösterememesi. Kişisel Bilgi Formu Rathus Atılganlık Envanteri kullanılabilir

Oturum Sayısı ve Süresi Atılganlık Eğitim Programı 10 oturumdan oluşmaktadır. Her oturum yaklaşık 45 dakikadır.

Üye Sayısı Ölçme araçlarıyla belirlenen 12 kişilik bir gruba uygulanacaktır(6 kız, 6 erkek öğrenci. 2 saldırgan, 6 çekingen, 4 tane de atılgan eğilim gösteren gönüllü öğrencilerden oluşmaktadır.).

OTURUM 1 AMAÇ : - Grup sürecini kavrayabilme, grup kurallarını oluşturma ve bu kurallara uyma konusunda ortak bir anlayış geliştirme. Grup üyelerinin tanışması ve kaynaşması MATERYAL : Katılımcı sayısı kadar balon, Asetat kalemi

SÜREÇ Öğrencilerin tanışması ve genel olarak grubun hedeflerinin kısaca açıklanması : “ Burada toplanma amacımız, başkasının hakkını ihlal etmeden kendi hakkını savunabilmek, kendi olumlu ve olumsuz duygu ve düşüncelerini, karşı tarafa etkili bir biçimde ifade edebilmektir.”

Tanışma-İsim Balonu Katılımcılar daire oluşturacak şekilde ayakta dururlar. Her katılımcı dağıtılan balonları şişirerek ismini okunacak şekilde balona yazar. Oyunun başında katılımcılar balonları kaldırıp isimlerini yüksek sesle söylerler. Gerekli görülürse isimlerini ikinci bir kez daha söylemeleri istenebilir. Daha sonra katılımcılar balonları dairenin ortasına atarlar ve oyunu oynatan kişinin komutuyla herkes ortaya gidip bir balon alır. Amaç 30 saniye içinde balonu sahibine vermektir. 30 saniyenin sonunda herkes kendi balonuna ulaşamamışsa oyun tekrarlanabilir. Böylece katılımcıların birbirlerinin isimlerini daha iyi öğrenmeleri sağlanabilir.

OTURUM 2 AMAÇ : Atılganlık Ve Atılganlıkla İlgili Kavramları Açıklayıp Birbirinden Ayırt Edebilme MATERYAL Yazı Tahtası Tahta Kalemi Video 1 2

Kavramlar Atılganlık Atılgan Kişi Atılgan Davranış Atılgan Olmayan Davranış Saldırgan Kişi Saldırgan Davranış Çekingen Kişi Çekingen Davranış Ben-Dili Sen-Dili Özgüven Hak

Süreç Öğrencilere atılganlık ile ilgili kavramlar hakkında neler bildikleri sorulur ve gelen cevaplar tahtaya yazılır. Ardından ilgili videolar öğrencilere izletilir ve kavramlar ile videolar arasında tartışma ortamı oluşturularak bağ kurmaya çalışılır. Öğrencilere oturum sonunda kavramları ayırt etmelerine yardımcı olmak amacıyla ev ödevi verilir.

OTURUM 3 AMAÇ : : Grup üyelerinin atılgan, çekingen ve saldırgan davranışlarını fark edebilmesi MATERYAL Yarım bırakılmış küçük hikayeler Kalem Pet şişe Renkli boncuk Asetat kalemi A4 kağıdı. Cam fanus

Süreç Önceki hafta verilen ev ödevi hakkında tartışma ortamı oluşturularak öğrencilerin kavramları pekiştirmeleri sağlanır. Öğrencilere birer tane pet şişe verilir ve etkinliğin amacı kısaca açıklanır. Sonrasında üç farklı renkte(Kırmızı, yeşil, mavi) boncuk verilir. Hangi rengin, hangi davranışı temsil ettiği söylenir (Kırmızı=Saldırganlık, Yeşil=Atılganlık, Mavi=Çekingenlik). Bunun sonucunda öğrencilerden kendilerinde bulunan davranış özelliğine göre boncukları orantılı bir biçimde pet şişeye doldurması ve şişenin üzerine asetat kalemi ile isimlerinin yazılması istenir. Ardından pet şişeler toplanır.

Öğrencilere üçer tane yarım bırakılmış hikaye verilir, tamamlamaları ve özellikle isim yazmamaları istenir.Ardından kağıtlar toplanıp cam bir fanusa konulur. Fanustan bu kağıtlar tek tek çekilerek verilen tepkiler grup ortamında tartışılır.

OTURUM 4 Amaç: Haklarının farkına varabilme ve haklarını koruyabilme Materyal: Kartondan hazırlanmış insan maketi Renkli kartlar Gülen yüz Bant video

ÖRNEK KARTLAR Fikrimi değiştirme hakkına sahibim. Benim hata yapma hakkım var. Hissettiklerimi söyleme hakkım var. Hayır diyebilme hakkım var.

Süreç Video izlettirilir ve üzerinde tartışılır. Daha sonra grup lideri boş duvara insan maketini asar. Küçük büyük her insanın bir takım haklarının olduğunu ifade ederek etkileşim başlatır. Siz haklarınızın neler olduğunu düşünüyorsunuz? gibi sorularla öğrenciler sürece dahil edilir.

