DERİN VEN TROMBOZU(DVT) Öğr.Gör.AYSEL ABBASOĞLU

Dolaşım viskoziteden;hidrasyondan; koagülasyon ve fibrinolizis mekanizmalarını etkileyen durumlardan ; Damar çaplarındaki lokal değişikliklerden İnflamasyondan Nörojenik faktörlerden etkilenir.

DAMARLAR Aorta ve büyük damarlar Arteriyoller Kapillerler Venüller Venler Lenfatikler

Kapiller yatağı gösteren bir resim koy

VENLER Venüller birleşerek venleri oluştururlar. Venlerin hemen tamamı bedenden kalbe oksijensiz kanı taşırlar. Ven duvarları da üç tabakalıdır. Ven duvarları daha az elastik doku, kollojen lif ve düz kas içerir.O nedenle daha çok gerilebilir ve sıkışabilir özelliktedirler.

Venlerin pek çoğunda, özellikle bacak venlerinde kanın kalbe doğru, yerçekiminin tersine akımını kolaylaştırmak için semilunar biküspit kapaklar vardır.

DVT (derin ven trombozu) kadınlarda erkeklerden daha sık görülür.

Hastanede uzun süreli tedavi gören, Büyük cerrahi girişim yapılan, Akut miyokart infarktus geçiren 40 yaşın üzerinde olan hastaların üçte birinde DVT gelişmektedir.

Etiyoloji; Tromboz oluşumu; Venöz staz Hiperkoagülabilite Venöz duvar endotelinin zedelenmesi sonucu gelişir.

Venöz Staz; Genellikle uzun süren cerrahi girişimlerde genel anestezi uygulandıktan sonra alt ekstremitelere kan akımının azalması nedeniyle olur. Hareketsiz yaşam Obesite Gebelik Paralizi Venöz staza neden olan diğer durumlardır.

Hiperkoagülabilite; Trombositlerin yükselmesi Fibrinolizizin azalması Pıhtılaşma faktörlerinin artması Oral kontraseptiflerin kullanımı koagülasyonu artırır.

Venöz duvar travması(zedelenmesi); IV enjeksiyonlar Buerger hastalığı Kırıklar Radyoopak maddeler Bazı kimyasal ajanlar

P ATOFIZYOLOJISI Staz sonucu oluşan tromboz çekirdeği üzerine trombosit ve fibrin agregasyonu olur. Normalde endotel, fibrinolizis etkisi olan plazminojen faktörü içerir. Ancak damar travmasından sonra fibrinolitik sistem baskılanabilir. Trombosit kümesi üzerine eritrositlerde eklenirse emboli olasılığı yükselir. Tromboz oluşumundan saat geçmişse ya tromboz erir ya da damar duvarına yapışır böylece emboli riski azalır.

Derin Ven Trombozunun Belirti ve Bulguları Alt ekstremitede tek taraflı ağrı Ödem Kızarıklık Isı artması Ekstremitede güçsüzlük ve uyuşma

Korunma Tromboz riski taşıyan 40 yaş üzeri, Şişman, venöz hastalığı, Kalp yetmezliği olan, Büyük cerrahi girişim geçiren hastalarda venöz staz ve koagülabiliteyi azaltmaya yönelik bazı önlemler alınmalıdır.

Risk altında olan bireylerin ; Kilo vermesi Uygun egzersizler yapması Elastik çorap giymesi Uzun süreli aynı pozisyonda oturmaması Kontraseptif ilaç kullanmaması

Sigara içmemesi Dehidrate olmaması Sık sık bacaklarını yukarı kaldırması gerekir. Uzun süren ameliyatlarda bacaklara antitrombotik çorap uygulanması Ameliyat sonrası bacak elevasyonu Hastanın yatakta hareketli tutulması ve antitrombotik çorap giymesi

DVT’ nun tıbbi tedavisinde ; Antikoagulanlar Fibrinolitik ajanlar

Cerrahi tedavisinde; Venöz trombektomi Şemsiye işlemi ya da filtre uygulanır(vena cava inferiora yerleştirilir)

Derin ven tedavisinde inferior vena cava filtreleri

DVT’unda ; Yatak istirahati( 5-7 gün ) Bacak elevasyonu (kalbe venöz dönüşü kolaylaştırır) Ilık uygulama (venospazmı çözmek, ağrıyı, inflamasyonu azaltmak için) Antikoagulasyon (yeni bir tromboz oluşumunu engellemek için) Antibiyotikler (bazen stafilokoklara bağlı DVT gelişebilir) Antiinflamatuar ajanlar

Hemşirelik Bakımı Ağrı yönetimini Hastalık süreci ve ilaç tedavisi hakkında bilgilendirmeyi İnflamasyonu azaltmak için gerekli girişimleri uygulamayı Komplikasyonları önlemeyi içerir.

Hemşirelik Tanıları Ağrı Periferal Doku Perfüzyonunda Bozulma Fiziksel Mobilitede Bozulma Deri Bütünlüğü Bozulma Riski Aktivite İntoleransı İnefektiv Bireysel baş etme Anksiyete

VARİS(VARİKOZ VENLER )

Varis, siklıkla bedenin alt kısımlarında bulunan venlerdeki kapakların yetersizliği sonucu venlerin anormal şekilde kıvrılması ve genişlemesidir yaş grubu kadınlarda daha sık görülür.

Normal ven ile varisli ven

Etiyoloji; Varisler primer ve sekonder varisler olarak ikiye ayrılır. Primer Varisler; Konjenital olarak venöz kapakların olmaması Kalıtımsal olarak venöz duvar elastikiyetinde zayıflık, primer varisler için hazırlayıcı faktörlerdir.

Sekonder Varisler; DVT Gebelik Abdominal Tümör Travma Venöz kapakların inflamasyonu nedeniyle ortaya çıkar. Gebelik ve abdominal tümörler, abdomenin alt kısmındaki venlere basınç yaparak venöz drenajı güçleştirirler.

Belirti ve Bulgular; Variste belirti ve bulgular her zaman varisin yaygınlığı ve yetmezliğin derecesi ile paralellik göstermez. Küçük varisleri olan hastaların aşırı yakınmaları olabilirken,yaygın ve büyük varisli hastaların yakınmaları çok daha az olabilir.

Variste en sık rastlanan belirti ve bulgular, Ayakta kalınca varisli vende yanma, aşağı doğru çekme hissi, Bacakta kaşıntı ve ödem, Variköz vende inflamasyon varsa ısıda artış

Tanılayıcı Testler Venöz basınç testi ; Sağlıklı venleri olan bireylerle, varisleri olan bireylerin yürüyüş sırasında venöz basınçları farklıdır. Normalde yürüyüş anında safen ven basıncı önemli derecede azalır.Bunun nedeni, kas pompasının yüzeyel venlerden derin venlere doğru akımı artırmasıdır.Egzersiz sonlanınca venöz kapaklar kapanarak geri kaçmayı önleyeceğinden venöz basınç eski değerine yavaş yavaş ulaşır. Varisli venlerde ise, yürüyüş sırasında venöz basınç çok az düşer ve egzersiz bitiminde hızla eski değerine ulaşır.Bunun nedeni ise, safen vende ve derin venlerde kapakların yetersizliği sonucu, safen venin derin venlere boşalamamasıdır.

Trandelenburg testi(retrograt dolum testi); Bu test safen vende kapakların yetmezliğini göstermek için yapılır. Hasta sırt üstü yatırılır, bacaklar venler boşalana kadar yüksekte tutulur.Kasığa yakın bir yerden yüzeyel venöz kan akımını tamamen engellemeyecek şekilde turnike bağlanır. Hasta ayağa kaldırılır ve venlerin yeniden doluş süresi izlenir. Yüzeyel venler doluyorsa derin venlerde kapaklar yetersizdir. 60. saniyede turnike kaldırılır.Safen ven kapakları yetersiz ise kanın geri dönüşüne izin verileceğinden, venler yukarıdan aşağı doğru, ters yönde dolar.

Tedavi Konservatif tedavi; Küçük ve az sayıdaki varislerin elastik desteklerle belirti ve bulguları azaltılabilir.Varis çorabı en iyi elastik desteği sağlar. Varis çorabı eksternal kompresyon yaparak kas pompasının etkinliğini artırır ve dilate yüzeyel venlerde venöz dönüşü kolaylaştırır

Hasta varis çorabını giyerken şu noktalara dikkat etmelidir. Yataktan kalkmadan önce, bir süre bacaklar kalp seviyesine getirilerek venler boşaltılmalı, Çorap el içinde toplanmalı, ayaklar yataktan sarkıtılmadan, bacaklar yukarı doğru sıvazlanarak çorap giyilmeli, Külotlu varis çorab giyiliyorsa, çorap her iki bacakta diz eklemini geçtikten sonra ayağa kalkarak çorabın kalça kısmı yerleştirilmelidir. Gece yatmadan önce çorap çıkarılmalıdır.

Skleroterapi (varisli venlere sklerozan madde enjekte edilmesi). Bu madde venöz intimada hasar oluşturup aseptik tromboz yaparak venin iptalini sağlar.Enjeksiyon tamamlandıktan bir-iki dakika sonra hastaya varis çorabı giydirilerek yürütülür.Çorap, işlemden sonra altı hafta kadar giyilmelidir.

Cerrahi Tedavi;(varikoz ven çıkarılır). Genellikle safeno-femoral, safeno-popliteal kapak yetmezliği olan varislerde cerrahi tedavi uygulanır.

Varis Ameliyatı Sonrası Bakımda Tüm ekstremiteye elastik bandaj uygulamak Bacağı hareketli tutmak ve egzersiz yaptırmak Bacağı kalp seviyesinde tutmak önemlidir.

Ameliyattan saat sonra hasta ayağa kaldırılır ve yürümeye teşvik edilir Hasta yattığı sürelerde bacakları elevasyona alınmalıdır. Hastanın, yürüme egzersizlerini ve varis çorabı uygulamasını ameliyattan sonra üç hafta sürdürmesi gerekir.

Ameliyat Sonrası Gelişebilecek Komplikasyonlar Kanama Enfeksiyon Sinir Harabiyeti Derin Ven Trombozu

Ameliyattan Sonra Koruyucu Önlemler Aşırı kilo almama Kilolu ise zayıflama Uzun süre oturmama ya da ayakta durmama Bacakları günde en az iki kez yükseltme Dolaşımı hızlandırıcı egzersizler yapma Bacak bacak üstüne atarak oturmama Zorunlu olarak uzun süre oturacaksa(örneğin;seyahat süresince) ya da ayakta kalacaksa varis çorabını giymelidir.

Hemşirelik Tanıları Ağrı Periferal Doku Perfüzyonunda Bozulma Deri Bütünlüğünde Bozulma Riski Periferal Nörovasküler Fonksiyon Bozulma Riski Enfeksiyon Riski Anksiyete