Grup lideri konuşmalardan sonra grubu ortaya toplar Grup lideri konuşmalardan sonra grubu ortaya toplar. Üzerinde kişisel hakların olduğu renkli kartlardan her öğrencinin çekmesini ister. Tüm öğrenciler kartlarını çektikten sonra grup liderine de 1tane kart kalır.

Grup lideri etkinliği başlatır ve adını söyleyerek örneğin ‘benim ve başkalarının hata yapma hakkı var’ der ve kartını insan maketine yapıştırır; sırayla her öğrenci kendi kartında yazan hakkını ‘benim ve başkalarının ….. hakkı var’ şeklinde ifade etmeye çalışır. Ve her öğrenci sırasıyla kartlarını maketin farklı yerlerine yapıştırır. Herkes kartlarını yapıştırdıktan sonra tüm öğrenciler birlikte gülen yüzü makete yapıştırır ve genel olarak oturumu özetledikten sonra oturum sonlandırılır.

OTURUM 5 AMAÇ: Ben dilini etkili bir şekilde kullanabilme. MATERYAL: Video Üzerinde “Ben” , “Sen” yazan 2 adet şapka Ben dili, sen dili öyküleri

Süreç Öğrencilere video izletilir. Video üzerinde tartışılır. Öğrencilerden görüşler alınarak sen dili ve ben dili kavramlarının anlaşılması sağlanır. Daha sonra ise öğrencilere olay kartları verilir ve bu kartlara göre ben dili şapkası takan öğrencinin ben dilinde, sen dili şapkası takan öğrencinin sen dilinde tepki vermesi söylenir.

OTURUM 6 Amaç: Sözsüz iletişim becerilerini fark edip, kullanabilme. Materyal: Durum kağıtları Kağıt Kese

Süreç Farklı olayları içeren durumlar kâğıtlara yazılarak lider tarafından bir keseye konulur. Seçilen üyeler sırayla keseden kâğıtları çekip durumların sözsüz bir şekilde gruba anlatmaları istenir. Bu etkinlikte olumlu rol model olması bakımından atılgan öğrencilere öncelik verilir.

Grubun diğer üyeleri sözsüz iletişimle anlatmaya çalışılan tepkilerin neler olduğunu bulmaya çalışırlar.

Her senaryo sonunda üyeler daha önce aynı tepkiyi verdikleri farklı durumlar sorulur ve üyelerin bunu ifade ederken kullandıkları sözsüz davranışların hangi nitelikte (çekingen-saldırgan ya da atılgan) olduğu grup üyeleri ile birlikte tartışılır.

OTURUM 7 Amaç: Olumlu olumsuz duygu ve düşüncelerini ifade edebilme Materyal: 12 adet kutu Kağıt Kalem video

Süreç İlgili video izlettirilir ve öğrencilerden fikirleri alınır. Her öğrenciye bir adet kutu verilir ve üzerine isimlerini yazmaları istenir. Herkesten o kişi ile ilgili olumlu ve olumsuz duygu düşüncelerini yazmaları ve kağıtları o kişiye ait kutuya atmaları beklenir.

Her öğrenci kağıtları kutulara attıktan sonra, herkes kendi kutusundan çıkan, arkadaşlarının yazdığı olumlu ve olumsuz duygu düşünceleri sessizce okumaları istenir.

Okuduktan sonra her öğrenciye söz hakkı verilerek yazılan kağıtları okurken neler hissettikleri ve düşündükleri sorulur. Daha sonra atılgan öğrencilerden arkadaşları hakkında yazdıklarını sözlü olarak o arkadaşına söylemesi istenir. En sonunda ise öğrencilere iki durumu değerlendirmeleri istenir. Oturum özetlenerek sonlandırılır.

OTURUM 8 Amaç: Hayır diyebilme becerileriyle ilgili farkındalık kazanabilme. Materyal: Kağıt Kalem

Süreç Öğrencilere etkinliğin amacı anlatılır: Bu alıştırmanın önemi ve amacının Hayır demeyi öğrenme olduğu liderce gruba aktarılır. Öncelikle lider bir kağıda 1-2 cümlelik bir istek yazar ve kağıt top haline getirilir ve atılgan özellik gösteren bir öğrenciye atılır.

Kağıt topun geldiği öğrenci isteği grupta sesli okuyarak isteğe uygun bir dille hayır demeye çalışır. Öğrencinin bu çabası diğer arkadaşları tarafından alkışlanır.

Daha sonra bu öğrenci kağıda bir istek yazarak herhangi bir arkadaşına fırlatır ve onun için de aynı şeyler tekrarlanır. Bu şekilde tüm öğrencilere kağıt top fırlatılarak öğrencilerin hayır diyebilmeleri cesaretlendirilir. Son olarak öğrencilerin hayır derken neler hissettikleri üzerinde durulur.

Ev ödevi Öğrencilere grupta öğrendiklerini yaşantılarına uygulamaları amacıyla ev ödevi verilir. Verilen örnekler doğrultusunda günlük hayatlarında en az 3 tanesini uygulamaları istenir. Bunlar dışında da hafta içerinde atılganlıkla ilgili kendi yaşantıları olduysa bunları sınıfa getirmeleri istenir.

3. oturum sonunda verilen pet şişeleri getirmeleri istenir.

OTURUM 9 Amaç: Atılganlık becerisini günlük yaşamda kullanabilme ve kendilerini daha iyi tanıyabilme Materyal: Pet şişe Renkli boncuklar

Süreç Öğrencilerden, yaşantılarını paylaşmaları istenir ve o davranışları gerçekleştirirken ne gibi duygu ve düşüncelere sahip olduklarını sınıfta paylaşmaları istenir. Öğrenciler deneyimlerini paylaştıktan sonra tartışma ortamı oluşturularak atılganca davranmanın hayatlarındaki yararlarını görmeleri sağlanır.

Kendilerini tanımalarına yönelik verilen pet şişeleri boncuklarla tekrar doldurmaları istenir. Öğrenciler şişeleri doldurduktan sonra 3. oturum sonunda toplanan pet şişeler öğrencilere tekrar dağıtılır. Şişeler dağıtıldıktan sonra öğrencilerin kendilerinde ne gibi değişimler olduğu sorulur.

OTURUM 10 Amaç: Genel değerlendirme ve oturumu sonlandırma. Materyal: Rathus Atılganlık Envanteri

Süreç Öğrencilere son test olarak Rathus Atılganlık Envanteri uygulanır. Yuvarlak bir çember oluşturulur ve gönüllü bir öğrenci ortaya geçer. Diğer öğrenciler sırayla ortadaki öğrenci hakkında duygu ve düşüncelerini söylerler. Tüm öğrenciler duygu ve düşüncelerini söyledikten sonra ortaya başka bir öğrenci geçer ve bu şekilde tüm öğrencilerin ortaya geçmesi sağlanır.

Genel bir değerlendirme yapılır ve şu sorular tartışılır: Bu güne kadar neler yaptık? Neler öğrendik? Eklemek istediğiniz bir şey var mı ? Öğrencilere 3 ay sonra tekrar bir araya gelineceği söylenir ve oturum sonlandırılır. Not:3 ay sonra izleme oturumu yapılır.

UYGULAYICIYA ÖNERİLER..! Bu eğitim programı tamamen gönüllülük esasına dayandığından, öğrencilere aktivitelere katılmaları konusunda bir zorlama yapılmamalıdır. Öğrencilere cevaplarını özgürce verebilecekleri bir ortam sağlanmalıdır. Sınıf içerisinde yapacağınız tartışmalarda öğrencilerinizin birbirlerine kırıcı söz ve davranışlarda bulunmamalarına dikkat ediniz. Sorulan sorulara cevap alınırken olabildiğince çok öğrenciye cevap hakkı verilmelidir. Öğrencilerden yanıt istediğinizde onlara düşünmeleri için süre verin. Öğrencilerin soru sorması sürece etkin katılım demektir. Öğrencileri soru sormaya yüreklendirin. Grup tartışması sırasında sizin göreviniz öğrencilerin tartışmalarındaki düzeni sağlamak olmalıdır. Bu yüzden tartışmalar sırasında olabildiğince az söz hakkı alarak onların fikirlerini söylemelerine olanak tanıyınız.

KAYNAKÇA Arı, R. ( 1991 ) “Üniversite öğrencilerinin atılganlıklarının bazı değişkenlere göre karşılaştırılması”. Konya:Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, sayı:5 s.s.163-173. Aydın, B. (1991). Cinsiyet ve cinsiyet rolleri açısından atılganlık seviyesinin incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3, 25-36. Bal, E. (2006). İlköğretim öğrencilerinin benlik algıları ile atılganlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Bozkurt, E. (1989). Üniversite Öğrencilerinin atılganlık düzeylerini etkileyen sosyo-ekonomik faktörler. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun. Deniz, E. (1997). Üniversite öğrencilerinin cinsiyet ve kültürel farklara dayalı atılganlıkları üzerinde bir atılganlık eğitimi denemesi. Yüksek Lisans Tezi. Erkan, S. (2006). Örnek grup rehberliği etkinlikleri. PegemA Yayıncılık.

Gemi, A. (1997). Lise son sınıf öğrencilerinin atılganlık düzeyini etkileyen bazı faktörler. Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa. Sarıca A. (2008). Sosyal beceri programının ergenlerin saldırganlık düzeyine etkisi. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Mersin. Voltan, N. (1980). Grupla atılganlık eğitiminin bireyin atılganlık düzeyine etkisi.Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 62-66.

hazırlayanlar Savaş ARSLAN (Psikolojik Danışman) Sevil ÇEKİRGE (Psikolojik Danışman) Gamze BOYRAZ (Psikolojik Danışman) Nagihan AKILLI (Psikolojik Danışman)